Weidevenne 2012

5.1 Archeologie en cultuurhistorische waarden

5.1.1 Beleidskader

Archeologie

In de nieuwe Wet op de archeologische monumentenzorg (een wijziging van de Monumentenwet 1988) stellen Rijk en provincie dat in het ruimtelijk beleid zorgvuldig met het archeologische erfgoed moet worden omgegaan. Voor gebieden waar archeologische waarden voorkomen of waar reële verwachtingen bestaan dat ter plaatse archeologische waarden aanwezig zijn, dient voorafgaand aan bodemingrepen archeologisch onderzoek te worden uitgevoerd. De uitkomsten van het archeologisch onderzoek dienen vervolgens volwaardig in de belangenafweging te worden betrokken.

De gemeente Purmerend heeft in 2009 een eigen archeologisch beleid opgesteld, welke is vastgelegd in de beleidsnota 'Archeologie in Purmerend. Deze nota bestaat uit een archeologische verwachtingskaart en een archeologische beleids- en advieskaart.

Een archeologische verwachtingskaart is een voorspellingskaart waarop verwachtingen met betrekking tot de situering van (nog) onbekende archeologische vindplaatsen zijn vertaald in termen van vlakken en zones.

Op de kaart worden zones aangegeven met verschillende verwachtingen: hoge, middelhoge of lage verwachting. De verwachtingskaart is gebruikt voor het opstellen van de beleidsadvieskaart, die vervolgens wordt gebruikt voor de toetsing van ruimtelijke plannen op de mogelijke aanwezigheid van archeologische waarden. Op de archeologische beleidsadvieskaart wordt aangegeven hoe moet worden omgegaan met archeologische verwachtingen in een plangebied en de maatregelen die van toepassing zijn bij bodemingrepen. Het bestemmingsplan vormt het belangrijkste instrument voor de archeologische monumentenzorg. Voor gemeenten kunnen de door deskundigen opgestelde archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaarten als leidraad worden gebuikt voor zowel de planologische bescherming van archeologische waarden in het ruimtelijke plan als voor het vaststellen van het benodigde archeologisch onderzoek dat bij voorbereiding van ruimtelijke plannen moet plaatsvinden.

Ter plaatse van een lage archeologische verwachtingswaarde is er geen noodzaak om een verkennend archeologisch onderzoek uit te voeren voordat nieuwe bouwactiviteiten plaatsvinden. Ter plaatse van een hoge en middelhoge verwachtingswaarde dient bij grondwerkzaamheden eerst een verkennend archeologisch onderzoek te worden uitgevoerd door een hiertoe gecertificeerd bureau.

Ter plaatse van het AMK-terrein, met een hoge archeologische verwachtingswaarde, dient bij grondwerkzaamheden, waarbij de bodemverstoring meer dan 100 m2 beslaat en dieper dan 0,50 cm onder maaiveld, eerst een verkennend archeologisch onderzoek te worden uitgevoerd door een hiertoe gecertificeerd bureau.

Cultuurhistorische waarden

In de toelichting van ruimtelijke plannen moet een beschrijving worden opgenomen van de wijze waarop met de in het gebied aanwezige cultuurhistorische waarden en in de grond aanwezige of te verwachten monumenten rekening is gehouden. Het doel hiervan is om cultuurhistorische belangen meer te laten meewegen in de ruimtelijke ordening. Hiertoe is op 1 januari 2012 het Besluit ruimtelijke ordening gewijzigd, waarbij dit voorschrift in artikel 3.1.6, tweede lid, onderdeel a is opgenomen.

Hiervoor bestaan nog geen nationaal opgestelde richtlijnen. Gemeenten zijn vrij om dit naar eigen inzicht in te vullen.

5.1.2 Analyse

Purmerend ligt op een locatie met doorgaande land- en waterverbindingen. Ontstaan rond 1200 als vissersdorpje op een hoger gelegen plek in het veen, tussen de drie meren de Beemster, Purmer en Wormer. De drie meren zijn in de 17e eeuw drooggelegd. Het plangebeid Weidevenne ligt ten westen van de stad. Op oude kaarten is te zien dat dit veengebied is gebruikt als landbouwgrond.

Het plangebied grenst aan de oostzijde aan het Noordhollandsch Kanaal, gegraven van 1819 tot 1924, en aan de westzijde aan Purmerland. De spoorlijn Amsterdam-Hoorn, in de 19e eeuw aangelegd, doorkruist het plangebied.

Vanaf de jaren negentig van de vorige eeuw is het plangebied ontwikkeld en heeft grootschalige woningbouw plaats gevonden. Bij de stedelijke inrichting van Weidevenne heeft men zich laten inspireren door het oorspronkelijke veenweidelandschap met de daarbij behorende slotenpatronen en wegen. In sommige delen is op de oude kavels gebouwd en de kavelrichting is hetzelfde gebleven. In de wijk heeft men open ruimtes tussen de huizenblokken gecreëerd, waardoor men zicht heeft op het oude omringende landschap. De Spieringsloot en de Burgt zijn als belangrijke aders van het waterstelsel in de inrichting van de wijk opgenomen.

Afbeelding 5.1: Archeologische verwachtingskaart Purmerend, uitsnede voor Weidevenne

De archeologische verwachtingskaart ter plaatse van het plangebied is opgenomen in bovenstaande afbeelding. Deze laat zien dat voor het grootste gedeelte van het plangebied een lage archeologische verwachting geldt. Er zijn geen voorwaarden t.a.v. bodemingrepen geformuleerd.

Diagonaal door het plangebied geldt op twee stroken een middelhoge archeologische verwachting. Het betreft hier twee Middeleeuwse ontginningsassen door Purmerend. De centraal in Weidevenne gelegen ontginningsas, De Melkweg, is een oude as die diende om het achterliggende land te ontginnen. Het vormde een bewoningslint die de oude binnenstad van Purmerend met Amsterdam verbond. Gestreefd wordt naar behoud van archeologische waarden in de gebieden met een middelhoge archeologische verwachting. Dit betekent dat in de onbebouwde gebieden bij planvorming en voorafgaand aan vergunningverlening archeologisch onderzoek moet worden uitgevoerd. Bij grondwerkzaamheden, waarbij de bodemverstoring meer dan 500 m2 beslaat en dieper dan 50 cm onder het maaiveld, moet eerst een verkennend archeologisch onderzoek worden uitgevoerd door een hiertoe gecertificeerd bureau.

Langs de Melkweg zijn bij archeologisch onderzoek in de jaren negentig van de vorige eeuw resten van huisplaatsen gevonden. Deze huisplaatsen zijn aangegeven als AMK-terreinen. Een AMK-terrein is een gebied dat op de Archeologische Monumenten Kaart (AMK) is aangewezen als waardevol gebied voor de archeologie. De meeste van deze terreinen in het plangebied Weidevenne zijn inmiddels vrijgegeven en bebouwd, een aantal nadat eerst archeologisch onderzoek heeft plaatsgevonden. De archeologische waarden van Weidevenne zijn grotendeels verdwenen. Aan het eind van deze ontginningsas op de grens met Purmerland is een huisplaats gelegen, welke niet is afgegraven maar in-situ bewaard wordt. Bij de inrichting van Weidevenne is rekening gehouden met het behoud van deze huisplaats. Ook enkele huisplaatsen langs Purmerland zijn AMK-terreinen en langs het Noordhollandsch Kanaal ligt een AMK-terrein ter plaatse van de voormalige betoncentrale. Dit betekent dat bodemingrepen op deze AMK-terreinen beneden 0,50 m onder het maaiveld en groter dan 100m2 moeten worden voorkomen. Indien toch bodemingrepen plaatsvinden, moet dit terrein nader archeologisch worden onderzocht. Voor bodemingrepen kleiner dan 100m² hoeft geen archeologisch onderzoek te worden uitgevoerd.

In Weidevenne bevinden zich geen bovengrondse cultuurhistorische waarden die specifiek benoemd en beschermd moeten worden in dit bestemmingsplan.

5.1.3 Conclusie

In dit bestemmingsplan worden geen nieuwe ontwikkelingen direct mogelijk gemaakt die zijn gelegen in de strook met een middelhoge verwachtingswaarde of op een AMK-terrein. Een archeologisch onderzoek is dan ook niet noodzakelijk voor dit bestemmingsplan. Ter plaatse van het AMK-terrein aan het Noordhollandsch kanaal geldt de bestemming "Gemengd - Uit te werken". Wanneer deze bestemming zal worden uitgewerkt door middel van een uitwerkingsplan en de bodemverstoring beslaat meer dan 100m2 en is dieper dan 0,50 meter onder het maaiveld, zal een archeologisch onderzoek voor deze locatie moeten worden uitgevoerd.