Kern Monster

2.2 Ruimtelijk functionele structuur

Ligging plangebied

Het bestemmingsplangebied omvat het grootste deel van het dorpsgebied van Monster met uitzondering van de iets ten westen van de Zeereep gelegen nieuwbouwbuurt rond de Marmerschelp en Tweetandschelp. De begrenzingen van het plangebied volgen globaal gezien:

• in het noorden: de Slaperdijk, Aalscholver, Rijnweg en Oudenborch;
• in het oosten: de Madeweg en Molenweg;
• in het zuiden: de Emmastraat (N211);
• in het westen: de Karel Doormanweg, Heijdseweg, Golfslag en Zeereep.

Beschrijving historische structuur

De kern Monster ligt direct achter de duinen ten zuidwesten van Den Haag en wordt aan de oostzijde, zuidoostzijde en westzijde begrensd door kassen en in het zuidwesten door een bedrijventerrein. Aan de noordoostzijde liggen een sportcomplex en het zwembad De Boetzelaer. Aan de noordwestzijde ligt achter de Slaperdijk, de relatief smalle en deels bebouwde duinzone bij Ter Heijde. Vanuit de woonkern leiden drie strandafslagen naar de Noordzeekust (Strand van Ter Heijde en Strand Monster), namelijk de Strandweg, Karel Doormanweg en de Molenslag-Verlengde Molenweg.

Historische kaart Monster (1712)

Monster is als kloosterdorp ontstaan op de hoge zandgronden van de strandwallen en de oude duinen. De historische kern van Monster is gelegen bij de samenkomst van een min of meer noord-zuidgerichte kustroute (vanuit Den Haag via Loosduinen naar 's Gravenzande en verder naar de Oude Maasdijk) en een route over een meer oostelijk gelegen oude strandwal (van Voorschoten-Voorburg-Rijswijk-Wateringen-Poeldijk) naar de duinen. Op de strandwallen richting Den Haag ontstonden landgoederen en buitenplaatsen (zoals Ockenburgh, Bloemendaal, Solleveld en Langeveld) en langs de uitvalswegen een aantal hofsteden en lintbebouwing. De Rijnweg is de oude uitvalsweg naar Den Haag. Ten zuiden van Monster ligt de Gantel, destijds een open kreek naar de Noordzee. Een kanaal verbond Monster met de het Nieuwe Water en met de Gantel.

De historische kern van Monster kenmerkte zich rond 1850 door een driehoekige plattegrond (Molenbrink-Molenstraat-Kerkplein) welke door middel van een aantal routes met het ommeland was verbonden, namelijk de Choorstraat en Poeldijksche weg in het oosten, de Monsterse Vaart en huidige Gantellaan in het zuiden, het Kerkpad in het westen en de Molenstraat in het noorden.

Direct ten zuiden van de door Molenbrink, Molenstraat en Kerkplein gevormde driehoek, stond de oude dorpskerk samen met het raadhuis op een rond plein (Kerkplein/Onder de Toren). Direct ten zuiden van dit ronde plein strekte zich de haven uit in zuidwaartse richting via de Monsterse Vaart naar de Gantel. Iets meer westelijk sloot vanuit het zuiden de Herenstraat aan op het plein. Deze over de strandwal lopende straat bevatte iets ten zuiden van de kerk een pleinvormige verbreding in het profiel. Deze plaatselijke verbreding is karakteristiek voor veel van de op de strandwallen ontstane kernen en werd van oudsher gebruikt als marktplaats.

Hierdoor is er sprake van een zekere radiale structuur van de historische kern, waarbij het Kerkplein als middelpunt fungeert. De aansluitende wegen liepen over de hoger gelegen gronden naar de andere bewoonde plekken in het Westland. Karakteristiek voor het Kerkplein zijn de bebouwingswanden met individuele panden in een wisselende rooilijn. De Herenstraat, Zeestraat, Molenstraat, Havenstraat en Choorstraat vormen de radiale historische wegen.

De historische wegen, die nog binnen de huidige stedenbouwkundige structuur van de dorpskern herkenbaar zijn gebleven, betreffen de Poeldijkseweg, Choorstraat, 's Gravenzandseweg, Rijnweg, Heijdseweg, Slaperdijk, Madeweg, Haagweg, Molenstraat en het stratenpatroon rond de kerk en voormalige haven (onder meer Herenstraat, Kerkpad, Kerkplein, Molenweg, Molenbrink en Havenstraat). Een groot deel van de hier aanwezige bebouwing - waaronder monumenten en MIP-panden - bestaat uit al dan niet vrijstaand of in korte rijen aaneengebouwde vooroorlogse woningen in één of twee bouwlagen onder kap. Deze, maar ook de overige woningen langs deze straten, kenmerken zich door een sterke variatie in typologie en vormgeving. Plaatselijk komt nieuwbouw voor zoals het appartementencomplex bij De Masemunde en Schubert, de omgeving van het voormalige gemeentehuis (Choorstraat) en bij het appartementencomplex aan de Hortensiastraat-Rijnweg.

Monster heeft circa 60 objecten met een cultuurhistorische status als rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten of als een door de provincie aangewezen MIP-object. Deze rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten en andere karakteristieke panden geven Monster een eigen, dorps karakter.

Het voormalig St. Jozefklooster aan de Havenstraat is eveneens een vermelding waard. Het voormalige klooster is als fraai architectonisch erfgoed behouden en fraai gerenoveerd, met woningen en het multifunctioneel Dorpshuis Stichting De Noviteit.

Bebouwingspatroon

De binnen het plangebied opgenomen wijken zijn:

• Centrum (het gebied gelegen tussen de Van Bemmellaan, Burgemeester Kampschoërstraat, Emmastraat en Rijnweg);
• Zwartenhoek (gerealiseerd rond de jaren '70-'80);
• Kleine Geest (gerealiseerd rond de jaren '20-'30 en aan het eind van de vorige eeuw noordwaarts uitgebreid);
• Grote Geest (gerealiseerd rond de jaren '90-2000);
• Duindam, Molenwijk en Monster Noord (gerealiseerd rond de jaren '50-'60 en het noordelijke punt van Duindam rond '20-'30).

De Dorpskern omvat de historische kern van Monster en enkele in de eerste helft van de vorige eeuw gerealiseerde buurten en delen van de lintbebouwingen van de Rijnweg, Havenstraat, Choorstraat en Burgemeester Kampschoërstraat. De in ontwikkelingsfase verkerende toekomstige woonwijk Duingeest ligt buiten het plangebied direct ten westen van de Dorpskern en het bedrijventerrein Vlotlaan. Een beperkt deel van Kleine Geest en Duindam is in de jaren '20-'30 gerealiseerd.

De dorpsbebouwing kenmerkt zich door een compacte dorpse bebouwingsstructuur met een sterke afwisseling in bouwvormen en plaatselijk een sterke menging van functies. De meeste woonbebouwing bestaat uit grondgebonden woningen. Hiervan zijn de oudere woningen veelal gebouwd in twee bouwlagen en een kap. De latere woningen bestaan vaak uit drie bouwlagen onder plat dak of afgeplatte kap en soms zelfs uit drie volledige bouwlagen en een gedeeltelijke vierde bouwlaag. Ten westen van het bebouwingslint van de Rijnweg ligt een projectmatig ontwikkelde woonbuurt met veel aaneengebouwde of rijenwoningen in drie en vier bouwlagen onder plat dak en appartementen tot 4 bouwlagen onder plat dak. Appartementen in 5 bouwlagen komen slechts incidenteel voor, namelijk in de directe omgeving van Slangekruid, Valckesteyn en Madesteyn. Deze appartementengebouwen vormen, evenals de diverse hogere historische kerkgebouwen, de molen en enkele strategisch in het zicht geplaatste gebouwen, belangrijke herkenningspunten binnen de dorpsplattegrond.

Voorzieningen

Monster beschikt over een relatief groot aantal voorzieningen, waaronder 65 winkels en 6 scholen. Vooral in de omgeving van de oude dorpskern rond het Kerkplein en de direct daarbij aansluitende straten komen (meest kleinschalige) horeca, detailhandel en bedrijvigheid voor, meestal in combinatie met bovenwoningen en appartementen. De meeste bebouwing bestaat hier uit 2 bouwlagen onder kap. Plaatselijk komen echter ook 4 bouwlagen voor.

De belangrijkste winkelstraat is de tussen de Van Bemmellaan en het Kerkplein gelegen Molenstraat, gevolgd door het Kerkplein, Zeestraat en het noordelijk deel van de Herenstraat. Vanaf de Zeestraat zet het winkelcentrum zich in minder intensieve vorm verder door via de route Hortensiastraat en Kerkpad naar de Herenstraat. Ook in de bij het Kerkplein aansluitende delen van de Choorstraat en Havenstraat komen nog enkele winkels en horeca voor. Dit gebied is echter sterk in opkomst omdat de gemeente de laatste jaren veel maatregelen heeft getroffen om de hier in verleden aanwezige leegstand terug te dringen.

Verder bevindt zich nog enige detailhandel aan onder meer de Rijnweg, omgeving Burg. Wouterslaan-Van Bemmellaan, hoek Molenstraat-Molenweg, Madeweg-Van Brederodestraat en Terborch. De laatste ontwikkeling van het kernwinkelgebied betreft de nieuwbouw (onder andere een supermarkt) aan de Wiekenhof-Acaciastraat. Binnen het kernwinkelgebied komt relatief veel horeca voor, waaronder ook enkele hotels. Voorts hebben zich een aantal horecagelegenheden gevestigd in de directe nabijheid van de molen (de Molenweg tussen de Helmstraat en Molenstraat). In totaliteit komen binnen het plangebied drie grotere supermarkten voor (C1000, Hoogvliet en Lidl).

Rond de oude dorpskern komen ook vrij veel zorginstellingen voor (dienstencentra en verzorgings- en verpleeghuizen), zoals De Noviteit, De Masemude, Dudok State, Hazelaarstraat, Philadelphia, De Kruithof, Choorstraat en De Opmaat. Ook komt een zorginstelling voor aan de Goudenregenstraat. Behalve een relatief groot aantal zorginstellingen, bezit Monster ook relatief veel onderwijsinstellingen, onder meer aan de Heijdseweg, Rijnweg, Poelenburgh, Kampschoërstraat en Havenstraat.

Groen en water

De duinen en het Noordzeestrand vormen de belangrijkste groene en recreatieve voorzieningen van Monster. Binnen de kern zelf wordt de groenstructuur vooral bepaald door de ter hoogte van de Rubenslaan en Vivaldi gelegen Boomawatering (een boezemwatergang, tevens een belangrijke waterstructuur), de route Larixlaan-Haagweg, de begraafplaats, Hatmanplein, het plantsoen bij de Mondriaan, het groen en de begraafplaats bij het voormalige gemeentehuis aan de Choorstraat, de Slaperdijk en de plas bij het graf Herckenrath aan de Duinpan. Een aantal straten beschikt over een laanbeplanting, zoals bij de Rijnweg, Wilhelminastraat, Molenstraat, Hortensiastraat-Larixlaan, Heijdseweg, omgeving Burg. Kampschoërstraat en Molenweg. Deze beplantingen zijn veelal echter gefragmenteerd aanwezig of nog vrij jong. Door de voortuintjes hebben de oudere uitbreidingswijken meer dan de nieuwere wijken vaak een zekere groene uitstraling. Monster heeft drie strandopgangen: Molenslag, Schelppad en Watertoren.

Belangrijke ruimtelijke knooppunten binnen de stedenbouwkundige structuur zijn de omgeving van Kerkplein-Onder de Toren, de molen (kruising Molenstraat en Molenslag waar ook de groenstructuur van de Haagweg uitkomt op de begraafplaats), de omgeving van de Boomawatering en de kerk bij de Burg Kampschoërstraat, de aansluiting van de Zeestraat-Acaciastraat en de wateras bij de Zeereep-Duinpan.