Udenhout 2008

2.4 Ruimtelijke structuur

2.4.1 Stedenbouwkundige structuur

Op basis van de samenhang tussen de bebouwingstypologieën, bouwperioden, de kavelgrootte en de functie en omvang van de bebouwing kan Udenhout onder worden verdeeld in vijf wijken/buurten. De buurten zijn: Zeshoeven, Achthoeven, de Besterd, de Kuil en de Mortel (bedrijventerrein Kreitenmolen valt buiten het plangebied).

Udenhout is een dorp dat veel ontwikkelingen heeft mee gemaakt. Deze zijn terug te herkennen in de ruimtelijke structuur van Udenhout. In de verschillende perioden hebben de economische aspecten, de historie, het landschap en de stedenbouwkundige gedachten Udenhout gevormd.

De lintbebouwing

De historische bebouwingslinten zijn de eerste bebouwingsconcentraties langs historische verbindingswegen. De linten zijn belangrijk geweest voor het ontstaan en de ontwikkeling van wijken, dorpen en steden. Ondanks de huidige vorm van Udenhout is het voormalige lintdorp nog goed te herkennen. De kern wordt gevormd door twee rechte en lange wegen die elkaar snijden. De linten bestaan uit vier hoofdstraten (Groenstraat/Slimstraat/Schoorstraat en Kreitenmolenstraat). De straten zijn duidelijk te herkennen en hebben een grote diversiteit in functies. De Groenstraat heeft veel historisch waardevolle boerderijen die op de kop van de boshoeve ontginningen werden gebouwd.

De Slimstraat bestaat uit een menging van functies en voorzieningen zowel ´statige burgerwoningen´ als oude boerderijen. De Kreitenmolenstraat bestaat uit een menging van arbeiderswoningen, statige huizen, nieuwe invullingen en winkels. De Schoorstraat wordt gekenmerkt door Huize St. Vincentius (het voormalige klooster), de open bebouwing, het directe contact met het buitengebied en de boomkwekerijen. Het centrum van Udenhout kenmerkt zich door een dichte en aaneengesloten bebouwing. Voor de straten liggen voortuinen of erven. De straatgevels bestaan in de meeste gevallen uit vrijstaande bebouwing welke verschillende functies huisvesten. De richting van de bebouwing is afwisselend dwars op en parallel van de as van de weg. De bebouwing is over het algemeen in een of twee bouwlagen. Grotere gebouwen zijn voornamelijk gesitueerd bij bijzondere openbare gebouwen. De relatie met het omringende landschap van Udenhout heeft mede te maken met de lintbebouwing, de percelen grensden aan de achterzijde naar het landschap toe. Het huidige Udenhout keert zich nog steeds met de tuinen naar het landschap met uitzondering van het zuidoostelijke deel. De percelen zijn echter kleiner dan bij de lintbebouwing. Tevens zijn de percelen tegenwoordig afgeschermd met afscheidingen.

Zeshoeven

De verkavelingen in deze wijk is rationeel en rechthoekig van opzet. De wijk is ontstaan in de jaren ´60 van de vorige eeuw. Door de groei van de welvaart ontstond de behoefte aan ruimere woningen en ruimte voor de auto naast het huis. De wijk bestaat voornamelijk uit rechte korte straten met vrijstaande of halfvrijstaande woningen veelal uitgevoerd in twee lagen met kap. Zeshoeven kent een grote diversiteit in de vrijstaande woningen. De vormgeving en de verkaveling van de vrijstaande woningen verschillen duidelijk. Bij de twee onder een kap woningen zit beduidend minder diversiteit. Aan de zuidoost kant van Zeshoeven liggen de sportvelden. De huizen aan de rand van de sportvelden hebben een vierkante verkaveling, waarop vrij staande woningen staan. Een centraal punt binnen de wijk is het Tongerloplein, waaraan verschillende functies zijn gehuisvest.

Achthoeven

De verkaveling van Achthoeven is te vergelijken met die van Zeshoeven. Zeshoeven kent meer halfvrijstaande woningen en minder vrij staande woningen. Tussen de Groenstraat en de Lange Trekken is duidelijk de verkaveling van de lintbebouwing te herkennen. Achthoeven is ontwikkeld in de jaren ´60-´70. De Achthoevenstraat is de hoofdverbinding van de buurt. Aan de oostzijde van de buurt ligt het park Ter Roomleij.

De Kuil

Het noordelijke deel van de Kuil is ontworpen volgens het woonerf principe (jaren ´80). Het buurtje werd aangelegd als een “cul de sac”, een doodlopend woonhofje. De woningen zijn projectmatig ontwikkeld op de beschikbare en betaalbare percelen. De grens van de woonbuurt volgt de van oorsprong agrarische perceelsgrenzen. Het zuidelijke deel van de Kuil (jaren ´90) heeft zich perceelsgewijs ontwikkeld, daardoor staan de woningen verdeeld over het kwadrant en er is geen sprake van een duidelijk stedenbouwkundig patroon. De wegen lopen krom en zijn relatief kort. Er zijn geen lange zichtlijnen vanuit de woonbuurt naar het buitengebied of vice versa.

Het woningaanbod bestaat uit een menging van ruimere rijtjeswoningen (twee lagen) en aan de randen vrijstaande of halfvrijstaande woningen. De bebouwingsdichtheid is hier aanzienlijk hoger dan in de rest van Udenhout. De oude lijnen van verbindingswegen als de Slimstraat naar het Kuilpad zijn met moeite nog wel te herkennen en doen dienst als fietsverbinding.

De Besterd

De Besterd is gelegen in het zuiden van Udenhout en behoort tot Berkel-Enschot (ontwikkeld in de jaren ´80). Het wijkt af van de overige buurten qua structuur. De verkaveling is niet zo recht als dat in de overige buurten. De rijtjeswoningen in gebogen straten vormen de meest dominante factor binnen de buurt. Halfvrijstaande en vrijstaande woningen komen in mindere maten voor in de buurt. Tevens is er weinig openbaar groen in de buurt.

De Mortel

De mortel is vrij recent ontwikkeld en bestaat voornamelijk uit een rechthoekige opzet net als in de rest van Udenhout. Een verschil is de ronde opzet aan de oostzijde van de buurt waarbij woningen in een cirkel zijn opgesteld. Er is een diversiteit in de vorm en uitstraling van de woningen in de buurt. Het zijn voornamelijk geschakelde eengezinswoningen. De diversiteit in de buurt is groter ten opzichte van de overige buurten van Udenhout.

2.4.2 De openbare ruimte

Udenhout kent een grote diversiteit in de inrichting van de openbare ruimte. Hieronder is per buurt een omschrijving gegeven van de openbare ruimte.

De Linten

De historische linten bestaande uit de wegen de Slimstraat, de Schoorstraat, de Groenstraat en de Kreitenmolenstraat waren vanouds beplant met linden. De linden zijn deels nog aanwezig maar niet meer in de volledige bezetting. Later zijn er als vervanging diverse bomen teruggeplant. Het bestratings plan met uitzondering van de Schoorstraat heeft zijn historische waarde weten te behouden door het materiaalgebruik in de vorm van klinkers in combinatie met keien voor de parkeerplaatsen. Dit gegeven levert een straatbeeld op dat goed past bij de historische waarde.

Zeshoeven

Zeshoeven wordt gekenmerkt door een orthogonaal stratenpatroon en relatief weinig openbare ruimtes van formaat. De straten zijn meestal voorzien van boombeplanting. In de verschillende deelbuurten zijn wel aanvullende groene plekken aanwezig die karakteristiek zijn voor de deelbuurt. Het Tongerloplein vervult een aanvullende centrumfunctie.

Achthoeven

De buurt is vrij ruim opgezet. Het grootste deel van het openbare groen is ingevuld door middel van groenstroken in de straatprofielen. Verspreid in de buurt zijn brede straatprofielen aanwezig. Tevens zijn er grotere groenplekken die in verbinding staan met de overige groenstructuren door verwerkt naar de kopse kant van de bebouwing. Aan de oostzijde van de buurt ligt het park Ter Roomleij. Het beekje Roomleij dat op een natuurlijke wijze door het gebied slingert vormt hierin een centraal element. Het park is tevens ingericht met verschillende beplanting en een hertenkamp aan de zuidzijde.

De bebouwing staat veelal met de achterkant naar het park toe gericht. Het groen in Achthoeven is ingericht met diverse beplanting en speelvoorzieningen. De vele groenplekken liggen verspreid over de buurt. De groenplekken zijn niet gekoppeld aan de hoofdontsluitingsroutes van de wijk. De twee lussen als hoofdontsluitings route hebben een relatief smal profiel en alleen bomen tussen de parkeervakken. De hoofdroute ter hoogte van de basisscholen aan de Perweiden hebben een gesloten karakter en lopen over via ventwegen de buurt in.

De Kuil

In deze dichtbebouwde buurt, die lager ligt achter de Slimstraat, liggen vier groene ruimtes van formaat (ca. 1000m2). Omgeven door op ruimte georiënteerde woonbebouwing. De grote open ruimte hebben veel inrichtingselementen o.a. diverse vakken met verschillende beplanting van lage beplanting tot bomen en speeltoestellen. In de straten zijn veel verschillende boomsoorten te vinden en aan de oostzijde van de buurt is een fietspad met o.a. knotwilgen. Vanuit de buurt zijn drie doorsteken met de wijk waardoor een relatie met het omringde landschap aanwezig is.

De Besterd

De Besterd is een relatief klein gebied en wordt gekenmerkt door een compacte verkaveling. Door plaatselijk het straatprofiel te verbreden zijn groene ruimtes ontstaan. De groene ruimtes zijn echter vrij klein. De groene ruimtes zijn deels verknipt door de ontsluitingswegen en voetpaden die door het gebied lopen.

De Mortel

Het centrale element in deze buurt is een groenstrook tussen het park Ter Roomleij en de Mortelweg. De groenstrook omvat architectonische elementen in de vorm van een lichtverhoogd element. In dit element is gras en een plantsoen met traptreden gesitueerd.

2.4.3 Het Groenstructuurplan

Het groenstructuurplan is een lange termijn visie op beheer en inrichting van de openbare ruimte, met speciale aandacht voor het groene materiaal. De kwaliteit van de buurten, pleinen, linten, straten, parken en stadsranden worden in kaart gebracht. Het gaat daarbij om groen dat bruikbaar is voor recreatieve doelen, samenhang in het dorpsbeeld brengen en representatief zijn voor de buurt is.

Met betrekking tot Udenhout zijn een aantal (toekomst) kaders opgesteld die deels al uitgevoerd zijn.

Strategische plekken: (inhoudende beeldbepalende belangrijke functie) in Udenhout is het Tongerloplein een strategische plek vanwege de functies en voorzieningen aan het plein. Het kruispunt Groenstraat/Slimstraat/Kreitenmolenstraat en Schoorstraat is een strategische plek vanwege de belangrijke knooppuntfunctie op verkeerskundig gebied en tevens de historische waarde door historische bebouwing met belangrijke functies (met name vroeger belangrijk).

• Ecologische gebieden: Park Ter Roomleij is een ecologisch gebied vanwege de herkenbare waterloop naar het buitengebied toe samengaand met het open karakter van het buitengebied. Het Kuilpad: De route over het Kuilpad tussen De Kuil en de Schoorstraat vormt een recreatieve rand van de buurt de Kuil.
• Representatief Groenbeheer: Het Dorpscentra.
• Decoratief Groenbeheer: Historische lanen van het wegenkruis. Met decoratief groenbeheer worden sierplantsoenen bedoeld met kleine vakken en intensief onderhoud, betreffende daar waar de ruimte voor groen beperkt is.
• Standaard Groenbeheer: De woonbuurten
• Ecologisch groenbeheer: De ecologische hoofdstructuur van de bossen van de Strijdhoef. Tussen Achthoeven en de Mortel is de Roomleij aanleiding geweest tot het aanleggen van het park Ter Roomleij. Het park Ter Roomleij wordt met name langs de beekloop op ecologische wijze ingericht en behouden.

2.4.4 De verkeersstructuur

Wegenstructuur

De hoofd verkeersstructuur valt samen met de historische groei van Udenhout. Een belangrijk knooppunt binnen Udenhout is het kruispunt van wegen

(Groenstraat/Slimstraat/Kreitenmolenstraat en Schoorstraat). Het zijn de uitvalswegen van Udenhout. De uitvalswegen van Udenhout zijn nog steeds intact en vervullen nog steeds een belangrijke verkeerskundige functie. De Groenstraat voert naar Helvoirt en Vught en de N65. De Slimstraat naar Berkel-Enschot en via Loon op Zand naar de A261 naar Waalwijk of Tilburg. De Kreitenmolenstraat voert naar de N65 en Tilburg en de Schoorstraat naar De Brand en de Loonse en Drunense Duinen. In veel andere dorpen is er een rondweg om de oude structuur heen gelegd dit is niet het geval in Udenhout. De oorspronkelijke structuur van het lintdorp met twee verkeersaders (Slimstraat-

Groenstraat en Schoorstraat-Kreitenmolenstraat) is in tact gebleven en grenzen aan alle randen van het dorp nog steeds met hun achterzijde naar het landschap. De verkeersstructuur van de eerste uitbreidingen is gebaseerd op het rationele patroon en loopt evenwijdig aan de linten. Pas in de laatste fase van de Kuil en de Besterd, is vanwege de perceelsmatige ontwikkeling en veranderende tijdsgeest een nieuwe wegenstructuur aangelegd. Rechte straten zijn UIT, (ook vanwege hardrijders) hofjes en bochten volgens het woonerf principe zijn IN, afgeweken van de rasterstructuur vormen de wegen een “kronkelig” patroon.

Hoofdwegen

De belangrijkste wegen naar Udenhout zijn: De Kuil, De Groenstraat, De Schoorstraat, De Kreitenmolenstraat, De Udenhoutseweg, De Zeshoevenstraat. Deze wegen vormen tevens de hoofdwegen binnen de kern van Udenhout. De snelheden binnen de kern Udenhout liggen op 30 km/h buiten de kern is het 50 of 80 km/h.

Openbaar Vervoer

Het openbaar vervoer in Udenhout is geregeld door Buslijnen. De stadslijnen zijn: 9 en 139 naar Tilburg centraal station, de 139 en 239 naar Den Bosch en de 205 naar Oisterwijk en Dongen.

De haltes bevinden zich aan de volgende straten: Langenhof, Kuil, Korenbloem, de kastanjestraat, de Zeshoevenstraat, de Langenbaan, de Boomgaardstraat, de achthoevenstraat, de groenstraat en Groenvelde.

Tevens is er een buurtbus die door Udenhout rijdt.