Burgwal

2.3 Ruimtelijke structuur

Bebouwingsstructuur

Eerste ontwikkelingsfase

De straten in de eerste ontwikkelingsfase zijn smal, ongeveer 5-8 meter breed met een bebouwing van overwegend twee tot drie bouwlagen en een kap. De stegen variëren van 1-5 meter, waarbij de Wijdesteeg even breed is als de Hagestraat. De bouwblokken aan het Spaarne zijn smal en dicht (rug aan rug) bebouwd. Uitzondering hierop vormt het blok nieuwbouwinvullingen tussen de Onze Lieve Vrouwegracht en de Barnesteeg. De smalle maten van de bouwblokken creëren een coulissewerking binnen het dakenlandschap. Dit effect wordt versterkt en treedt ook op in de andere bouwblokken door percelen van wisselende dieptes. De diepere bouwblokken, waar vanouds meer ruimte was, zijn nu ingevuld met sociale woningbouw.

De Burgwal (30 meter breed) en het Spaarne bieden in de directe woonomgeving zicht op open ruimte. De rooilijnen zijn binnen de gebogen hoofdvorm van de Achterstraat 'elastisch', dat wil zeggen niet verspringend, zoals bij de nieuwbouw. De rooilijnen vertonen groen ingevulde gaten ter plaatse van het Huis Hodshon en het voormalige Jacobsgasthuis. Dat het groen meer binnen dan buiten de bouwblokken voorkomt, is kenmerkend voor het gebied. Met uitzondering van de ruim bemeten Burgwal en Spaarne is in de smalle straten slechts incidentele boomaanplant. De Hagestraat en de Burgwal vallen op door de kaarsrechte straatwanden die niet organisch gegroeid maar gepland is. De gevelwanden vertonen alle een gevarieerd silhouet binnen de gemiddelde bouwhoogte. In de gevelwand zijn sporadisch sleuven en poorten. Ook de voorkomende éénlaags bebouwing geeft wat lucht binnen de dichte ruimtes.

De straten en stegen zijn met klinkers bestraat, afwisselend in halfsteens en visgraatverband. De stoepen worden afgescheiden door hardstenen paaltjes en stoepbanden of alleen in het bestratingverband (Hagestraat). In de Barnesteeg is een keienbestrating. Over het geheel is de inrichting van de openbare ruimte passend.

De bebouwing is heterogeen, maar in hoofdvorm is er een sterke regelmatigheid. De sociale woningbouw is daarentegen in alle opzichten sterk éénvormig. De gevelwand is weinig plastisch, geen erkers, loggia's, balkons en andere gaten en uitsteeksels, met uitzondering van de nieuwbouw. De ontsluiting is per perceel aan de straatkant. De huizen zijn opgetrokken in (rode) baksteen, afwisselend gepleisterd (in blokverband) en gesausd. De horizontale geleding van de woning bestaat uit een plint, een opbouw en een afsluitende kroonlijst dan wel een geveltop. De verticale geleding wordt gekenmerkt door twee of drie vensterassen, staande, gedetailleerde vensters. De kappen (mansarde-, zadel- en schilddaken) zijn in dwars- en in langsrichting en gedekt met rode en gesmoorde pannen. Opvallende beeldbepalende panden versterken het schilderachtige straatbeeld, zoals het opvallend hoge historische pakhuis en het gecementeerde bedrijfspand “Geerlings” in de Spaarnwouderstraat.

Tweede ontwikkelingsfase

Ook de straten in de tweede ontwikkelingsfase hebben een smal profiel, ongeveer 5-7 meter breed met een bebouwing van twee tot drie bouwlagen en een kap. De Burgwal, de Lange Herenvest en de Houtmarkt aan het Spaarne zijn veel ruimer van opzet, maar de Lange Herenvest biedt ruimtelijk geen ontsnapping aan de dichte bebouwing vanwege het weinige groen en de drukke verkeersstromen.

De bouwblokken zijn alle gesloten met uitzondering van het ondiepe bouwblok aan het Spaarne dat in de Vissersbocht aan de achterzijde open is. De rooilijnen zijn recht met een lichte buiging of een flauwe knik. De historische Leliestraat varieert licht in breedtemaat. De gevelwanden vertonen alle een gevarieerd silhouet binnen de gemiddelde bouwhoogte. In de gevelwand zijn sporadisch sleuven en poorten. Ook de voorkomende éénlaags bebouwing, met name in de stegen, geeft wat lucht binnen de dichte ruimtes. Het profiel van de Lange Herenvest is als voormalige stadsmuur en -gracht sterk asymmetrisch.

De straten en stegen zijn met klinkers bestraat afwisselend halfsteens en visgraatverband waarbij de stoepen worden afgescheiden door stoepbanden of alleen in het bestratingverband. Over het geheel is de inrichting van de openbare ruimte passend, met uitzondering van de Lange Herenvest. Meer specifieke uitzonderingen zijn het H.J. Habrakenhof, de Koolsteeg en de nieuwbouwinvullingen met stoeptegels op de rijweg en klinkers op de stoep.

De bebouwing is sterk heterogeen, maar in hoofdvorm is er een sterke regelmatigheid. De (sociale) woningbouw, ook die van rond 1900 is daarentegen sterk éénvormig. De gevelwand is weinig plastisch, geen erkers, loggia's, balkons en andere gaten en uitsteeksels, met uitzondering van de nieuwbouw. De ontsluiting is per perceel, aan de straatkant. De huizen zijn opgetrokken in (rode) baksteen, afwisselend gepleisterd (in blokverband) en gesausd. De horizontale geleding van de woning bestaat uit een plint, een opbouw en een afsluitende kroonlijst dan wel een geveltop. Met name de Spaarnwouderstraat kent een rijk geschakeerd silhouet. De verticale geleding wordt gekenmerkt door twee of drie vensterassen en staande, gedetailleerde vensters. De kappen (mansarde-, zadel- en schilddaken) zijn in dwars- en in langsrichting en gedekt met rode en gesmoorde pannen. De kwaliteit van de bebouwing en de mate van detaillering zijn in de dwarsstraten en aan de Lange Herenvest gemiddeld minder, waarbij een verband is te leggen met het proces van neergang dat tot in de negentiende eeuw heeft plaatsgevonden. Bijzondere zichtlijnen binnen het gebied zijn op de bedrijfsschoorsteen aan de H.J. Habrakenhof en buiten het gebied op de oude stad, met name de zichtlijn op de Sint Bavo vanuit de Raamsteeg.

Wegenstructuur

De wegenstructuur in het plangebied bestaat uit een hiërarchische verkeersstructuur. Er zijn twee belangrijke ontsluitingswegen voor het plangebied: De Lange Herenvest en de Papentorenvest. De Lange Herenvest behoort tot een Gebiedsontsluitingsweg type A (50 km/h). Deze wegen zijn bestemd voor doorgaand verkeer en voor verkeer dat de stad in- en uitgaat (extern verkeer). Het zijn de tangenten en radialen, die deel uitmaken van de hoofdstructuur van de stad. Er is sprake van vrijliggende fietsvoorzieningen naast de rijbaan. De Papentorenvest die ten noorden van het plangebied gelegen is behoort tot de categorie Gebiedsontsluitingsweg type B (50 km/h). Deze weg heeft een belangrijke functie voor de ontsluiting van het plangebied. De Antoniestraat tussen Langebrug en de Lange Herenvest maakt onderdeel uit van een GEbiedsontsluitingsweg type B (50 km/u) De overige wegen in het plangebied zijn de zogeheten erftoegangswegen waar de maximum snelheid 30 km per uur is.

De Antoniestraat, Spaarnwouderstraat, Wijdesteeg (Gravestenenbrug) en de Lange Herenvest maken deel uit van het fietsnetwerk in Haarlem.

Water- en groenstructuur

Het Spaarne is van oudsher de ruggegraat van Haarlem. Het Spaarne behoort tot de hoofdvaarroute. Andere waterlopen in het plangebied zijn de Burgwal en de Herensingel. Deze waterlopen behoren tot het boezemwater van Rijnland. De kaden langs de stadsgrachten geven de wateren een stedelijk aanzicht en zijn cultuurhistorische waardevolle waterlopen.