Wilhelminapark beschermd stadsgezicht 2012

2.1 Ruimtelijke structuur

Het plangebied is globaal opgebouwd uit het Wilhelminapark, de randbebouwing daaromheen en het cluster rondom het De Pontplein.

Op de plaats van een oude herdgang, een driehoekig plein waar paden en wegen samenkwamen, ligt sinds 1898 het Wilhelminapark. Landschapsarchitect Leonard Springer ontwierp het als een romantisch, open stadspark. Het kenmerkt zich door een sikkelvormige waterpartij, open weiden, slingerende paden en verspreide boomgroepen. Ongeveer een eeuw later is het park door Michael van Gessel in de geest van Springer gerenoveerd. Rondom het park is een brede band van hardsteen aangelegd, waarin het gedicht 'Roeien' van Martinus Nijhoff is te lezen. Rond het park liggen gebouwen van Tilburgse architecten uit het begin en het eind van de twintigste eeuw.

Wilhelminapark 25: Woonhuis, Jan van der Valk (1901)

Na de voltooiing van het Wilhelminapark veranderde de bebouwing rond de herdgang van gezicht. Kleine woonhuizen maakten plaats voor meer stedelijke, tweelaagse herenhuizen. Dit woonhuis van Van der Valk, een van de eerste die hij ontwierp, toont verwantschap met het rationalisme van het vroege werk van Karel de Bazel en Hendrik Petrus Berlage. De entree is benadrukt met een zwierig vormgegeven, hoefijzervormig portaal in hardsteen.

Wilhelminapark 36-37: Dubbel herenhuis, Cees van Hoof (1907)

Dit dubbele herenhuis is gebouwd in opdracht van twee alleenstaande telgen van de Tilburgse fabrikantenfamilie Swagemakers. Hoewel het gebouw in opzet symmetrisch is, zorgen kleine afwijkingen links en rechts voor een afwisselend gevelbeeld. De eclectische bouwstijl bevat elementen uit de Hollandse renaissance en art nouveau. Centraal in de gevel gaf een grote poort toegang voor koets en paard.

Wilhelminapark 63-63a: Melksalon met directiewoning, Jos. Donders (1913)

Van de Coöperatieve Tilburgsche Melkinrichting en Zuivelfabriek is alleen dit representatieve voorgebouw in eenvoudige art nouveau stijl bewaard gebleven. De achterliggende fabriek werd in 1994 gesloopt om plaats te maken voor een appartementencomplex. Het L-vormige gebouw bestaat uit drie delen: de naar voren springende directiewoning met winkel eronder, de centraal gepositioneerde melksalon en de rechts daarvan gelegen fabrieksingang. De gevels zijn opgetrokken in een crèmekleurige verblendsteen, onderbroken door blauwgroene speklagen.

Wilhelminapark 69, 69a, 70, 70a: Stadswoningen, Willem van Asten, Wil Smulders, Rijnvos Voorwinde Architecten (Rotterdam), Peter van Hoogmoed (1995)

Onder supervisie van architect Bert Dirrix kregen vier architecten de opdracht het Wilhelminapark van een eigentijdse stedelijke wand te voorzien en de gevels een intermediaire rol te laten vervullen tussen het openbare domein en het privé-leven. De spanning tussen zichtbaarheid en onzichtbaarheid, schuilgaan en prijsgeven is door iedere architect op een andere manier vormgegeven.

In de jaren '90 is een uitbreiding van het museum De Pont gerealiseerd. Ten zuiden daarvan aan de T. Timmermansstraat, staat een rug aan rug complex van grondgebonden woningen en appartementen van architect Wiel Arets. Ten oosten van het museum, aan het Mr. J. H. de Pontplein, staan 4 urban villa's van Architectenbureau Rudy Uytenhaak en 17 rijwoningen van architect Neutelings in een stijl die verwijst naar de oorspronkelijke stedenbouwkundige opzet en architectuur van de fabriekscomplexen. Ten zuiden daarvan, aan de Kuiperstraat staan een fraai gerenoveerd magazijncomplex met atelierwoningen van De Architecten Werkgroep. Ernaast staan nieuwe nieuwe grondgebonden woningen.

Bebouwing De Pontplein