Castricum Centrum

2.3 Bestaande situatie

2.3.1 Bestaande ruimtelijke en functionele structuur

Het plangebied vormt het centrum- en voorzieningen gebied van Castricum. Binnen het plangebied kunnen een vijftal deelgebieden worden onderscheiden: "Stationsgebied" (1), "Dorpsstraat en Burgemeester Mooijstraat" (2), "De Boogaert e.o." (3), "Het Geesterduingebied" (4) en "Torenstraat" (5).

1. Stationsgebied

Ruimtelijk: Het stationsgebied kenmerkt zich door een grote mate van openheid. Aan de oostzijde van het spoor ligt het station (dorpszijde). Voor het station ligt een brede ontsluitingsweg (Stationsweg). Deze weg vormt een fysieke scheiding tussen de spoorzone en het dorp. Bovendien vormt de weg samen met het spoor een barrière tussen het dorp en de binnenduinrand (westelijk van het spoor).

Functioneel: In het stationsgebied wordt het beeld bepaald door de verschillende verkeersfuncties (trein, auto, fiets en voetganger). Aan weerszijden van het spoor is gelegenheid tot parkeren van auto's (in totaal ruim 300) en het stallen van fietsen. Ten oosten van het spoor bevindt zich de 'kiss & ride' alsmede de taxi-standplaats.

Figuur 2.2a) Situatie stationsgebied (oranje)

Figuur 2.2b) Foto's stationsgebied

2. Dorpsstraat en Burgemeester Mooijstraat

Ruimtelijk: De Dorpsstraat vormt samen met de Kerkbuurt het oude hart van Castricum. Het gebied staat voor 'het oude Castricum'. De bebouwing is van oudsher kleinschalig. Incidenteel heeft er in de loop van de tijd schaalvergroting plaatsgevonden door samenvoeging van percelen en herbouw van grotere bouwvolumes. Samen met de diverse aanpassingen die de afgelopen decennia zijn doorgevoerd aan historische panden, resulteert dit in een minder consistent bebouwingsbeeld. De herkenbaarheid van het dorpshart is beperkt door de langgerekte vorm van het oude dorp (lintbebouwing). De Dorpskerk ligt enigszins terug ten opzichte van de Dorpsstraat (achter de bebouwing aan de Dorpsstraat, in de tweede lijn). Tussen Overtoom en Verlegde Overtoom is sprake van een dorpsplein. De Burgemeester Mooijstraat vormt een uitloper van het winkelgebied en legt net als de Dorpstraat een verbinding met het station. Ook hier is de bebouwing van oudsher kleinschalig maar in de loop van de tijd is bebouwing grootschaliger geworden en is het lint verder verdicht.

Functioneel: De Dorpsstraat en de Burgemeester Mooijstraat bieden ruimte aan een groot aantal winkels. De winkels bevinden zich vooral in het zuidelijk deel. Daarnaast bevinden zich in het gebied dienstverlening en horeca. De horecafuncties concentreren zich aan het Bakkerspleintje en het zuidelijk deel van de Dorpsstraat (tussen Overtoom en Stationsweg). Maatschappelijke voorzieningen dienen zich aan in de vorm van de R.K. kerk (St. Pancratius), het uitvaartcentrum en de zelfstandige woonruimte voor gehandicapte jongeren (Het Hooghe Aert) in de voormalige pastorie van de R.K. kerk. In het hele gebied wordt gewoond. In het winkelconcentratiegebied gaat het vooral om woningen boven winkels (appartementen). Meer noordelijk gaat het om grondgebonden woningen (vrijstaand dan wel aaneengebouwd). In de 'oksel' van de Dorpstraat en de Burgemeester Mooijstraat (tegenover het station) bevindt zich de "Tuin van Kapitein Rommel". Dit is een tuin waarin allerlei activiteiten op recreatief, cultureel en educatief gebied plaatsvinden. Er is een ontmoetingsruimte op het terrein aanwezig waarin wisselende exposities en activiteiten zoals cursussen plaatsvinden. De tuin wordt van oudsher van de Stationsweg afgescheiden door een aantal vrijstaande villa's. Inmiddels is aan de rij een kleinschalig appartementencomplex toegevoegd.

Figuur 2.3a) Situatie Dorpsstraat en Burgemeester Mooijstraat (groen)

Figuur 2.3b) Foto's Dorpsstraat en Burgemeester Mooijstraat

3. De Boogaert e.o.

Ruimtelijk: Het gebied "De Boogaert e.o." kan voor een groot deel worden getypeerd als een groene, min of meer parkachtige ruimte, waarin grootschalige bebouwingscomplexen en verspreid liggende bebouwing zijn ondergebracht. Dit is met name het geval in het zuiden van het gebied waarin ook de begraafplaats is gelegen. Het noordelijk deel is dichter qua opzet. Hierin zijn basisschool Augustinus, de grondgebonden woningbouw aan de Wayenburgh en de Arentsburg, de flatbebouwing aan de C.F. Smeetslaan en het voormalige postkantoor gelegen. Door de grote verscheidenheid aan bebouwing in dit deel van het gebied is bebouwing hier minder samenhangend. Door de minder parkachtige opzet is hier ook sprake van een grotere mate van verstening. Het gebied wordt aan de noordzijde begrensd door de grootschalige flatbebouwing aan de C.F. Smeetslaan en aan de oostzijde door de bebouwing aan de Dorpstraat. Het gebied ligt grotendeels achter deze bebouwing verscholen. Het gebied presenteert zich hiermee vooral naar de Dr. de Jonghweg en de Cieweg.

Functioneel: Het gebied rondom de Boogaert kenmerkt zich door een grote hoeveelheid voorzieningen. Belangrijkste voorziening is het woonzorgcentrum De Boogaert. Verder bevinden zich in het gebied basisschool Augustinus, de R.K. Begraafplaats, het voormalige postkantoor (hoek C.F./ Smeetslaan en Dr. J. de Jonghweg) en het pannaveld (Dokter van Nieveltweg). Aan de C.F. Smeetslaan zijn drie winkelkiosken aan het appartementencomplex gesitueerd. Naast voorzieningen biedt het gebied ook ruimte aan een groot aantal woningen. Appartementen bevinden zich in de flat aan de C.F. Smeetslaan en de complexen in de omgeving van de Boogaert. Grondgebonden woningbouw bevindt zich aan de Wayenburgh en de Arentsburg.

Figuur 2.4a) Situatie plangebied De Boogaert e.o. (paars)

Figuur 2.4b) Foto's plangebied De Boogaert e.o.

4. Het Geesterduingebied

Ruimtelijk: Dit gebied staat voor 'het nieuwe Castricum'. Het zwaartepunt wordt gevormd door het winkelcentrum "Geesterduin". Het winkelcentrum is sterk intern gericht. Als gevolg hiervan presenteert het winkelcentrum zich weinig naar het openbaar gebied. Slechts ter hoogte van de diverse entrees zijn enkele winkels aan de buitenkant van het winkelcentrum gevestigd om de entrees te accentueren. Overige gevels zijn gesloten en te typeren als 'achterkant'. Het beeld aan de buitenkant van het winkelcentrum wordt verder vooral bepaald door parkeren en de bijbehorende infrastructuur (o.a. ter ontsluiting van het parkeerdek aan de westzijde). Ten noorden van het winkelcentrum ligt het ontmoetingscentrum Geesterhage met de bibliotheek. Het ontmoetingscentrum presenteert zich naar de weg en grenst met de achterkant aan woonbebouwing van de achterliggende buurt. Naast het ontmoetingscentrum staat het voormalige onderkomen van basisschool "Molenweid". Ten zuiden van het winkelcentrum liggen het gemeentehuis en de woningbouw rond de Geesterduinweg. Bebouwing bevindt zich hier, in tegenstelling tot die van het winkelcentrum, in een strakke rooilijn. Bovendien is hier, afwijkend van het winkelcentrum, sprake van een grotere bouwhoogte. Te midden van het bebouwing ligt het Raadhuisplein.

Functioneel: In het gebied bevindt zich een groot aantal (maatschappelijke) voorzieningen waaronder het gemeentehuis, winkelcentrum Geesterduin en ontmoetingscentrum Geesterhage met bibliotheek. Verder bevinden zich in het gebied een groot aantal woningen (Geesterduinweg en Raadhuisplein) en de voormalige bebouwing van basisschool "Molenweid" (Albert Schweitzerlaan 2). In het winkelcentrum bevindt zich een groot aantal winkels. Tezamen vormen zij een compleet winkelaanbod. In het gebied ligt een groot aantal parkeerplaatsen (deels op het dak van het winkelcentrum en deels onder (het voorplein van) het nieuwe gemeentehuis). Aan de Soomerwegh bevindt zich een BP-tankstation. De Soomerwegh vormt, als structuurdrager, een belangrijke entree voor Castricum.

Figuur 2.5a) Situatie Het Geesterduingebied (rood)

Figuur 2.5b) Foto's Het Geesterduingebied

5. Torenstraat

Ruimtelijk: De Torenstraat ligt op enige afstand van de Dorpsstraat en ligt daarmee net buiten het winkelconcentratiegebied. Desondanks bevat ze een groot aantal detailhandelfuncties waaronder een supermarkt.

Functioneel: Naast winkels en een supermarkt bevinden zich hier woningen en dienstverlenende functies waaronder een apotheek.

Figuur 2.6) Situatie Torenstraat (geel)

2.3.2 Monumenten

In het plangebied zijn 23 gemeentelijke monumenten aanwezig. Het betreft de volgende panden en objecten:

• Dorpsstraat 40 en 40a, oude veiling
• Dorpsstraat 36, burgemeesterswoning
• Dorpsstraat 30, oorspronkelijk café de Landbouw
• Dorpsstraat 63, winkel- woonhuis
• Dorpsstraat 65, voormalig raadhuis van Castricum
• Dorpsstraat 65, Juliana-Berhardbank
• Stationsweg z.n. Tuin van kapitein Rommel, tuin en tuinwoning
• Dorpsstraat 115, Rooms-Katholieke St. Pancratiuskerk
• Dorpsstraat 113, pastorie
• Dorpsstraat 111, Zusterhuis
• Dorpsstraat 99, woonhuis
• Dorpsstraat 1-1a, dubbele villa
• Dorpsstraat 3, herenhuis
• Dorpsstraat 5, herenhuis
• Dorpsstraat 9, woonhuis
• Dorpsstraat 11, stolpboerderij
• Dorpsstraat 11a-e, bollenschuur
• Stationsweg 3, villa voormalige ambtswoning burgemeester
• Stationsweg 5, villa
• Stationsweg 7, villa
• Stationsweg 9, villa
• Stationsweg 11, villa
• Stationsweg 2, overkapping perron

Figuur 2.7) Overzichtskaart gemeentelijke monumenten binnen plangebied

2.3.3 Cultuurhistorie

De Dorpsstraat vormt samen met de Kerkbuurt het oude dorpscentrum van Castricum. Gedurende de afgelopen honderd jaar heeft het dorpscentrum zich, vanuit het gebied rond de Dorpskerk uitgebreid langs de Dorpsstraat. De groei in de lengterichting van de Dorpsstraat kreeg mede vorm door de ligging aan de straatweg van Haarlem naar Alkmaar. Langs de straatweg liep ook de stoomtram (sinds 1896). Het tracé van de stoomtram volgde vanuit het zuiden de Straatweg (nu Beverwijkerstraatweg), de Dorpsstraat en de Alkmaarderstraatweg. Daarna liep het tracé dwars door het toen nog aanwezige polderlandschap richting Limmen. Het tracé door de polder is niet meer als zodanig te herkennen en ligt grotendeels onder de uitbreiding van Castricum in noord-oostelijke richting. De stoomtram is halverwege de jaren '20 verdwenen.

Figuur 2.8) Topografische kaart Castricum in 1905

 

Figuur 2.9) Afbeelding tram(baan) in de Dorpsstraat (bron: Werkgroep Oud-Castricum)

In de loop van de tijd heeft het zuidelijk deel van de Dorpstraat de rol van de Oudeweg (gedeeltelijk in plangebied) en de Oude Haarlemmerweg (buiten plangebied) overgenomen. Hoewel deze lijn nog wel als zodanig herkenbaar is, is de Oudeweg nu een achterstraat en is de Haarlemmerstraatweg meer een woonstraat.

De Burgemeester Mooijstraat vormt van oudsher, via de Kramersweg, de verbinding met de binnenduinrand, de duinen en het strand. De verbinding werd doorbroken door de aanleg van de spoorverbinding Haarlem-Alkmaar. De opening daarvan vond plaats op 1 mei 1867. Het spoor vormt sinds die tijd een barrière tussen dorp en duinen. Naast de Dorpstraat en de Burgemeester Mooijstraat was het dorp vanuit het zuidoosten bereikbaar via de Overtoom (later verlegd in zuidelijke richting, thans de Verlegde Overtoom) en de Breedeweg. Vanuit het noorden was het dorp te bereiken via de Torenstraat.

Het huidige station stamt uit 1969. Daarvoor stond er een gebouw uit 1866.

 

Figuur 2.10) Station omstreeks 1900 (bron: Werkgroep Oud-Castricum) en Station in de jaren '70 (bron: Het Utrechts Archief)

Het huidige winkelcentrum Geesterduin, noodzakelijk als gevolg van de grootschalige uitbreidingen, opende haar deuren op 11 september 1974. Het oppervlak besloeg destijds al ruim 6.000 m2. In de jaren '80 en '90 is het winkelcentrum uitgebreid en thans beslaat het een oppervlakte van ruim 13.500 m2.

2.3.4 Archeologie

Het gemeentelijk archeologiebeleid is opgenomen in het beleidsdocument 'Beleidsnota Archeologie gemeente Castricum 2011'. De beleidsnota is definitief vastgesteld op 6 oktober 2011. De gemeente kiest hierin voor een verscherpte aandacht voor, en het stellen van heldere voorwaarden aan, ingrepen in de bodem van de archeologisch meest waardevolle delen van het gemeentelijk bodemarchief, zodanig dat de archeologische zorgplicht in overeenstemming is met andere publieke taken en ambities (landbouw, ruimtelijke ontwikkeling, woningbouw, monumenten, etc.) maar ook met private belangen. Behalve een effectieve en doelmatige invulling van de rol van het bevoegd gezag, onderschrijft gemeente Castricum het rijks- en provinciale streven naar behoud van archeologische waarden in de bodem (behoud in situ). Voor het gehele grondgebied van gemeente Castricum (inclusief zeegebied) is op basis van bureauonderzoek een analyse gemaakt van het gemeentelijke bodemarchief, die vervolgens is vertaald in zeven beleidscategorieën op de maatregelenkaart. Op deze wijze wordt inzichtelijk gemaakt wanneer rekening moet worden gehouden met archeologie bij ruimtelijke planvorming en bodemingrepen, en welke onderzoekseisen en ontheffingen daarbij gelden. Deze worden door middel van dubbelbestemmingen vastgelegd in de bestemmingsplannen.

Een gedeelte van het plangebied wordt op basis van de landelijk Archeologische Monumentenkaart getypeerd als terrein van hoge archeologische verwachtingswaarde. Voor dit gedeelte geldt categorie 2. Voor het overige deel van het gebied geldt categorie 3 (Duinenlandschap) en 4 (Oer-IJ gebied). De bijbehorende beschermende regelingen zijn opgenomen in het bestemmingsplan:

• Categorie 2 (archeologische waarde): AMK-terreinen (bekende vindplaatsen, inclusief de historische kernen van Castricum, Limmen, Bakkum en Akersloot): een onderzoekseis indien de bodemverstorende ingreep groter is dan 100 m2 en de bodemingreep dieper gaat dan 0,4 m onder maaiveld;
• Categorie 3 (archeologische verwachtingszone 1 en 8: duinen): een onderzoekseis indien de bodemverstorende ingreep groter is dan 100 m2 en de bodemingreep dieper gaat dan 4 meter +NAP
• Categorie 4: (archeologische verwachtingszones 2 t/m 7 en 9 t/m 11): een onderzoekseis indien de bodemverstorende ingreep groter is dan 500 m2 en de bodemingreep dieper gaat dan 0,4 m onder maaiveld.

Figuur 2.11) Uitsnede archeologische waarden- en verwachtingenkaart Castricum (Bron: Vestigia)