Goirkestraat beschermd stadsgezicht 2012

2.1 Ruimtelijke structuur

2.1.1 Stedenbouwkundige structuur

De naam Goirkestraat verwijst naar de parochie 't Goirke, tegenwoordig de wijk Goirke. De straat vormt het midden van deze wijk. De wijkbegrenzingen zijn echter niet eenduidig vast te stellen. Zo vormt de Goirkestraat de westelijke begrenzing van de wijk Groeseind-Hoefstraat-Pastorieklamp en de oostelijke begrenzing van de wijk Hasselt.

De Goirkestraat is niet alleen het middelpunt van de wijk Goirke, maar heeft ook een belangrijke ontsluitingsfunctie voor de genoemde wijken, voor bestemmingsverkeer, en voor noord-zuid verkeersbewegingen tussen de aangrenzende wijken Gasthuisring e.o., Theresia en Spoorzone in het zuiden en Kanaalzone in het noorden.

De Goirkestraat behoort tot de 'lintbebouwde hoofdstructuur' van Tilburg. Die naamgeving duidt op een historische achtergrond, zoals hiervoor is omschreven, maar kan ook betekenen dat de straat inmiddels een dynamisch karakter heeft in de zin van detailhandelsvestigingen en voorzieningen. Voor de Goirkestraat zijn beide betekenissen van toepassing.

De straat heeft een grote stedenbouwkundige samenhang, die duidelijker is dan bij de andere linten in de stad. Toch is ook in deze straat een onderverdeling te herkennen in een Noordelijk, Midden- en Zuidelijk deel.

Noord:

Het Noordelijk deel wordt begrensd door het Julianapark en de Goirkese kerk. Dit gedeelte wordt gekenmerkt door aaneengesloten bebouwing van wisselende stedenbouwkundige waarde. In het meest noordelijk gedeelte staat m.n. aan de westzijde een aantal fraaie herenhuizen en middenstandswoningen, al dan niet met voortuin in 2 hoge lagen met langskap (Goirkestraat 1 t/m 9) of 1 laag met langskap (11 en 13) . Aan de oostzijde staan nog slechts enkele oudere herenhuizen (Goirkestraat 2 en 8). Deze zijde wordt verder gedomineerd door complexgewijze bebouwing in 2 lagen met langskap van rond de tweede wereldoorlog en latere minder geslaagde vervangingsbouw van uiteenlopende bouwwijze.

In meer zuidelijke richting is aan de oostzijde een concentratie met kleine winkels.

Daar tegenover is aan het begin van de 21e eeuw het Rijghpark (vml Erasterrein) ontwikkeld. In het midden is een waardevol oud bedrijfspand behouden gebleven. Deze heeft een woonfunctie gekregen. Daaromheen zijn in hoge dichtheid pakhuisachtige appartementengebouwen ontwikkeld. In de plint van de gebouwen aan de Goirkestraat zitten winkels en voorzieningen (o.a. tandartsenpraktijk). Onder het gebied ligt een parkeergarage voor bewoners. In 2011 wordt gewerkt aan de twee laatste fases: een appartementengebouw van Tiwos op de hoek met de Wittebollestraat en Gorkestraat en een gebouw met levensloopbestendige en woonzorgeenheden aan de westzijde. Het Rijghpark sluit met bouwhoogtes en kaprichtingen subtiel aan bij zowel de bestaande fabriekbebouwing als bij de bestaande en herontwikkelde woonomgeving (Goirke-West). De herstructurering Goirke-West (ten westen van het Julianapark en ten noorden van het Rijghpark) is eveneens zo goed als afgerond. Deze herstructureringen hebben in een sociale en stedenbouwkundige verbetering van de gehele wijk Goirke geresulteerd.

 

Rijghpark

Zuidelijker in de Goirkestraat resteren nog enkele waardevolle woongebouwen. Bijv. westzijde nrs. 43 en 47, oostzijde hoekpand Goirkestraat 50 en nrs. 64 en 66. De Goirkestraat heeft in dit gedeelte grotere bomen, waardoor de aanblik toch aangenaam is.

Midden:

Het middelste gedeelte van de Goirkestraat omvat het gebied tussen en inclusief de Goirkese kerk en het textielmuseum. Dit deel wordt gekenmerkt door een meer open bebouwingsstructuur, een ruimer straatprofiel en veel historisch waardevolle bebouwing. Fabrikantenvilla's, industriële gebouwen en parochiebebouwing zijn hier door hergebruik behouden gebleven. Daarin zijn tegenwoordig maatschappelijke en culturele instellingen (waaronder het Textielmuseum), kantoorvestigingen, winkels en (gestapelde) woonfuncties gevestigd.

Zoals in het noordelijke gedeelte het vml Erasterrein een grote perceelsdiepte heeft, is dat in het middengedeelte het geval bij de kerk (begraafplaats) en het Textielmuseum (Mommerscomplex).

Hier komen grote verschillen voor in goothoogtes en bebouwingsvormen, alsmede in de situering (met of zonder voor- of zijtuin en hekwerken). Overeenkomsten zijn vooral aan de oostzijde de grote cultuurhistorische en monumentale waarde van de bebouwing.

Twee ontwikkelingen zijn van belang om te vermelden: Huize Goike en het textielmuseum.

Huize Goirke aan de Goirkestraat 72-74 (zo genoemd sinds 1961) is het voormalig St. Ignatiusgesticht, een gebouw met een rijke geschiedenis. Het werd in 1842/1843 gebouwd in opdracht van het bisdom 's-Hertogenbosch. Het gebouw veranderde veelvuldig van functie. Zo fungeerde het als klooster, armenschool, pension voor bejaarden, bejaardenhuis en studentenhuisvesting. Huize Goirke is op 10 november 2000 zwaar aangetast door brand. In 2002 tekende Tiwos (Tilburgse Woonstichting) een samenwerkingsovereenkomst met de eigenaar om het gebouw in oude luister te herstellen.

Huize Goirke

Entreegebouw Textielmuseum

In 2008 is het Textielmuseum verbouwd. Het nieuwe entreegebouw is transparant, waardoor het zicht laat op de historische fabriekspanden. Het is via een glazen 'tunnel' verbonden met het hoofdgebouw. Tevens is de buitenruimte heringericht met nieuwe bestratingsmaterialen, kunst en groen. Het museum is nu meer een geheel met de buitenruimte en er is een duidelijker scheiding gekomen tussen de openbare ruimte die altijd toegankelijk is en de openbare ruimte die alleen tijdens openingstijden toegankelijk is.

Zuid:

De bebouwing in het zuidelijke gedeelte van de Goirkestraat is een mix van middenstandswoningen, enkele oude losse herenhuizen en enkele complexmatige nieuwe gebouwen met voornamelijk woonfuncties. De bouwhoogte kent weinig variatie; bestaat voornamelijk uit 2 lagen met kap. Doordat er voornamelijk aaneengesloten bebouwing is, vormt de straat een duidelijke eenheid. Door het geringe aantal zijstraten en onderbrekingen en door het ontbreken van groen is de Goirkestraat hier nogal stenig en sober.

Bijzondere vermelding verdient het Edmond Meeliserf. Hiervoor is een stedenbouwkundige visie gemaakt. Er is een systeem ontwikkeld voor de realisatie van de fabriekstypologie. De fabriekstypologie is een intensivering in de diepte van het perceel, tussen een lint van de eerste orde en een parallelle woonstraat erachter. In ruil voor die intensivering wordt het privé-terrein (in ieder geval overdag) openbaar toegankelijk voor voetgangers. De voetgangersroute dient mede als toegang voor de woningen. De nieuwe langwerpige gebouwen komen haaks op de hoofdstructuur, zoals bij de oude textielfabrieken. Parkeren geschiedt ondergronds en wordt ontsloten via de achterzijde. De gemeente investeert in de ontwikkeling van een woonstraat met openbaar parkeren en groen. Randvoorwaarden:

• De breedte van een perceel is 12 a 20 meter aan de straat en 12 a 40 meter in de diepte;
• Er dient per 2 percelen tegelijk te worden ontwikkeld, waarbij beide ontwikkelingen zijn gericht op een informele route;
• Duidelijk onderscheid tussen bebouwing aan het lint (typologie fabrikantenvilla) en bebouwing erachter (typologie wonen in fabriek);
• Ondergronds parkeren voor alle bewoners/gebruikers, excl. bezoekers;
• De bouwhoogte bedraagt ten hoogste 15 meter aan het lint en 10 meter erachter (mits passend in de stedenbouwkundige situatie en de plansystematiek);
• De hoogte van bebouwing in de perceelsgrens bedraagt ten hoogste 1 bouwlaag. Bij meerdere bouwlagen wordt getoetst op bezonning en privacy van de belendende percelen.

 

referentiebeelden Edmond Meeliserf

2.1.2 Stedenbouwkundige doelstellingen

De Goirkestraat behoort tot de ruimtelijke lint bebouwings-hoofdstructuur. Onder de bestemming Gemengd 1 wordt beleidsmatig verschillende functies toegelaten en zijn de bouwmogelijkheden in hoogte en diepte ruim. De Goirkestraat is echter een Beschermd Stadsgezicht. Daarom wordt in principe uitgegaan van de bestaande situatie, waarbinnen wel flexibiliteit in functie bestaat maar minder in bouwmogelijkheden.

Daarnaast is er een aantal gebieden waar de mogelijkheden ruimer zijn.

• Het concentratiegebied detailhandel. Hier bevindt zich het winkellint van Goirke. Handhaving en versterking vandeze functie zorgt voor bundelingsvoordelen en het beperken van de overlast (parkeren en ontsluiting);
• Het Rijghpark: appartementen met commerciële ruimten. De herstructurering van het voormalige Erasterrein heeft geresulteerd in een afwijkende stedenbouwkundige opzet: een hoge dichtheid en relatief veel appartementen, ook op grotere afstand van de Goikestraat;
• Het gebied grenzend aan het Edmond Meeliserf. Dit achterterrein is momenteel in een transitiefase van verloederd, sociaal minder veilig, naar een open binnengebied waar achterkanten en schuttingen worden omgezet in kleinschalige woon- en werkfuncties met uitzicht c.q. sociale controle op het binnenterrein. Bebouwing van de achterste perceelsgrenzen van de Goirkestraat en de Hasseltstraat maakt deze transitie mogelijk. De bebouwingsmogelijkheden zijn hier dus groter.

Er is ook een gebied waar de bouwmogelijkheden beperkter zijn.

Het middengebied aan de oostzijde van de Goirkestraat, tussen en inclusief de Goirkese kerk en het Textielmuseum. Dit gebied wordt gekenmerkt door een grote hoeveelheid cultuurhistorisch waardevolle gebouwen.