Piushavengebied 2009

2.2 Typering plangebied

Ruimtelijke opzet

In 1923 is de Piushaven geopend. Vanaf die tijd vindt rondom de Piushaven een verdere verstedelijking plaats. De haven wordt gaandeweg omringd door bedrijventerreinen en woonbuurten. Al deze gebieden zijn afzonderlijk en in verschillende tijdvakken gerealiseerd. Mede daardoor presenteert het ruimtelijke totaal van het plangebied zich nu als een verzameling van stedelijke fragmenten. De haven zelf heeft geen betekenis meer als faciliteit voor de bedrijvigheid.

De schaal en maat van stratenpatroon en bebouwing in het gebied is zeer divers. De woongebieden zijn kleinschalig van opzet, terwijl de bedrijventerreinen grootschaliger van karakter zijn.

Vooral aan de zuidzijde van de Piushaven zijn grootschalige werkcomplexen te vinden die zich uitstrekken tot aan Ringbaan Zuid/Meierijbaan. Het gaat daarbij om de omgeving van de voormalige AaBe-fabriek met ondermeer de koopboulevard Leijparc en het bedrijvengebied tussen de woonbuurt Jeruzalem en het Wilhelminakanaal.

In het plangebied zijn enkele grootschalige structuurelementen aanwezig met een betekenis op stedelijk niveau. Het gaat daarbij uitsluitend om infrastructuren lijnen. Deze lijnelementen vormen zowel barrières als ook heldere begrenzingen tussen verschillende stadsdelen.

Het Wilhelminakanaal markeert de grens tussen stad cq het plangebied en het landschapspark Moerenburg. De Piushaven ligt centraal in het plangebied en is betekenisvol als open ruimte, maar vormt daarnaast een barrière tussen de gebieden aan de noord- en zuidzijde daarvan.

De Ringbaan Oost doorsnijdt het plangebied in noord-zuid richting. Mede door de verhoogde ligging nabij de kruising met de Piushaven is er sprake van een ruimtelijke scheiding tussen de oostelijke deelgebieden Armhoef en Jeruzalem/ Kanaalzicht ten opzichte van de westelijke delen van het plangebied. Ringbaan Zuid en de Meierijbaan markeren een overgang naar andersoortige stedelijke gebieden. Dit gaat echter gepaard met een sterke barrièrewerking.

Verkeer

De twee ringbanen vervullen een belangrijke rol in de externe auto-ontsluiting van de diverse deelgebieden. Armhoef en / Kanaalzicht hebben duidelijke ontsluitingen vanaf de Ringbaan Oost. Het gebied aan de zuidzijde van de Piushaven is relatief goed ontsloten vanaf zowel Ringbaan Oost als vanaf (de parallelstructuur) van Ringbaan Zuid. Het (noord)westelijke segment van het plangebied is relatief slecht ontsloten. De afstand tot beide Ringbanen is vrij groot en de drukke route Broekhovenseweg - Piusstraat heeft een aanvullende rol in de externe ontsluiting.

Binnen de woonbuurtjes is de kleinschalige infrastructuur behoorlijk belast met autoverkeer.

Voor het openbaar vervoer zijn de bewoners en de gebruikers van het gebied aangewezen op de buslijnen. Stadsbussen hebben binnen het Piushavengebied haltes aan de Ringbaan Oost en in het zuidelijke deelgebied op de Fatimastraat.

Binnen het plangebied maakt het langzame verkeer gebruik van de (woon)straten. Behalve langs de ringbanen zijn er geen specifieke fietsvoorzieningen. Cruciaal voor de verbindingen binnen het plangebied en naar de binnenstad zijn de brug over de Piushaven tussen Prinsenhoeven en Hoevenseweg plus de verbindingen van de Havendijk onder het viaduct van Ringbaan Oost.

Belangrijke (recreatieve) verbindingen naar het landschapspark Moerenburg lopen via de Oisterwijksebaan en de Meierijbaan.

Groen, natuur en ecologie

Aan de randen van het plangebied bevinden zich belangrijke groengebieden zoals het landschapspark Moerenburg, (de oevers van) het Wilhelminakanaal, het beekdal van de Leij en het Leijpark.

In het plangebied zijn open ruimten in de vorm van groen en water in ruime mate aanwezig, maar in veel situaties ontbreekt een duidelijke identiteit en functie. Uit een inventarisatie van in het plangebied voorkomende bomen blijkt dat er sprake is van één monumentale boom; een suikeresdoorn nabij de hoek Piushaven/Lanciersstraat.

Naast deze formele status zijn er tal van groene plekken die een emotionele waarde hebben, zoals bijvoorbeeld het gebied rond de Holle Boom.

De belangrijkste ecologische waarden zijn te vinden in en langs de Piushaven. Zo zijn ecologisch waardevolle muurvegetaties met muurvaren, steenbreekvaren, tongvaren en gewone eikvaren op de kaden van de havenkom aanwezig. Hoewel niet allemaal wettelijk beschermd, komen ook langs de andere oevers en in het water van de haven bijzondere soorten voor, zoals watervleermuis, ijsvogel, rivierdonderpad, zoetwatersponzen en weidebeekjuffer. Niet alleen de groene buitenruimte en het water vormt leefgebied van diverse soorten ook de gebouwen in het Piushavengebied geven veel mogelijkheden als verblijf- of broedplaats van bijvoorbeeld vleermuizen en vogelsoorten als huismus en gierzwaluw.

Bedrijvigheid

In het plangebied is (van oudsher) een groot aantal grotere bedrijven gevestigd. Het grootste deel van de bedrijvigheid, dat ongeveer 600 arbeidsplaatsen omvat, behoort tot de categorieën handel/horeca en reparatie. Veel van deze bedrijven veroorzaken overlast naar de omgeving of kampen met ruimtegebrek. Omdat de condities voor de oorspronkelijke bedrijven niet meer optimaal is, zijn er ook processen waarneembaar van bedrijfsverplaatsingen, leegstand en tijdelijk gebruik van terreinen en gebouwen. Inmiddels voltrekt zich een proces waarbij gemeente en/of marktpartijen actief inzetten op bedrijfsverplaatsingen, om zo ruimte te maken voor nieuwe bestemmingen.

Daarnaast is er een tendens waarneembaar waarbij het Piushavengebied een voorzichtige aantrekkingskracht uitoefent op 'pioniers', die met kleinschalige ondernemingen anticiperen op een veranderend stedelijk milieu.

Wonen

Binnen het plangebied vallen een aantal delen van 20e eeuwse woonbuurten. Deze buurten vertonen onderling grote verschillen in ruimtelijke en functionele karakteristiek. De sfeer wordt verder ook bepaald door de oude linten zoals de Clercxstraat, Galjoenstraat en de Hoogvensestraat.

Armhoef is een rustige en aantrekkelijke woonbuurt, met nagenoeg alleen grondgebonden woningen uit de 30-er jaren van de vorige eeuw. Het aandeel particulier woningbezit is zeer hoog. Incidenteel komen enkele andere functies voor.

Van deze buurt is alleen de zuidflank in dit bestemmingsplan opgenomen. Dit vanwege de directe relatie met de transformatie van de gronden pal langs de oever van de haven (voormalige gemeentewerf).

Jeruzalem is een naoorlogse woonbuurt met een mix van flatwoningen en rijwoningen in het sociale huursegment. Jeruzalem heeft geen eigen voorzieningenstructuur meer. De stedenbouwkundige basis kenmerkt zich door een planmatige, ruime en groene opzet. De fysieke structuur van dit deelgebied is sterk aan slijtage onderhevig. Inmiddels is de corporatie een proces gestart voor een ingrijpende verbetering van de buurt. Naast forse investeringen in delen van de bestaande woningvoorraad zijn ook enkele herontwikkelingen gepland. Voor het bedrijvengebied tussen het Wilhelminakanaal en de bestaande buurt wordt een transformatie naar woongebied voorbereid.

Hoogvenne is een levendige stadsbuurt tussen het Tilburgse centrum, Spoorlaan, Ringbaan Oost en de Piushaven. De buurt kenmerkt zich door een mix van woonfuncties en verspreid liggende clusters en structuurlijnen met tal van andersoortige functies. Door de functiemix en de dynamiek is Hoogvenne te typeren als een centrumstedelijke buurt.

Van oudsher wordt de woontypologie gedomineerd door grondgebonden woningen aan woonstraten. In de afgelopen decennia zijn door herontwikkelingen ook verspreid woonhofjes en appartementencomplexen ontstaan. Het aandeel van particulier woningbezit is groot. In zijn algemeenheid is de verkeersdruk in Hoogvenne hoog.

Van deze stadsbuurt is alleen de zuidelijke rand in dit bestemmingsplan opgenomen. Dit is het gebied dat direct grenst aan de clusters met bedrijvigheid langs de Piushaven en daarmee onder directe invloed staat van de beoogde veranderingsprocessen.

Fatima ligt ten zuiden van de Piushaven en is een kleinschalig woongebied met overwegend grondgebonden woningen. De noordflank van deze buurt is in dit bestemmingsplan meegenomen omdat dit deel in de directe invloedssfeer ligt van de Piushaven.

Aan de oostzijde van het Fabriekskwartier ligt ten zuiden van de Fatimastraat, tussen het lint van de Hoevenseweg en de Ringbaan Oost, nog een klein en betrekkelijk anoniem wooncluster met grondgebonden woningen.

De haven

In de afgelopen decennia is het gebruik en daarmee de betekenis van de Piushaven veranderd. De haven vervult geen rol meer als logistieke faciliteit voor de omliggende bedrijvigheid. In de 80-er jaren is de zuidelijke havenkom gedempt en is op die plek woningbouw gerealiseerd. De beroepsvaart is uit de haven verdwenen en heeft plaats gemaakt voor een meer recreatief en cultureel gebruik. De haven biedt tegenwoordig ligplaatsen aan ondermeer enkele 'museumschepen' (historische bruine vloot), de watersporter (passanten), een partyboot en een drijvende kapperszaak. Verder ontwikkelt zich een tendens waarbij de Piushaven in trek raakt als omgeving voor evenementen.

In stedenbouwkundige zin heeft de haven een waardevolle betekenis als een brede blauwgroene 'inprikker' vanaf de oostelijke stadsrand bij Moerenburg tot aan het centrumgebied. Het westelijke deel van de haven heeft een enigszins stedelijk karakter door de aanwezigheid van kaden. Het oostelijke deel ademt een meer natuurlijke sfeer door de groene taluds met bijbehorende bermen.

Wilhelminakanaal

Het Wilhelminakanaal vormt ter hoogte van het plangebied het 'blauwe' grensvlak tussen de stadsrand en het buitengebied. Als vaarroute heeft het kanaal een betekenis voor zowel de beroepsvaart als de recreatievaart. De oevers van het kanaal vervullen een rol in het ecologische systeem in dit deel van het stedelijke grondgebied.