Bestemmingsplan 'Hekelingen 2012'

5.1 Ruimtelijke analyse

Binnen de plangrens van het bestemmingsplan 'Hekelingen 2012' zijn ruimtelijk de volgende gebieden te onderscheiden:

• de bebouwing van de dorpskern Hekelingen
• de lintbebouwing aan de Toldijk en de Meeldijk
• solitaire bebouwing aan de Schuddebeursdijk
• het omliggende open agrarisch gebied ten noorden en ten zuiden van de dorpskern.

Ruimtelijke Analyse

Ten noorden van de dorpskern sluiten de weiden aan op het park Waterland en op voornamelijk achtererven en -tuinen van de noordelijke bebouwingsrand van de Dorpsstraat, de Toldijk en de Meeldijk. Tussen de Hekelingseweg en de Meeldijk sluiten de weiden ook direct aan op de achtererven van de bebouwing van de Dorpsstraat. Behalve dit agrarische beeld van het weideland presenteert de noordzijde van de dorpskern zich met achterkanten van bebouwing en achtererven naar de omgeving.

Het agrarisch gebied ten zuiden van de dorpskern strekt zich uit tot aan vijf meter hoge Schuddebeursdijk langs het Spui. Het grondgebruik is wisselend weideland en landbouwgrond voor gewassen. Het beeld en het karakter van de dorpsbebouwing aan deze zijde onderscheidt zich van de noordrand door zich veel meer als een voorkant te presenteren. Ten zuiden van de Lede is in de toekomst voorzien in een woningbouwuitbreiding waarbij het noordzuid gerichte stratenpatroon vanaf de Dorpsstraat wordt voortgezet.

In tegenstelling tot de Hekelingseweg in het westen vormt de hoger gelegen Toldijk met bebouwingslint een duidelijk waarneembare fysieke en ruimtelijke begrenzing aan de oostkant van Hekelingen.

Ver van de dorpskern liggen in het zuiden aan de Schuddebeursdijk twee vrijliggende woningen op grote percelen; in de hoek bij de Hekelingseweg staat het gemaal de Volharding van het Waterschap Hollandse Delta.

Hiermee is in feite de karakteristieke positie van het dorp Hekelingen in de ruimtelijke context geduid. Omringd door weide- en landbouwgronden ligt de kleine dorpskern vrij in het open agrarische landschap en slechts door het bebouwingslint van de Dorpsstraat (via de Hekelingseweg), de Toldijk-Gaddijk, Meeldijk en Middelweg verbonden met de ruimtelijke structuur van Spijkenisse.

Conclusie.

Uitgangspunt voor het ruimtelijk beleid is om deze karakteristieke positie van de kleine kern Hekelingen te verduurzamen en in stand te houden en waar mogelijk te versterken.

5.1.1 Stedenbouwkundige karakteristiek

De bebouwing van de dorpskern en de lintbebouwing van de Toldijk bepalen in grote mate de stedebouwkundige karakteristiek van het dorp Hekelingen.

Dorpskern.

De dorpskern bestaat uit de bebouwing rondom de hoger gelegen dijk Dorpsstraat-Den Hoek en het parallelle stratenpatroon haaks hierop in zuidelijke richting de polder in.

De bebouwingstypologie van de Dorpsstraat-Den Hoek kenmerkt zich door een grote variatie: grote en kleine panden, woningen en van oorsprong agrarische bebouwing, langs- en dwarskappen wisselen elkaar af. Hierin is het resultaat van een natuurlijk occupatieproces duidelijk herkenbaar. Opvallend daarbij is dat deze voornamelijk oudere bebouwing bestaat uit los van elkaar staande panden, dicht op de rijweg van de dijk en alleen in deze mate aan de noordzijde van de Dorpsstraat aanwezig is.

Ten zuiden van de Dorpsstraat ligt de bebouwing niet direct aan of op dijkniveau maar op wisselende afstand op het lagere polderniveau. Blokken met aaneengesloten eengezinswoningen, vrijstaande panden, kopgevels van de dwarsstraten wisselen elkaar af met enkele beeldbepalende historische panden. Het beeld van de ruimte tussen dijk en eerste bebouwingslijn wordt bepaald door grasgazons, bomen die het dijkprofiel begeleiden en een enkele monumentale beeldbepalende solitaire boom.

Ook in de latere groei van de kleine kern verschillen de noord en zuidzijde van elkaar. Behalve de begraafplaats is de ontwikkeling in de richting van Spijkenisse-Waterland beperkt gebleven tot een enkele strook rondom de Achterweg evenwijdig aan de Dorpsstraat. Hiermee komt nadrukkelijk tot uiting dat Hekelingen als een vrij in het open land liggende kleine kern herkenbaar moet blijven. Met dit ruimtelijke beleid als uitgangspunt is de uitbreidingswijk Waterland op afstand begrensd met een park. Dit in tegenstelling tot de groei in zuidelijke richting. Dwars op de Dorpsstraat-Den Hoek is tussen lange rechte evenwijdige straten de bebouwing van voornamelijk woningen te zien. Ook hier een grote variatie in vrijstaande, geschakelde en rijenwoningen, afgewisseld met hier en daar een bedrijfspand.

Het dorpse karakter is ruimtelijk onmiskenbaar aanwezig door de bebouwingsstructuur en morfologie, de zichtbare agrarische kenmerken en door de dorpskerk en de muziektent nabij de Dorpsstraat.

In het recente uitbreidingsplan Heer & Meester wordt de lineaire structuur voortgezet met een open bebouwingstypologie.

Toldijk.

De Toldijk manifesteert zich als hoger gelegen dijklichaam in de polder. De oudere bebouwing aan de noordzijde van de Dorpsstraat zet zich voort als een dun lint van kleinschalige bebouwing in een open structuur aan weerszijden van de Toldijk richting de Schuddebeurs-Aaldijk.

In de concept-nota Monumentaal Spijkenisse (mei 2011) zijn van het totale onroerend goed bestand een aantal beeldbepalende en monumentwaardige objecten en structuren geduid en beschreven. De in Hekelingen benoemde objecten dragen bij aan de ruimtelijke karakteristiek en beeldkwaliteit van de dorpskern. Behalve objecten, gebouwen van diverse aard en omvang, is tevens de gehele Dorpsstraat integraal met aanliggend bebouwingspatroon aangeduid als een monumentwaardige structuur. zie afbeelding Monumentale karakteristiek Hekelingen.

Monumentale karakteristiek Hekelingen

Conclusie.

De onderscheidende ruimtelijke karakteristiek dient als uitgangspunt gehanteerd te worden om kleinschalige mutaties, vernieuwbouw en verbeteringen ruimte te bieden zonder dat het karakteristieke beeld en functioneren van Hekelingen geweld wordt aangedaan.

5.1.2 Onsluitingsstructuur

Hekelingen is via de Hekelingseweg aangesloten op het wegennet van Spijkenisse; Dorpsstraat-Den Hoek en Lede-Groede zijn de belangrijkste verzamelwegen vanuit de diverse daaraan gelegen woonstraten. De Meeldijk, Middelweg en de Toldijk hebben een ondergeschikte verkeersfunctie.

Behalve de Hekelingseweg zijn alle straten in het plangebied aangemerkt als verblijfsgebied met een 30 km regiem.

Ontsluitingsstructuur Hekelingen

5.1.3 Groen- en waterstructuur

De groen- en waterstructuur in het plangebied Hekelingen wordt voor een groot gedeelte gekarakteriseerd door het polderlandschap van het buitengebied. In het noorden, waar o.a. de begraafplaats gesitueerd is, sluit het aan op Park Zuidrand Waterland en in het zuiden op de Schuddebeursdijk en het Spui.

In het dorp Hekelingen ligt de groen- en waterstructuur geconcentreerd langs de Dorpsstraat, de Groede en de Lede. De Dorpsstraat is een belangrijke groene lijn die als verbindende schakel fungeert tussen de Hekelingseweg en de Gaddijk. De straat wordt begeleid door een rij zware bomen en smalle watergangen en sluit d.m.v. de verbinding met de Hekelingseweg aan op de hoofdgroenstructuur. Een andere belangrijke groene lijn is die van de Groede en de Lede die samen de grens vormen tussen de bebouwing en het buitengebied. De boomsoorten, o.a. knotwilgen, langs deze wegen benadrukken het overgangsgebied en geven het een landschappelijk karakter.

Naast de groene lijnen zijn er enkele grotere groene elementen opgenomen in de groenstructuur. Dit is o.a. de eerdergenoemde begraafplaats van Hekelingen, maar ook de groenstrook langs de Emmalaan en de boomgaard aan de oostzijde van Hekelingen. Deze laatste twee groene elementen staan haaks op de Dorpsstraat en verbinden deze met de Lede.

Een ander noemenswaardig element in Hekelingen zijn de zes beuken voor de kerk van Hekelingen. De vier beuken buiten de kerkpoort zijn bijna 90 jaar oud. De beuken binnen de kerkpoort zijn nog ouder. De exacte leeftijd is niet bekend, maar ze zijn waarschijnlijk rond 1900 gepland. Meestal worden beuken niet ouder dan 100 tot 150 jaar, maar met de huidige rooi- en maaiwerkzaamheden komen ze daar vaak niet aan. In dit opzicht zijn deze bomen, mede gezien de staat waarin ze verkeren, zeer bijzonder.

Groen- en waterstructuur Hekelingen