Herontwikkeling Michiel de Ruyterstraat e.o.

2.1 Ruimtelijke structuur

Ontstaansgeschiedenis

De wijk De Kruiskamp is ontworpen in de vroege jaren '60 van de vorige eeuw. De groei van 's-Hertogenbosch vroeg om een flinke uitbreiding van de stad. In het ontwerp werd afstand genomen van de clustering van kleine woonbuurten, geordend door parochies, zoals deze verspreid over de stad voorkomen. In 1964 verscheen een structuurplan dat rationeel was opgezet, en voorzag in uitbreidingen van woon- en werkgebieden voor de lange termijn. De Kruiskamp was samen met de wijk De Schutskamp één van de eerste wijken die op basis van het structuurplan werden gebouwd (tussen 1964 en 1974).

In de plannen uit deze periode is nadrukkelijk de gerichtheid op snelle productie terug te vinden door de herhaling van woningtypen (seriematige woningbouw), de rechtlijnige opzet en de sobere inrichting. Er is ook duidelijk sprake van een schaalsprong in de opzet, met een daarmee gepaard gaand voorzieningenniveau. Ook de 'wijkgedachte' is bepalend geweest voor de ontwerpen in deze periode: het functioneel min of meer zelfstandig functioneren, los van de binnenstad. Doel van de wijkgedachte was het stimuleren van gemeenschapsgevoel. Om dit te bereiken werden voorzieningen zoals kerk, school en gemeenschapshuis zoveel mogelijk op een centraal punt in de wijk bij elkaar geplaatst. De functies wonen, werken en recreëren werden strikt van elkaar gescheiden. Winkelvoorzieningen werden geconcentreerd in enkele buurtcentra en één groot wijkcentrum. De wijken werden ruim en groen opgezet. De buurten werden van elkaar gescheiden door groene buffers. Veel ruimte werd gereserveerd voor (toekomstige) voorzieningen.

Stedenbouwkundige Structuur

Wijk

De ontsluitingsstructuur voor de auto is leidend bij de stedenbouwkundige inrichting. De onderliggende wijkontsluiting is functioneel onderscheiden in wijk- en buurtontsluitingen, parkeerhoven en woonstraten. Kenmerkend zijn de lange rechtstanden in het stratenpatroon.

De bebouwing wordt gekenmerkt door een opzet in zogenaamde “stempels”: steeds herhalende composities van bebouwing. Woningrijtjes met tuinen zijn evenwijdig aan of haaks op elkaar steeds herhaald. De Kruiskamp bestaat in belangrijke mate uit laagbouw. Slechts op enkele plaatsen zijn vrijstaande particuliere woningen, zoals bungalows en kleine villa's, geclusterd in aparte buurtjes.

Er bevinden zich meerdere typen bouwblokken per buurt. Centraal in de buurten komen de bouwblokken met de grootste omvang voor. Contrast vormen de grootschalige flatgebouwen langs de hoofdwegen en de buitenrand van de wijk. Middelhoge flats staan in rijtjes achter of als vrijstaande blokken haaks op elkaar. Enkele hoogbouwelementen zijn als bijzonder element ontworpen, zoals de "Meanderflat", als beëindiging van de lange Kooikersweg en twee haakvormige flats langs de Hoeflaan.

Het woningbestand in De Kruiskamp bestaat voor een groot deel uit sociale huurwoningen, zowel grondgebonden als gestapeld.

De buurten worden van elkaar gescheiden door groene buffers. Zowel de waterstructuur als de bebouwing kent een orthogonale (rechthoekige) opzet. Op straatniveau is de inrichting stenig te noemen.

In De Kruiskamp is veel ruimte gereserveerd voor voorzieningen, die een plek kregen in voorzieningenstroken. Voorzieningen als scholen, kerk, en winkels vormen allen zelfstandig in de stroken geplaatste elementen. De Helftheuvelpassage in de naastgelegen wijk De Schutskamp vormt een belangrijk stadsdeelcentrum. In de huidige situatie vinden er veel mutaties plaats in de voorzieningenstroken. Al bij de bouw van de wijk zijn enkele geplande voorzieningenstroken omgezet in woningbouw omdat er teveel ruimte was gereserveerd. Scholen zijn daarnaast gesloten of samengevoegd, kerken opgeheven. Herontwikkeling van deze plekken vormt de opgave voor de toekomst.

Afbeelding 2. Functies en hoogtes

Zeeheldenbuurt

De Zeeheldenbuurt is één van de vijf woonbuurten in De Kruiskamp. De buurt heeft een zeer herkenbare ruimtelijke opbouw. De consistente doorvoering van haaks op elkaar geplaatste rijen eengezinswoningen in bouwblokken levert een heldere structuur en herkenbaar beeld op.

De woningen vormen een strakke begeleiding van brede straten. Karakteristiek zijn de langgerekte bouwblokken met aaneengesloten wanden woningen. Straten worden beëindigd door wanden.

Projectgebied

In het projectgebied bevindt zich één woningtype: grondgebonden eengezinswoningen met tuin, bestaande uit twee bouwlagen plus een kap. De woningen ogen eentonig door eenvoudige uniforme uitstraling, goedkoop materiaalgebruik, blinde kopgevels en ingetogen kleuren. De woningen voldoen niet meer aan de huidige kwaliteitseisen.

De omvang en het type bouwblok varieert. Centraal in het projectgebied staat het bouwblok met de grootste omvang, dit is het bouwblok tussen de Michiel de Ruyterstraat en Koopvaardijstraat.

De openbare ruimte in het projectgebied staat onder druk door de in de tijd toegenomen parkeerbehoefte en het magere kwaliteitsniveau van de inrichting. Er is een openbare groenplek gelegen, op de hoek van de Witte de Withstraat - Johan van Kinsbergenstraat en aan de Koopvaardijstraat bevindt zich een bescheiden speelplek.

Groen- en waterstructuur

Het groen in en om de stad 's-Hertogenbosch verhoogt de leefbaarheid in de stad en heeft een recreatieve functie voor de bewoners. Ten zuidwesten en noordwesten van de wijk De Kruiskamp bevinden zich delen van de Bossche Buitens. De Bossche Buitens vormen de belangrijkste elementen van de groenstructuur in het buitengebied van 's-Hertogenbosch.

Op het schaalniveau van de wijk zijn diverse groenelementen aanwezig. Ook aan de west- en zuidzijde van De Kruiskamp zijn grote groenstroken aanwezig. Op de grote groenstroken komen diverse speel- en wandelvoorzieningen voor. De groenzones aan de west- en zuidzijde vormen een buffer die de wijk beschermt tegen hinder van de autowegen. Daarmee is de wijk echter tevens visueel en functioneel afgeschermd van het omringende landschap. In de wijk is één centraal park opgenomen; het Beatrixpark.

Op het niveau van de buurten zorgt de singelstructuur voor een groen element in de nabijheid van het wonen.

Op wijkniveau komt weinig water voor in De Kruiskamp. De waterstructuur, in combinatie met groen, is rechtlijnig van opzet en volgt hierdoor de, voor het grootste deel, eveneens orthogonale structuur van de bebouwing. Het uitgebreide stelsel van waterlopen met groene oevers maakt de wijk tot een markante 'polderwijk'. De waterlopen kennen lokaal hoge natuurwaarden door de aanwezigheid van schoon grondwater. De samenhangende groenstructuur in de wijk maakt dat er relatief veel zangvogels en zoogdieren voorkomen.

In het projectgebied is een openbare groenplek gelegen, op de hoek van de Witte de Withstraat - Johan van Kinsbergenstraat. Daarnaast is aan de Koopvaardijstraat een zone ingericht met formele groenvakken en een cluster van zes volwassen bomen.

Afbeelding 3. Groen- en waterstructuur

Verkeersstructuur

Belangrijke route op wijkniveau is de Kooikersweg. Andere belangrijke wegen in de omgeving zijn de Kruiskampsingel, Karel Doormanstraat, Admiraliteitslaan en Churchilllaan. De overige wegen betreffen woonstraten. Het stratenpatroon bestaat uit een groot aantal loodrecht op elkaar staande wegen en straten.

De openbare ruimte in de wijk De Kruiskamp is nu vooral ingericht voor rijdende en geparkeerde auto's. Er is weinig ruimte voor aanleg van extra parkeerplaatsen op maaiveld. Dit zou vooral ten koste van het aanwezige groen gaan.

Parkeren is in de huidige situatie in De Kruiskamp - Zeeheldenbuurt een groot probleem. In feite kan er formeel maar aan één zijde van de wegen geparkeerd worden. In werkelijkheid gebeurt dit aan beide zijden. Er is op dit moment nergens een parkeerverbod. In het verleden zijn er op de kopse kanten van de woningrijen haaks parkeerplaatsen gerealiseerd om meer parkeerplaatsen te maken.