Kamerlingh Onnesweg

3.1 Ruimtelijke structuur

3.1.1 Historie

Het plangebied bestond oorspronkelijk uit een heidegebied gekenmerkt door heidepaadjes en de doorgaande wegen naar Laren en Eemnes.

In de periode 1927-1937 zijn aan de oostzijde van de Jan van der Heijdenstraat de eerste woningcomplexen gebouwd. Het plangebied is grotendeels gebaseerd op Dudoks 'Plan Oost' (1930). In het noorden van het plangebied tussen de Hoge Larenseweg en de Johannes Gerardtweg is vrijwel gelijktijdig met 'Plan Oost' een middenstandswijk aangelegd. In de daarop volgende jaren is deze wijk richting het oosten uitgebreid volgens het in 1933 ontworpen beëindigingsplan. In het beëindigingsplan werd een radiaalstratenpatroon rondom twee ceintuurwegen gerealiseerd. Langs deze wegen werd door de gemeente en particuliere woningbouwverenigingen volkswoningbouw gerealiseerd.

In de navolgende jaren werden tussen de Radiostraat en de Kometenstraat middenstandswoningen gebouwd en werd een bedrijventerrein ter hoogte van de Mussenstraat gebouwd. Rond 1940 werd de wijk gekenmerkt door zijn vele groenplantsoenen en groenvoorzieningen die karakteristiek waren voor de overgang naar het buitengebied.

De laatste uitbreidingen in het plangebied vonden plaats in de jaren 60 met de ontwikkeling van de wijk 'Het Kamrad'. De wijk die aansluiting vindt op de Kamerlingh Onnesweg vormt een duidelijk zichtbare overgang naar het buitengebied.

In 2000 is de wijk Liebergen, in het kader van het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing, aangepakt. In de wijk zijn verschillende bouwblokken vervangen door nieuwbouw in de stijl van Dudok (Dudok-revisited). Daarnaast zijn aan het Ooievaarplein en de Anthony Fokkerweg verschillende nieuwbouwprojecten gerealiseerd, is er geïnvesteerd in de openbare ruimte, en wordt ingezet op de herontwikkeling van de voormalige gemeentewerf aan de Mussenstraat.

In navolging op een uitwerkingsplicht die in het bestemmingsplan Kamerlingh Onnesweg (1998) is opgenomen, is in 2001 het uitwerkingsplan Marimba vastgesteld. Bouwvereniging St. Joseph heeft in overleg met de gemeente Hilversum deze locatie herontwikkeld. Op het Marimbaterrein is een complex ontwikkeld waarin verschillende wooneenheden, zorgwoningen, medische voorzieningen en parkeervoorzieningen zijn gevestigd.

3.1.2 Stedenbouwkundige structuur

Gebied in hoofdlijnen

Een gedeelte van het plangebied ligt in een toekomstig beschermd dorpsgezicht. Het gebied bestaat uit de door Dudok ontworpen 'uitbreiding Oost' (Plan Oost) en verschillende volkstuinbouwcomplexen. Verschillende volkswoningbouwcomplexen horen niet bij de uitbreiding maar bezitten stedenbouwkundige en sociaal-historische waarden. In 2008 is de procedure voor aanwijzing van Plan Oost als beschermd dorpsgezicht gestart. Het beschermd dorpsgezicht is gericht op behoud van het samenhangende beeld en de herhaling van woningen in clusters. De aanwijzing is nog in procedure en derhalve niet meegenomen in onderhavig bestemmingsplan

Bebouwing in hoofdlijnen

Het plangebied bestaat overwegend uit kleinere eengezinswoningen met kapdaken, een kleine voortuin en een gemiddelde achtertuin. Onderdeel van het gebied Kamerlingh Onnesweg zijn een volgens de tuingedachte aangelegde, volkswoningbouwcomplexen met verschillende bijzondere stedenbouwkundige ruimten.

De Jan van der Heijdenstraat en de Kamerlingh Onnesweg zijn twee belangrijke noord-zuidlijnen in het plangebied. Haaks op deze wegen staat een zestal kleinere oost-westlijnen die het centrum van Hilversum verbinden met het onbebouwde buitengebied.

In het plangebied zijn verschillende knooppunten te onderscheiden. De belangrijke knooppunten zijn het Dr. J.M. den Uylplein en de splitsing van de Oosterengweg naar de Jan van de Heijdenstraat en de Kamerlingh Onnensweg.

Bijzondere gebouwen

De wijk kent verschillende bijzondere gebouwen. Het plangebied telt een aantal schoolcomplexen waarvan twee door Dudok zijn ontworpen. Aan de Larenseweg ligt de karakteristieke Villa Dubbel en verspreid over het plangebied liggen verder diverse karakteristieke arbeiderswoningcomplexen. Tussen de Jan van der Heijdenstraat, de Kamerlingh Onnesweg en de Minckelersstraat ligt een concentratie van deze door Dudok ontworpen woningcomplexen.

P.T.I. Philipsterrein

Onderdeel van het plangebied is het P.T.I. (Phillipsterrein) aan de Anton Philipsweg. Voor dit terrein is in het verleden een bestemmingsplan opgesteld ten behoeve van de realisatie van woningen en bedrijvigheid. Dit bestemmingsplan is echter nooit ter inzage gelegd en hiervoor is geen exploitatieovereenkomst vastgesteld. Dit bestemmingsplan kent dan ook geen rechtskracht en is niet opgenomen in onderhavig bestemmingsplan. In onderhavig bestemmingsplan is dus de situatie uit het hiervoor geldende bestemmingsplan overgenomen.

Het plangebied kent twee belangrijke structuren die behouden moeten blijven. Dit zijn de zichtlijnen langs de Anthony Fokkerweg en de Lorentzweg. Verder dient een duidelijke overgang gecreëerd te worden tussen de bebouwing en het naastgelegen natuurgebied. Het noorden van het P.T.I. terrein grenzend aan het buitengebied blijft onbebouwd en krijgt een groen karakter. Het het P.T.I. terrein dient ontsloten te worden via de Anton Philipsweg.

De structuur van het gebied Kamerlingh Onnesweg wordt in figuur 2 weergegeven.

Figuur 2: Structuurkaart (bron: welstandsnota 2008).

3.1.3 Groenstructuur

Het gebied Kamerlingh Onnesweg heeft, door zijn ligging tegen het buitengebied, een groen karakter. In het oosten van het plangebied liggen uitlopers van het buitengebied tussen de wooncomplexen van het Kamrad. Aan de Anthony Fokkerweg, ten zuiden van het Kamrad, is de overgang naar het buitengebied duidelijk zichtbaar door de aanwezigheid van een lange groenstrook die het plangebied scheidt van het buitengebied.

Vanuit de Kamerlingh Onnesweg zorgen groenstroken aan de Orionlaan, Poolsterstraat, Minckelersstraat, Eemnesserweg en Lorentzweg voor de verbinding van de groenstructuur met het buitengebied.

De Kamerlingh Onnesweg en de Jan van der Heijdenstraat zijn structurerende wegen die zorgen voor de noord-zuid verbinding van de wijk. Beide straten kennen een groene structuur met laanachtige beplanting.

3.1.4 Waterstructuur

Aan de Lorentzweg ligt een vijver. Verder kent het plangebied geen oppervlaktewater.

3.1.5 Verkeersstructuur

In het plangebied liggen verschillende belangrijke verkeersstructuren. Binnen de wijk is de Van der Sande Backhuizenstraat een belangrijke noord-zuid verbinding. Hetzelfde geldt voor de Kamerlingh Onnesweg, de Jan van der Heydenweg en de Oosterengweg. Deze wegen zijn tevens belangrijk voor de bovenwijkse ontsluiting van het plangebied.

Belangrijke oost-westverbindingen zijn de Johannes Gerardtsweg, de Larenseweg en de Minckelersstraat. De twee laatst genoemden dienen daarnaast ter ontsluiting van de kern Hilversum.