Zuid

2.1 Ontstaansgeschiedenis

In de jaren dertig van de vorige eeuw zijn de eerste schetsen voor de wijk Zuid gemaakt. Het zogenaamde 'Plan Zuid' maakte deel uit van een totaal uitbreidingsplan voor de hele stad.

Plankaart uitbreidingsplan

Echter, pas na de oorlogsjaren is met de werkelijke ontwikkeling van de wijk begonnen. Aan het stedenbouwkundig plan is in eerste instantie door de heer P. Verhagen van het architectenbureau Verhagen, Kuiper en Gouwetor gewerkt. In 1950 heeft zijn compagnon de werkzaamheden overgenomen.
Het plan kenmerkt zich door een tweetal ruim opgezette wijken gescheiden door een brede groenstrook, het Zuiderpark. In 1949 is een begin gemaakt met de ophoging van de wijk met grond uit de Zuiderplas. Begin jaren vijftig is begonnen met de bouw.

Tijdens deze eerste bouwfase is de woonbebouwing in het westen van de huidige wijk Zuid tot stand gekomen. Onder invloed van de Bossche en Delftse School zijn hier buurten aan de zuid- en oostkant van het Zuiderpark ontstaan. De openbare ruimte is hier met zorg ingericht, met veel afwisseling in profielen van woonstraten met hoven en poorten. Bebouwd en onbebouwd terrein zijn op elkaar afgestemd en hebben een sterke onderlinge relatie. Hoewel in de jaren erna in de openbare inrichting enkele wijzigingen hebben plaatsgevonden, zijn hiervan nog zeer fraaie voorbeelden terug te vinden.

In de eerste bouwfase (dat later bekend zal worden als 'Zuid I') wordt relatief veel gestapelde (woon)bebouwing toegepast, variërend in hoogte van vier tot zes lagen. Deze woningen zijn vrijwel altijd aan de randen van de buurten gelegen. Rond het Zuiderpark en het Bossche Broek zijn ook een aantal clusters van individuele woonbebouwing ingepast.

De tweede bouwfase van Zuid, en daarmee het grootste deel van de wijk, is in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw gerealiseerd. Voor de tweede golf aan nieuwbouw dient wederom een sterke orthogonale stedenbouwkundige structuur als basis. De bebouwing wordt gekenmerkt door de typische planmatige ontwerpbenadering die destijds vaak werd gehanteerd. De toegepaste verkavelingspatronen, voortkomend uit de stroken- en stempelbouwprincipes, geven dit deel van de wijk een onmiskenbaar functioneel karakter. Daarmee is er in de ruimtelijke beleving van de omgeving een duidelijk verschil met het eerdere 'Zuid I'. Ook de zuidelijke stadsrand met haar eenvormige en repeterende bebouwing, evenals de Gestelse buurt met haar uniforme laagbouw en portiekflats zijn in deze periode gerealiseerd.

Zuidrand

Het Provinciehuis krijgt als baken van de stad in de jaren zeventig gestalte. Laatstgenoemd bouwwerk maakt echter geen deel uit van de patronen van de wijk en moet worden gezien als een autonoom ensemble aan de rand van de stad.

Na de tweede bouwfase heeft er in Zuid geen grootschalige nieuwbouw meer plaatsgevonden. Nieuwe ontwikkelingen betreffen over het algemeen incidentele en kleinschalige herinrichtingsopgaven en het invullen van bescheiden inbreidingslocaties. De meest ingrijpende ontwikkeling is het project 'Pettelaarpoort' geweest. In het kader van de opwaardering van de winkelvoorzieningen op het scharnierpunt van de Pettelaarseweg, is op deze locatie aanzienlijke hoogbouw gerealiseerd. De woontorens zijn beeldbepalend voor dit deel van de Pettelaarseweg.

Ook de komende jaren zullen woningen aan Zuid worden toegevoegd. Het belangrijkste nieuwbouwproject betreft het project Meerendonk als uitbreiding van de Gestelse buurt. Een deel van het buitengebied dat momenteel aan de Gestelse buurt grenst, zal worden bebouwd. Er wordt uitgegaan van een strategische toevoeging aan de woningvoorraad, zodat er met name in relatie tot de Gestelse buurt een meer gedifferentieerd woningaanbod ontstaat. Het gebied Meerendonk zal de komende jaren gefaseerd worden ontwikkeld.

Wijk Zuid in aanbouw. Deze opname is begin jaren '60 gemaakt.