Plan: | Bestemmingsplan Ruskenveen 2012 |
---|---|
Status: | vastgesteld |
Plantype: | bestemmingsplan |
IMRO-idn: | NL.IMRO.0014.BP522Ruskenveen-vg01 |
In de 11de eeuw werd het uitgestrekte veengebied ten zuidwesten van de stad voor het eerst in cultuur gebracht: turfwinning en akkerbouw. Dat laatste ging gepaard met het graven van ontwateringssloten en het afbranden van veen. Rond 1200 werd door stormvloeden het veen met bewoning weggeslagen en een laag zware klei afgezet. Deze kleigronden werden vanaf 1200 in cultuur gebracht: er werden oost-west georiënteerde afwateringssloten gegraven, die uitmondden in een gegraven tochtsloot er haaks op. Deze sloot kwam uit bij Dorkwerd in het noorden en waterde via de bovenloop van het Eelderdiepje af in de samengevloeide Hunze en Drentse A. De afwateringssloten vormden tevens de verkaveling van de aldus ontstane weilanden, de stadse hamrikken. Naast sloten vormde de lage dijk waarop nu de Paterswoldseweg ligt, en de Peizerweg de indeling van dit gebied sinds het einde van de Middeleeuwen.
In de zestiende eeuw werd ten behoeve van militaire doeleinden een vaarweg van Groningen naar Friesland gegraven, die in de 17de eeuw door de provincie wordt vergraven tot het Hoendiep. Dit diep eindigde vlak buiten de stadsgracht. In westelijke richting liep door het gebied de Drentsche Laan als verbinding met noordwest Drenthe en zuidoost Friesland. Met de Hoornsche Dijk vormden zij van oudsher de belangrijkste uitvals- en toegangswegen van en naar het zuidwesten van de stad. Op de provinciekaart van Beckeringh (1781) staat de Drentsche Laan al aangegeven. Zij loopt evenwijdig en ten zuiden van het Hoendiep in zuidwestelijke richting.
Tussen 1883 - 1885 werd de Drentsche Laan veranderd in een nieuwe, minder bochtige klinkerweg, de Peizerweg.
In 1866 werd de spoorlijn Groningen-Leeuwarden aangelegd die ten noorden van het plangebied loopt.
In 1913 werd evenwijdig aan deze spoorlijn een apart spoor aangelegd voor de stoomtram Groningen-Drachten. Vanaf het punt waar de spoorlijn de Peizerweg kruiste, liep het tramspoor verder langs de noordzijde van de Peizerweg in westelijke richting. De lijn werd in 1948 opgeheven.
Bewoning
Het gebied is lange tijd leeg gebleven en is dat voor een groot deel nog. Op de kadastrale minuut van circa 1832 staat in het plangebied en ook langs de Peizerweg vrijwel geen bebouwing opgetekend. Er is slechts sprake van enkele boerenplaatsen midden in het land ter hoogte van de huidige H.J. Melgersstraat en ten westen van de Johan van Zwedenlaan en twee boerenplaatsen aan de oostzijde van de Zuiderweg. In de loop van de tijd ontwikkelde zich in de periode 1915-1930 langs het westelijke deel aan de noordzijde van de Peizerweg lintbebouwing tussen enkele boerderijen. De bebouwing van dit lint bestaat uit sobere, vrijstaande arbeiderswoningen op lange diepe percelen haaks op de Peizerweg. Op een enkele plaats is geen bebouwing aanwezig en wordt zicht geboden op het achterliggende open gebied. Aan de zuidkant van de Peizerweg (valt buiten het plangebied) komt verspreid nog enkele bebouwing voor die ooit ook onderdeel heeft uitgemaakt van een vroeger bebouwingslint.
Kadastrale minuut van circa 1832 met een deel van het plangebied. In rood: de huidige bebouwing, blauw: de huidige waterlopen, oranje: de huidige wegenstructuur
Nog een andere strook lintbebouwing ontwikkelde zich in de jaren '30 aan het oostelijke deel van de Peizerweg richting de stad, op de plaats waar deze een grote bocht maakt en vlak achter het Stadspark gelegen, bestaande uit luxere vrijstaande enkele en dubbele woonhuizen. Voor de woningen lopen nog restanten van bermsloten met groenstroken en de meeste woningen hebben groene voortuinen. De voortuinen van het westelijke lint zijn in de afgelopen jaren steeds meer verhard.
Industriële ontwikkeling, de Friesch- Groningsche Coöperatieve Beetwortelsuikerfabriek
In 1914 werd op een groot terrein ten westen van de stad Groningen de 'Friesch-Groningsche Coöperatieve Beetwortelsuikerfabriek' opgericht. Het terrein was strategisch gelegen aan en ten zuiden van het Hoendiep en de spoorlijn Leeuwarden-Groningen. Na de Tweede Wereld werd het fabriekscomplex vele malen gemoderniseerd en uitgebreid. De fabriek zou uitgroeien tot een van de grootste en modernste suikerfabrieken in Nederland. Uit de door bomen omzoomde toegangsweg naar deze fabriek ontstond later de Van Heemskerckstraat (Zeeheldenbuurt). Halverwege de toegangsweg werd in 1915 een directeursvilla gebouwd.
Tot begin jaren vijftig van de vorige eeuw geschiedde de aanvoer van de bieten nog voor een belangrijk deel over het water (Hoendiep) en via het spoor. De fabriek was via eigen fabrieksspoorlijnen aangesloten op de spoorweg Groningen-Leeuwarden. Ten westen van het eigenlijke fabrieksterrein werden grote vloeivelden aangelegd; deze werden gebruikt als bezinkbassins waarin afvalwater werd gepompt. Het terrein beslaat zo'n 124 hectare en wordt begrensd door het Hoendiep in het noorden, de spoorlijn Groningen-Leeuwarden in het zuiden en de huidige Johan van Zwedenlaan in het westen, vlak bij Hoogkerk. Door een aanpassing van het suikermarktbeleid door de Europese Unie waarbij het suikerbietenquotum werd verlaagd, besloot Cosun (daarvoor Suikerunie) in januari 2008 tot onmiddellijke sluiting van de fabriek. Slechts de oude schoorsteen, het suikerdepot en het zeefgebouw mochten blijven staan; de rest werd gesloopt. De grond werd aangekocht door de gemeente Groningen.
Cultuurhistorisch belangrijke structuren, objecten en gebouwen
Paars = "Waarde - Archeologie 1"(twee boerenplaatsen), oranje = "Waarde - Archeologie 2",
rood = archeologisch gemeentelijk monument
Beeldbepalende panden:
Algemeen
Het plangebied van bestemmingsplan Ruskenveen 2012 bestaat ruimtelijk gezien uit een aantal sterk verschillende onderdelen:
De indeling van het plangebied hangt in grote mate samen met deze specifieke vormen van landgebruik. Verder is de noord-zuidroute, die wordt gevormd door de Johan van Zwedenlaan, een belangrijk structurerend element in het plangebied. Deze weg loopt vanaf De Held in zuidelijke richting over het spoor en maakt bij de boerderij (Johan van Zwedenlaan 2) een knik naar het zuidwesten. De weg sluit aan op de A7. Hiermee fungeert de weg als belangrijkste ontsluiting van zowel Ruskenveen als De Held. De meest dynamische functies zijn gebundeld tussen de Johan van Zwedenlaan en de Zuiderweg, terwijl de grondberging, vloeivelden en het agrarische gebied ten oosten van de Johan van Zwedenlaan liggen. Van oost naar west wordt het plangebied doorsneden door de spoorlijn Groningen-Leeuwarden.
In het vervolg van dit hoofdstuk paragrafen is dieper op de hierboven genoemde delen van het plangebied ingegaan.
Woonwijk Ruskenveen
De woonwijk Ruskenveen is stedenbouwkundig gezien een uitbreiding van Hoogkerk-Zuid en bedoeld om in de uitbreidingsbehoefte van Hoogkerk te voorzien. De woonwijk heeft een groen karakter, waarbij de woningen op relatief ruime kavels staan. De wijk bestaat uit grondgebonden woningen, met uitzondering van het woonzorggebouw in het uiterste noordwesten van de wijk.
In het stelsel van wegen is een duidelijke rangorde gemaakt door te variëren met straatbreedte en beplanting. De belangrijkste ontsluitingen zijn de Johan Faberlaan en de Daniël Ruynemanlaan. Deze straten vormen een assenkruis in noordzuid en oostwest richting. De Johan Dijkstraweg vormt de ontsluiting voor de buitenste ring woningen van de wijk.
De Johan Faberlaan kent binnen de woonwijk het breedste profiel. Aan beide zijden van deze weg is boombeplating aanwezig en zijn parkeerplaatsen gesitueerd. De Daniël Ruynemanlaan is een andere ontsluiting vanaf de Zuiderweg. Deze weg wordt begeleid door een groenstrook met boombeplanting. en eindigt bij het groene plein aan de recreatieplas. De Johan Dijkstralaan loopt vanaf de Zuiderweg in oostelijke richting, langs de noordrand van de woonbebouwing, en buigt af in zuidelijke richting om vervolgens aan te sluiten op de Johan van Zwedenlaan. Aan een deel van de weg zijn parkeerplaatsen aanwezig en aan één zijde ligt een groenstrook met boombeplanting.
De wijk is op te delen in drie zones, een westzone, een middenzone en een oostzone.
De westzone betreft het gebied tussen de Zuiderweg en de Johan Faberlaan. Aan de Johan Faberlaan staan rijwoningen gebouwd in drie lagen met lessenaarskap. De woningen staan over de gehele lengte van de weg evenwijdig aan de straat. Op deze manier vormen de woningen een wand die een begeleiding vormt van de hoofdas. Tussen deze woningen en de Zuiderweg bevinden zich dwarsstraten met twee-onder-één-kap woningen op smalle, diepe kavels. De woningen zijn gericht naar de straat en gebouwd in twee lagen met flauwe kap. De nokrichting is dwars op de weg. Enkele woningen die naast de Zuiderweg zijn gesitueerd hebben een klein accent in de vorm van een dakopbouw.
In de noordelijke punt van deze zone staat een woon-zorgcomplex. Het gebouw bestaat uit een deel met vier en een deel met drie woonlagen. Deze maatvoering zorgt, gezamenlijk met het open veld ten noorden van het gebouw, voor een duidelijke markering op deze hoek van de woonwijk. Tevens vormt het gebouw de overgang naar de hoogbouw aan de westzijde van de Zuiderweg. Tussen de woonwijk en de Zuiderweg ligt een groenstrook waarin een smal pad is gelegen.
De middenzone is het gebied tussen de Johan Faberlaan en de Johan Dijkstralaan. Net als aan de westzijde, staan aan de oostzijde van de Johan Faberlaan rijwoningen. Deze zijn echter dwars op de hoofdas geplaatst. In totaal staan aan de dwarsstraten van de Johan Faberlaan 10 blokken rijwoningen. De vorm van de woningen varieert; er zijn blokken met woningen gebouwd in twee lagen met flauwe kap, in twee lagen met lessenaarskap en in twee lagen met platdak en dakopbouw. Ten oosten van deze rijwoningen twee-onder-één-kap woningen op diepe kavels. De woningen bestaan uit twee bouwlagen en hebben diverse kapvormen en een nokrichting parallel aan of dwars op de weg.
De zones met rijwoningen en twee-onder-een-kap woningen worden van elkaar gescheiden door een groenstrook met fietspad. Deze loopt parallel aan de Johan Faberlaan.
Ten slotte is er de oostelijke zone, deze omvat het deel van de wijk ten oosten van de Johan Dijkstralaan. In deze zone staan twee-onder-één-kap woningen. De woningen zijn opgesteld in twee rijen en zijn gericht naar het westen. De eerst rij is gericht naar de Johan Dijkstralaan. Deze woningen zijn uitgevoerd in een laag met steile kap waarvan de nokrichting parallel aan de straat is. De tweede rij woningen wordt ontsloten door zijstraten van de Hein Leemhuisstraat en de Willem Valkstraat. Hier staan zowel woningen gebouwd in één laag met (steile) kap als woningen gebouwd in twee lagen met (flauwe) kap. De woningen hebben een achtertuin aan het water. In het verlengde van de Hein Leemhuisstraat ligt een voetpad dat via een brug aansluit op de Johan van Zwedenlaan. De nokrichting is parallel aan de straat. In het uiterste noorden van de oostelijke zone staan vier twee-onder-één-kap woningen gericht naar de Daniël Ruynamalaan. Ze hebben afwijkende kapvormen in vergelijk met de andere woningen in de wijk. De woningen zijn gebouwd in één of twee lagen met bewoonbare kap en de nokrichting is haaks op de straat. De woningen staan aan het groene plein en vormen een duidelijk accent op de kop van dit oostelijke blok.
De randen van de woonwijk zijn op verschillende manieren ingericht. Ten noorden van de wijk ligt een relatief breed groengebied met wandelpad, deze vormt tevens de oever van de recreatieplas. De westelijke rand, langs de Zuiderweg, bestaat uit een strook openbaar groen met een voetpad, sloot en bomenrij. Langs de zuidelijke rand ligt een brede sloot in een groenstrook waarvan het oostelijke deel van de oever privé is en het westelijke deel de functie van openbaar groen heeft. Langs de oostelijke rand van de wijk ligt het water van de recreatieplas en een de sloot die daarmee in verbinding staat. De gehele oever aan deze zijde van de woonwijk bestaat uit achtertuinen.
Woongebied Peizerweg - Zuiderweg
Langs de Peizerweg en de Zuiderweg komt lintbebouwing voor. De lintbebouwing wordt incidenteel onderbroken door open ruimten, waardoor doorzichten naar het achterliggende landschap ontstaan. De lintbebebouwing heeft hoofdzakelijk een woonfunctie. Op enkele plaatsen komen ook bedrijven (aan huis) voor.
Aan de Peizerweg bestaat de bebouwing uit vrijstaande en dubbele woningen, veelal gesitueerd op smalle diepe kavels. De meeste woningen staan in de rooilijn en zijn gebouwd in één laag met kap. Op verschillende plaatsen in het lint staat voormalige agrarische bebouwing. Deze gebouwen hebben nu hoofdzakelijk een woonfunctie, slechts in een enkel geval is sprake van kleinschalige agrarische (hobby)activiteit. Tegenover het woonwagencentrum “De Kring” komen echter ook enkele dubbele woningen in twee lagen met platte afdekking voor. Opvallend in dit gedeelte van het lint is de geringe onderlinge afstand tussen de woningen, dit is soms niet meer dan een brandgang. Hierdoor krijgt dit deel een wat meer stedelijke verschijningsvorm. Waar de Peizerweg een bocht maakt in noordelijke richting staan een aantal jaren '30 woningen, zowel vrijstaande als twee-onder-een-kap woningen. Verder naar het noorden gaat de Peizerweg over in de Campinglaan. Hier staan nog enkele vrijstaande woningen en is een woonwagenterrein gesitueerd. Dit laatste deel van de Peizerweg en de Campinglaan betreft een doodlopende weg met een smaller profiel dan de rest van de Peizerweg.
De bebouwing langs het oostelijk deel van de Peizerweg en langs de Zuiderweg is minder dicht, de woningen staan op bredere kavels dan aan de rest van de Peizerweg. Aan de Zuiderweg is een hofje van geschakelde woningen gesitueerd, het betreft een voormalig woonwagenkamp. De overige woningen aan dit deel van de Zuiderweg zijn vrijstaand en zijn gebouwd in één laag met steile kap.
Recreatiegebied
Ten noorden van de woonwijk Ruskenveen ligt een recreatiegebied. Het gebied bestaat uit een plas met oevers die voor het grootste deel openbaar toegankelijk zijn. De noordoostelijke oever bestaat uit een strandje. In dit gebied ligt ook het fietspad “De Verbetering” dat de verbinding vormt tussen Hoogkerk en de Johan van Zwedenlaan. In het bestemmingsplan is rekening gehouden met het doortrekken van dit fietspad door de polder “De Verbetering” richting stad. De zuidoostelijke oever bestaat uit openbaar groen in de vorm van een grasveld met wandelpad en twee steigers. Dit groen heeft ook een recreatieve functie voor de wijk Ruskenveen.
De ruimte tussen de recreatieplas en de Zuiderweg is een onbebouwd veld. Het heeft een openbaar karakter en dient als speel- en ligweide bij de recreatieplas. Het reliëf dat in dit veld voorkomt dient ook te worden gehandhaafd vanwege de cultuurhistorische waarde.
Direct ten noorden van dit veld ligt een boerderij, waarin een restaurant is gevestigd (Zuiderweg 72), die samen met het bijbehorende erf een waardevol element vormt vanuit cultuurhistorisch oogpunt. Uitgangspunt is dat het erf van de boerderij, met bijbehorende erfbeplanting en sloten, in oorspronkelijke staat bewaard blijft. Door deze open ruimte tussen de woonwijk en de boerderij ontstaat een royaal doorzicht vanaf de Zuiderweg naar de achterliggende waterplas en de skyline van de stad.
Voorzieningen en bedrijfslocaties
In het gebied rond de straat De Verbetering, een aftakking van de Zuiderweg, komen zowel maatschappelijke als dienstverlenende functies voor. In het gebied staat een multifunctioneel gebouw waarin onder meer een sporthal, vensterschool, kinderdagverblijf en het dorpshuis zijn gevestigd. Het gebouw is oorspronkelijk gebouwd als sporthal en is in de loop van de tijd uitgebreid om aan verschillende functies onderdak te bieden. Vanaf de kruising van de Zuiderweg en De Verbetering is het gedeelte waarin de kinderopvang is gehuisvest goed zichtbaar. Dit deel is, in tegenstelling tot de rest van het gebouw, gebouwd in één bouwlaag en heeft bovendien een contrasterende ronde vorm. Het speelplein is aan de voorzijde van het gebouw gelegen en is van de straat gescheiden door heggen. De rest van de vensterschool is gebouwd in twee lagen waarbij de gevels zijn bekleed met aluminium golfplaat. De sporthal ligt aan de achterzijde van het complex en is het hoogste deel van het gebouw.
Verder komen aan de Verbetering dienstverlenende en maatschappelijke functies voor zoals het kantoor van woningbouwcorporatie Steelande (voormalig Woonstade), een kinderdagverblijf, een tandartsenpraktijk en een gebouw van gemeentewerken. De gebouwen bestaan uit twee lagen zonder kap. Aan deze straat wordt in de nabije toekomst een school gerealiseerd.
Een ander gebied waar bedrijven voorkomen is het gebied direct te zuiden van de woonwijk Ruskenveen, tussen de Zuiderweg en Johan van Zwedenlaan. Het meest westelijke deel dat tegen de Zuiderweg is gelegen, is direct zichtbaar vanaf de A7 en de Zuiderweg. Hier staan bedrijfsgebouwen met een relatief groot volume. Deze sluiten daarmee aan bij de kantoorgebouwen aan de Eemsgolaan. De voorgevels van de gebouwen zijn gericht naar de Zuiderweg en Johan van Zwedenlaan, en de ontsluiting vindt ook plaats door deze wegen. De parkeerruimte is gesitueerd achter de kantoren. Verderop aan de Johan van Zwedenlaan staan een aantal woon-werkcombinaties. De bebouwing is gericht naar de Johan van Zwedenlaan en heeft een individueel karakter door verschillen in bouwhoogte, kapvorm en voorgevelplaatsing ten opzichte van de straat.
Verder zijn er nog een aantal kleinschaliger locaties in het plangebied waar bedrijven zijn gevestigd, bijvoorbeeld in de boerderij direct ten oosten van de woonwijk Ruskenveen (Johan van Zwedenlaan 2).
Sportpark Hoogkerk
Tussen de Verbetering en de weg Bangeweer, die de Zuiderweg met de Johan van Zwedenlaan verbindt, ligt het sportcomplex. Dit bestaat uit een aantal sportvelden, een ijsbaan, een tennisbaan. De sporthal, die deel uitmaakt van het gebouw van de vensterschool, grenst aan dit terrein. Verder bestaat de bebouwing op het sportterrein enkel uit het clubgebouw van de voetbalverenigingen VV Hoogkerk en CSVH. Het gebouw is bestaat uit twee lagen, waarvan de bovenste dienst doet als kantine. Het parkeren vindt plaats langs een zijstraat van Bangeweer
Spoorlijn Groningen - Leeuwarden
Er zal een spoorverbreding worden gerealiseerd van de spoorlijn Groningen-Leeuwarden, waarbij eventueel een station wordt aangelegd in Hoogkerk. Het station en de verdubbeling van de spoorlijn was reeds in bestemmingsplan Ruskenveen (1998) per direct recht opgenomen.
Grondbergingsterrein en vloeivelden
Ten noorden en ten zuiden van de spoorlijn Groningen – Leeuwarden liggen gronden die werden gebruikt door de Suikerunie. De gronden ten noorden van de spoorlijn zijn ingericht als vloeivelden. De gronden ten zuiden van het spoor en het zuidelijk deel is in gebruik als grondberging. In het gronddepot ligt grond dat is vrijgekomen bij de verwerking van suikerbieten. De berging is omzoomd met een bedijking van 5 meter hoog. De ontsluiting van de terreinen vindt plaats via de Johan van Zwedenlaan. Met uitzondering van de bedijking zelf zijn het open gebieden. Aan de randen groeien lage struiken en groen door verruiging. Verder staat in dit gebied geen bebouwing.
Suikerunieterrein
Ten noorden van de spoorlijn, tussen de ring (N370) en de gronden die zijn ingericht als vloeivelden, ligt het terrein waar in het verleden de suikerfabriek heeft gestaan. Het gebied wordt vanaf de ring ontsloten door de Van Heemskerckstraat. Aan de westzijde wordt het terrein ontsloten door een onverharde weg die het terrein verbindt met de vloeivelden. De suikerfabriek is voor het overgrote deel gesloopt. Op het open terrein staan nu enkel het monumentale deel van de oude suikerfabriek en een schoorsteen.
Agrarisch gebied / groen
Het gebied ten noorden van de lintbebouwing langs de Peizerweg bestaat uit open landschap met een gedeeltelijk agrarisch karakter. Het gebied bestaat uit open graslanden met een noord-zuid gerichte verkaveling. Door het midden van de polder loopt een afwateringssloot in oost-west richting. In dit gebied wordt het fietspad aangelegd dat de verbinding vormt tussen de Hoogkerk en de stad. Het toekomstige fietspad ligt in het verlengde van het bestaande fietspad vanaf de Verbetering en sluit in de oosten aan op de Peizerweg.
Ontwikkelingen
Aan de Verbetering 5 wordt de Wingerd, een school voor leerlingen met een verstandelijke beperking in de leeftijdscategorie 4 - 20, gerealiseerd. Hiervoor is reeds een omgevingsvergunning verleend.
Mogelijk zullen in de toekomst de volgende ontwikkelingen een rol gaan spelen. Hiervoor wordt dan, indien nodig, een apart bestemmingsplan gemaakt of een projectbesluit genomen.