Lekkum

4.2 Cultuurhistorie

4.2.1 Algemeen

Van oorsprong is Lekkum een terpdorp. De dorpskerk (herbouwd in 1778), omringd door een kerkhof, vormt samen met enkele huizen ten oosten hiervan het oude historische hart. De terp is gedeeltelijk vergraven.

Ten noorden van dit terpdorp ligt de boerderij Buorren 99. Deze oude boerenplaats van het Sint Anthonygasthuis met boomwal is op de kaart van Schotanus (1695) duidelijk te herkennen. Ook in het zuiden van het bestemmingsplangebied is dan bebouwing te vinden, op en bij de (tegenwoordig deels vergraven) terp aan het Mearsterpaed. Deze oude plaatsen en hun bebouwing zijn tot op de dag van vandaag duidelijk herkenbaar aanwezig.

Lekkum op de kaart van Schotanus (1695)

In de loop van de negentiende eeuw is de bebouwing ten zuiden van het Tsjerkepaed uitgebreid en verdicht. In de eerste helft van de twintigste eeuw is de 'eenzijdige' lintbebouwing ten westen van de Buorren ontstaan. Dit 'lint' bestaat uit een zeer divers palet aan vrijstaande en dubbele woningen. Het gebied achter dit 'lint' en ten noorden van het Tsjerkepaed is in de tweede helft van de negentiende eeuw bebouwd met eerst voornamelijk rijtjeswoningen in de sociale huursector en later twee-onder-een-kapwoningen.

Tussen de Dokkumer Ee en de bebouwing van Lekkum ligt een open weidegebied, doorsneden door enkele opvaarten. Deze vaarten en de percelering van het gebied zijn grotendeels terug te vinden op de historische kaarten, evenals het voetpad, dat langs de Dokkumer ligt en dat loopt van Snakkerburen naar de kerk in Lekkum.

Lekkum op de Kadasterkaart 1832 (bron: Hisgis)

Lekkum op een luchtfoto ca. 1950

Uitgangspunt

Handhaving van de historisch-ruimtelijke structuur en identiteit is uitgangspunt van dit bestemmingsplan. Belangrijkste kenmerken van de historisch ruimtelijke structuur en identiteit zijn:

• De historische dorpskern met monumentale dorpskerk op de terp.

• Een eenzijdige lintbebouwing langs de doorgaande weg 'de Buorren' voornamelijk bestaande uit onderling verschillende vrijstaande, danwel twee aaneengebouwde woningen.

• De op eenvoudige wijze toegevoegde dorpsuitbreiding aan 'lussen' vanaf de Buorren.

• De Dokkumer Ee met daarlangs een kerkepad en aangrenzende door (op)vaarten en sloten doorsneden weilanden.

• De, aan de oorspronkelijke functie onttrokken, boerderijen op boerenplaatsen die aan de noord- en zuidkant het dorpsgebied min of meer begrenzen.

Een aantal panden is erg bepalend voor het dorpsbeeld en is daarom op de plankaart aangegeven als 'karakteristiek'. Deze 'karakteristieke' panden komen voort uit de MIP-inventarisatie en de aanvullende inventarisatie voor de periode 1940-1970.

Karakteristieke panden zijn karakteristiek voor het gebied waarin ze staan. Ze vormen een afspiegeling van een voor het bewuste gebied bepalende ruimtelijke ontwikkeling en ze weerspiegelen een ontwikkelingsfase in de historische bouwkunst; ze zijn representatief voor een tijdsbeeld. Ze kenmerken zich door bijzondere culturele, historische of bouwkundige elementen (karakteristieken). In de omgeving hebben de panden daarom een bijzondere betekenis.

Het Monumenten Inventarisatie Project (MIP) was een door het Rijk opgezet onderzoek naar de stedenbouw en bouwkunst uit de periode 1850-1940. Het onderzoek had een tweeledig doel: documentatie van gebouwd erfgoed voor toekomstig onderzoek en een basis leggen voor aanvulling van de rijksmonumentenlijst. De veldinventarisatie in Leeuwarden is gebeurd in 1990-1991, de rapportage verscheen in 1993. Geinventariseerd zijn bijna 800 gebouwen en andere objecten, die zich onderscheiden van andere onroerende zaken uit dezelfde periode om de typerende bouwstijl, bijzondere detaillering of materiaalgebruik of mate van gaafheid.

De volgende panden zijn uit de MIP-inventarisatie als 'karakteristiek' op de verbeelding aangeduid: Buorren 3, 65; Lekkumerweg 87; Maersterpaed 8; Weme 18. Uit de aanvullende inventarisatie 1940-1970 zijn de volgende panden hieraan toegevoegd: Buorren 23, 25, 27, 29, 31, 33 (dit zijn twee-onder-een-kapwoningen uit de jaren 1950-1960).

Daarnaast staat in het plangebied een aantal rijks- en gemeentelijke monumenten. Omdat de bescherming van monumenten elders wordt geregeld zijn deze panden niet op de verbeelding van dit bestemmingsplan aangegeven.

4.2.2 Planontwikkeling "Het Ei"

Het aspect cultuurhistorie is geen belemmering voor de ontwikkeling van dit woningbouwplan.