Centrum Naaldwijk

2.2 Ruimtelijk-functionele structuur

2.2.1 Historisch ruimtelijke structuur

Het gebied rond Naaldwijk maakt deel uit van een langgerekte kustzone die vooral na de laatste ijstijd tot ontwikkeling is gekomen. De geleidelijk minder snelle stijging van de zeespiegel in het holoceen leidde tot de vorming van een reeks van parallel aan de kust gelegen strandwallen (en duinen) waarvan de hoogte en breedte in westelijke richting toeneemt. Hierdoor nam de invloed van de zee op het achter de strandwallen gelegen gebied af en ontstond mede door de overstromingen vanuit rivieren een zoeter wordend vochtig milieu waarbinnen zich een uitgestrekt veengebied kon ontwikkelen. De reeks met strandwallen werd plaatselijk doorbroken door enkele grote riviermondingen zoals ten zuiden van Naaldwijk waar de Maas bij Hoek van Monster uitstroomt in de Noordzee.

Naaldwijk is ontstaan in een gebied waar de Noordzee en de rivier de Maas van groot belang zijn geweest voor de landschappelijke structuur. Aan het einde van de laatste ijstijd vond niet alleen een stijging van het zeewater plaats, maar vond ook de sedimentatie van zand vanuit zee plaats. Er vormde zich een kustzone bestaande uit een systeem van droge, zandige strandwallen en oude duinen met daartussen en daarachter gelegen venige en kleiige gronden. Hoewel een groot deel van de strandwallen ten behoeve van de bloemencultuur is afgegraven, is dit oorspronkelijke stelsel wel van grote invloed geweest op de landschappelijke en stedenbouwkundige structuur van Naaldwijk en omgeving. Nog vóór de Romeinse tijd ontstond er door opstuiving uiteindelijk een brede duinrug (de Naaldwijkse geest). Naaldwijk werd gesticht op de oostflank van deze duinrug op de overgang naar het kleigebied.

Een aantal eeuwen voor de jaartelling werd ter hoogte van Monster de Maasoever vanuit zee doorbroken, waardoor grote delen van het daarachter gelegen gebied langdurig onder water kwamen te staan. In het veengebied achter de strandwallen, duinen en de Maasoever vormden zich vele vloedkreken en vond sedimentatie plaats van zandige en kleiige afzettingen. Een van de grootste vloedkreken was de Gantel die tot aan Delft reikte. Deze kreek werd door de Romeinen, die een belangrijke vlootbasis stichtten bij Naaldwijk, in de 1e eeuw opgenomen in een belangrijke vaarroute waartoe ook het Kanaal van Corbulo behoorde. De Gantel stond in die tijd direct bij Naaldwijk in verbinding met de zeemonding van de Maas. Doordat veel vloedkreken, waaronder ook de Gantel, in de Romeinse tijd langzaam dichtslibden en de omliggende venige gronden inklonken, kwamen de zones waar de oorspronkelijk kreken hadden gelopen, uiteindelijk hoger te liggen dan de omgeving. Deze zand- en kleiruggen waren zeer geschikt voor bewoning en de gewasteelt. Het achterliggende veengebied werd pas later, vanaf de 8e eeuw ontgonnen. Vanwege de vele doorbraken die in de loop der tijd plaatsvonden, werden er eenvoudige kaden en dijken aangelegd. Deze kaden en dijken groeiden uiteindelijk uit tot een uitgestrekt systeem van dijken waaraan onder meer plaatsen werden gesticht zoals Honselersdijk, Maasdijk en Poeldijk. Een van de zwaarste doorbraken was de St. Elisabethsvloed in 1421. Daarbij werd het krekengebied voor het laatst door de natuur vormgegeven. De huidige Gantel ligt nu bij Naaldwijk iets noordelijker dan de Gantel rond de Romeinse tijd.

Naaldwijk is ontstaan uit een kerkringdorp, gelegen ten noorden van de oude route Lange Broekweg-Koningsstraat-Geestweg. De kern werd gesticht op korte afstand van de toentertijd meer noordelijk gelegen uitmonding van de Maas op de Noordzee. De kerk vormde het centrale punt binnen de nederzetting. De kerk werd gebouwd op een rond, groen plein dat grotendeels werd omringd door de Kerkstraat met de daaraan gelegen oude en kleinschalige dorpsbebouwing. Van daaraf breidde de kern zich uit langs een aantal straten. De oude dorpsplattegrond van een aantal eeuwen geleden is nog goed herkenbaar gebleven in het stratenstelsel van de Koningsstraat, Zuideinde, Molenstraat en 's-Gravenzandseweg. Ter hoogte van de kerk sloten vanuit het westen twee wegen aan op de Koningsstraat. Van deze twee wegen resteert alleen nog de huidige 's-Gravenzandseweg. Direct bij de kerk bevond zich een ruimte met een boomgaard die heden nog herkenbaar is in het huidige Wilhelminaplein. Iets ten westen van de kerk sloot op haar beurt vanuit zuidelijke richting de Zuidweg-Zuideinde aan op de 's-Gravenzandseweg. Iets ten noorden van de kerk sloot vanuit oostelijke richting de Naaldwijksche weg (de huidige route van Molenstraat-Dijkweg) aan op het tracé van de Koningsstraat-Geestweg.

Figuur 2.4 Detailkaart Naaldwijk (1712) van het Hoogheemraadschap van Delfland

De nabijheid van het hof van de graaf van Holland in 's-Gravenhage en de diverse kloosters, leidde reeds in de 14e eeuw tot een grote vraag van voedselgewassen en de ontwikkeling van tuinbouw. De echte grote opkomst van de tuinbouw vond plaats in de 17e en 18e eeuw toen de welvaart toenam en de vraag naar groente en bloemen toenam. De achter de duinen gelegen zand- en kleigronden bleken inmiddels zeer geschikt te zijn voor tuinbouw en later ook voor bloementeelt. In de 18e eeuw nam ook de verbouw van aardappels sterk toe; in de 19e en 20e eeuw gevolgd door de verbouw van gewassen onder glas. Met de ontwikkeling van de tuinbouw is het duingebied afgegraven en het kleigebied opgehoogd zodat een nagenoeg vlak gebied is ontstaan. De grote vraag naar groente en bloemen en de nabijheid van een aantal grote werkgebieden, trok veel arbeiders aan waardoor een in de luwte van de steden gelegen plaats als Naaldwijk zich uiteindelijk sterk heeft uitgebreid.

Het huidige centrumgebied van Naaldwijk wordt begrensd door de Naaldwijkse Vaart, de Secr. Verhoeffweg/Verspycklaan en de Verdilaan. De binnenring rond het centrum draagt bij aan een snelle bereikbaarheid van het centrumgebied van Naaldwijk (omgeving De Tuinen en Verdilaan). De binnen deze ring gelegen woonbuurten zijn door de ringweg in zekere zin ruimtelijk afgeschermd van de omliggende woonwijken. De woonbuurten binnen de centrumring zijn zodoende in ruimtelijke zin geörienteerd op het centrumgebied.

2.2.2 Verkeer

Verkeersstructuur

Het centrum van Naaldwijk wordt ontsloten vanaf twee belangrijke gebiedsontsluitingswegen, namelijk de Kruisbroekweg en de Secretaris Verhoeffweg/Van der Hoevenstraat. Deze wegen lopen rond het centrum en hebben als doel het verkeer snel van en naar de toeleidende wegen te voeren.

Binnen het centrum zelf vormt de Verdilaan een belangrijke gebiedsontsluitingsweg vanuit het noorden en de Koningsstraat een belangrijke verbinding vanuit het zuiden. In het centrum is sprake van veel eenrichtingsverkeer. Een deel van de Herenstraat en Molenstraat is afgesloten voor het gemotoriseerd verkeer aangezien dit voetgangerszones zijn. De bevoorrading van de winkels in het centrum vind plaats door middel van venstertijden.

Het verkeersbeleid voor de gemeente Westland is vastgelegd in het Westlands Verkeer en Vervoerplan 2006 (WVVP). In het kader van Duurzaam Veilig zijn de wegen gecategoriseerd. Met de wegencategorisering is aangegeven welke de voor het verkeer belangrijke gebiedsontsluitingswegen zijn. De Verdilaan en de Secretaris Verhoeffweg/Van der Hoevenstraat binnen het plangebied zijn gecategoriseerd als gebiedsontsluitingswegen binnen de bebouwde kom met een maximumsnelheid van 50 km/h. De overige wegen binnen het plangebied zijn gecategoriseerd als erftoegangswegen binnen de bebouwde kom met een maximumsnelheid van 30 km/h.

Het fietsverkeer maakt gebruik van dezelfde routes als het gemotoriseerd verkeer. Langs de gebiedsontsluitingswegen zijn, conform de inrichting volgens Duurzaam Veilig, in principe vrijliggende fietspaden aanwezig. Op de 30 km/h-wegen binnen het plangebied vindt, conform de inrichting volgens Duurzaam Veilig, een gemengde verkeersafwikkeling plaats.

Aan de randen van het plangebied, langs de Verdilaan, Van der Hoevenstraat en Secretaris Verhoeffweg, zijn bushalten gelegen. Langs de Verdilaan halteren de openbaarvervoersdiensten in de richtingen Zoetermeer, Den Haag, Delft, Maassluis, Monster en Schiedam. Langs de Van der Hoevenstraat en de Secretaris Verhoeffweg halteren de diensten in de richting van Maassluis. Zoals uit bovenstaande blijkt, zorgen de buslijnen voor een goede verbinding met de kernen in de gemeente Westland en de regio.

Verkeersafwikkeling

Uit het WVVP blijkt dat de capaciteit van de wegen nog voldoende is om het verkeer in goede mate af te wikkelen. In de huidige situatie zijn dan ook geen knelpunten in de verkeersafwikkeling bekend.

Parkeren

De bezoekers van het centrum maken gebruik van de parkeergarages. Bij nieuwbouw dient aan de hand van de parkeernormen het benodigde aantal parkeerplaatsen te worden bepaald. De gemeente Westland heeft in de parkeernormering eigen parkeernormen opgenomen. Deze normering verschilt per gebied binnen de kernen en is afhankelijk van het type functie en de prijsklassen van de woningen.

Conclusie

De bereikbaarheid voor het verkeer is goed te noemen. De verkeersveiligheid is voldoende gewaarborgd door de inrichting conform Duurzaam Veilig. Er zijn geen problemen in de verkeersafwikkeling. Bij nieuwe ontwikkelingen dienen voldoende parkeerplaatsen op eigen terrein aangelegd te worden om in de eigen parkeerbehoefte te voorzien.

2.2.3 Groen en water

Mede door de omliggende kassengebieden en de aanwezigheid van de veiling, kenmerkt Naaldwijk zich door een hoge bebouwingsdichtheid en de afwezigheid van grotere open of groene ruimten. De groenstructuur van Naaldwijk en de kwaliteit van de openbare ruimte hangen dan ook nauw samen met de aanwezigheid van de oude dorpskern rond de kerk, het Wilhelminaplein, de oude bebouwingslinten en historische waterlopen en de binnen de woonwijken aangelegde groenzones. Vanuit de historische kern lopen groene en blauwe aders via het plangebied naar het buitengebied rond Naaldwijk en van daaruit naar diverse omliggende historische kernen en steden. Deze aders vormen een netwerk of systeem van aantrekkelijke, deels historisch bepaalde verbindingen vanuit Naaldwijk met diverse voor recreatie en toerisme belangrijke gebieden van de Noordzeekust, de Nieuwe Waterweg en de groene omgeving van Het Woudt, Midden-Delfland, het Staelduinse Bos en Wollebrand. Deze gebieden liggen op een afstand van circa 1,75 tot 5,5 km uit de buitenrand van het plangebied.

Belangrijke (actuele en potentiële) groene structuren en andere openbare ruimten en elementen voor het centrumgebied van Naaldwijk zijn:

• de omgeving van de oude kerk met het aangrenzende Wilhelminaplein;
• de vanuit het centrum naar en door de latere woonwijken leidende historische structuurlijnen van de oude bebouwingslinten, dijken en waterlopen;
• de ruim gedimensioneerde wegprofielen van onder andere de Secr. Verhoeffweg en Verspycklaan;
• de verspreid gelegen grotere en kleinere groenplekken en de begraafplaats;
• een aantal groene knopen of min of meer gefragmenteerde groenstructuren langs wegen (zoals bij de Verdilaan ter hoogte van de kruising met de Dijkweg, Verdipark en de Naaldwijkse Vaart);
• de structuurlijn Rembrandtstraat-Lage Woerd als verbinding van de oude historische kern via de nieuwe woonwijk Woerdblok naar de Kleine Achterweg.