Groeseind 2007 1e herz (Goirkezijstraat)

2.3 Historie

Het plangebied bevindt zich in de wijk het Goirke, tussen de goirkestraat en het Smidspad.

De bodemgesteldheid bestaat uit dekzandruggen die niet later dan het Pleniglaciaal (tussen 15.000 en 75.000 voor Chr.) zijn afgezet. Daarbovenop bevinden zich zwarte enkeerdgronden die kunnen wijzen op bouwland- en ontginningsgronden.

De kaart die Diederik Zijnen rond 1760 van Tilburg vervaardigde, geeft een goed beeld van de toenmalige omgeving van het plangebied. De belangrijkste nederzettingen waren De hoeven, Veldhoven, Het Goirke en de Hasselt, de oude akkergronden lagen direct rond deze belangrijkste nederzettingen.

Ten westen van het plangebied in de wijk Hasselt (ca. 300 meter) lag het kasteel van de Heren van Tilburg (reeds vermeld in 1450) met in de nabijheid enkele hoeven. Het agrarische beeld met gehuchten aan de belangrijkste linten en kruisingen en daartussen open akkers, bleef nagenoeg onveranderd tot tot aan de tweede helft van de negentiende eeuw. Daarna vond er verdichting plaats langs de bestaande linten en op de achterterreinen.

De Goirkestraat wordt in 1531 voor het eerst vermeld en was de oude verbindingsweg tussen de Veldhoven (het Wilhelminapark) en het Goirke (het Julianapark) en liep door tot Loon op Zand.

De nederzetting het Goirke had zijn ontstaan te danken aan de vestiging van de schuurkerk in 1715. Tot aan het midden van de negentiende eeuw behield de straat haar overwegend agrarisch aanzicht, te midden van weilanden en akkers. Rond de kers ontwikkelde zich in de negentiende eeuw een parochiaal centrum met een pastorie, kerkhof, klooster, scholen en het Sint Ignatiusgesticht. In de loop van de negentiende eeuw kreeg de bebouwing geledelijk een meer stedelijk-industrieel karakter. De lintbebouwing breidde zichsnel uit, aanvankelijk nog richting het Goirke. In 1858 werden de gronden van het nabijgelegen kasteel verkocht, waardoor de bebouwing zich, met name aan de noordzijde van de straat, ook richting de Veldhoven kon uitbreiden. De bedrijfsbebouwing was in deze periode weliswaar nog kleinschalig, maar de straat groeide al snel uit tot het belangrijkste industriële centrum van het noordelijke stadsdeel met tientallen middenstandwoningen, fabrikantenvilla's, kantoorpanden en uitgestrekte fabriekscomplexen op de achterliggende gronden. Hier stonden onder andere de fabrieken van de firma's Eras, Mommers, Franken en Dröge. In de straten tussen en achter de fabrieksterreinen ontstonden vanaf het einde van de negentiende eeuw grote arbeiderswijken.

De historische ontwikkeling en structuren, met name die zijn ontstaan in de 19e en 1e helft 20e eeuw, zijn nog zeer goed zichtbaar en kunnen beschouwd worden als de dragers van het gebied.

De Goirkezijstraat is omstreeks 1840 slechts een spaarzaam bebouwd zandpad. De bebouwing uit deze tijd is gesloopt en ook de wat latere bebouwing uit 1881 en 1905 is gesloopt.