Oostelijke eilanden

8.2 Archeologische vindplaatsen

In en rondom het plangebied zijn 21 vindplaatsen bekend. Op 15 daarvan heeft de afdeling Archeologie van BMA een opgraving uitgevoerd. Van de overige vindplaatsen zijn vondsten afkomstig die tijdens waarnemingen zijn verzameld. Deze vondsten hebben belangrijke informatie verschaft over de geschiedenis en topografie van Amsterdam en zijn een onmiskenbare graadmeter voor het potentieel van het nog aanwezige bodemarchief.

Kattenburg

Direct buiten het huidige plangebied, op het Marine Etablissement zijn drie vindplaatsen opgegraven. De eerste twee onderzoeken vonden plaats in 1997 en 1998 langs de Kattenburgerstraat. Hier zijn resten van de huizen van de werfeigenaren en het voorwerfgebouw opgegraven. Aan de noordkant van Kattenburg zijn in 2003 de resten van de 18de-eeuwse dam rond het Admiraliteitsdok en de fundering van enkele 19de-eeuwse utiliteitsgebouwen opgegraven.

Wittenburg

Op het eiland Wittenburg zijn vijf archeologische vindplaatsen onderzocht, waarvan vier door middel van waarnemingen. Op de locatie Tweede Wittenburgerdwarsstraat 1-5 / Grote Wittenburgerstraat 119-121 (WIT) zijn in 1983 de resten van een insteekhaven en vier huizen opgegraven.

Oostenburg

Op het eiland Oostenburg zijn de volgende zes vindplaatsen onderzocht.

Oostenburgermiddenstraat

In 1982 is door BMA archeologisch onderzoek verricht op de percelen Oostenburgermiddenstraat 20-26. De funderingen van vier huizen en de daarbij behorende beerputten verschaften een rijke verzameling materiële overblijfselen van wonen en werken op het 18de-eeuwse Oostenburg.

Oostenburgereiland en Oostenburgereiland 1

Op de vindplaatsen Oostenburgereiland en Oostenburgereiland 1 zijn twee scheepshellingen met tussenliggende IJ-kade opgegraven. De technische constructie van de hellingen maakte een in historische bronnen onderbelicht aspect duidelijk, namelijk de wijze waarop gangbare 17de-eeuwse scheepsbouwtradities werden vertaald naar de nieuwe planmatige aanpak van de VOC als grootschalige onderneming.

Oostenburgereiland 2

De archeologische opgraving Oostenburgereiland 2 heeft zich gericht op het karteren van de begrenzing van de verschillende eilanden en het VOC-magazijn. Van het meest noordelijk gelegen eiland is de zuidoever aangesneden, de aangrenzende gracht en het middelste eiland zijn over de gehele breedte doorsneden. Van het meest zuidelijke eiland was nog maar een deel van de oever bewaard. Van het zeemagazijn resteerden vier oost-west georiënteerde muren en noord-zuid gerichte ribben van booggewelven, evenals een pakket puin in de gracht.

Oostenburgereiland 3

Bij een Archeologische Opgraving ter hoogte van de noordoosthoek van het eiland bleek dat 19de-eeuws grondverzet oudere sporen, waaronder die van de noordelijke beschoeiing van het werfeiland, grotendeels uitgewist had.

Conradstraat

In 2003 is een waarneming gedaan bij saneringswerkzaamheden op het de locatie Czaar Peterstraat 161-169 / Conradstraat 136-140. De aanwezige vervuiling kan mogelijk in verband gebracht worden met het voormalige Teerhuis van de VOC. Langs en parallel aan de Czaar Peterstraat kwam een rij palen tevoorschijn.

Funen

Op het voormalige eiland Funen zijn zeven vindplaatsen door BMA onderzocht. Deze hadden betrekking op zowel de stadwal als het 19de-eeuwse gebruik van het terrein.

Bolwerk Zeeburg

In 2000 zijn bij een Inventariserend Veldonderzoek (IVO) de restanten van het bolwerk Zeeburg gelokaliseerd. Het ging om de saillant (punt) van het bastion met enkele compartimenten van de daarachter gelegen tongewelven. Het muurwerk verkeerde in goede staat en is in situ behouden. Verder zijn bij dit IVO de 19de-eeuwse bakstenen constructies van het spoorwegemplacement evenals de betonnen kades van de insteekhavens gelokaliseerd. De laat-19de-eeuwse ophoging bleek los (niet gearticuleerd) menselijk skeletmateriaal te bevatten afkomstig van geruimde graven van het Sint Pieterskerkhof. Aanvullende vondsten van botmateriaal op de bouwlocatie Funenpark in 2000 vormden de aanleiding tot het verrichten van een nadere waardestelling voor de locatie van het Sint Pieterkerkhof binnen het nieuwe woongebied. Rekening houdend met bodemverstoringen in de 19de en 20ste eeuw gelden de onbebouwde en onverstoorde groenstroken rond de bouwblokken als zones met een hoge archeologische verwachting. Hier kunnen zich skeletresten en mogelijk houten grafkisten met skeletten bevinden die afkomstig zijn van een nog onverstoord deel van het Sint Pieterskerkhof.

Bolwerk Jaap Hannes

De aanwezigheid van het bolwerk Jaap Hannes is vastgesteld door middel van een IVO in 2001. Hierbij zijn van de linkerface (schuine zijde) van het bastion de schildmuur met achterliggende tongewelven tevoorschijn gekomen. De bovenkant van de gewelven bevond zich op ca 0,40 m - NAP. Bij een Archeologische Begeleiding in 2008 is gebleken dat het muurwerk van de linkerflank begin 19de eeuw grondig is gesloopt.

Funen 3

In 2003 is een waarneming verricht op de locatie van het voormalige gebouw van Van Gend & Loos. Hierbij is vondstmateriaal geborgen uit de voormalige grachtvulling.

Czaar Peterstraat

In de Czaar Peterstraat (locatie plangebied N44), is in 2008 een IVO uitgevoerd. Hierbij zijn aanplempingen en ophogingen ter hoogte van de westelijke oeverzone van het Funen eiland opgegraven. Deze sporen waren bij de bouw van het 19de-eeuwse huizenblok in hoge mate verstoord.