| Plan: | Park Voorn 1 |
|---|---|
| Status: | onherroepelijk |
| Plantype: | bestemmingsplan |
| IMRO-idn: | NL.IMRO.0344.BPPARKVOORN1-0601 |
Park Voorn 1 is gelegen in de wijk Leidsche Rijn, de voormalige gemeente De Meern, ten westen van de Rijksweg A2. Vanaf de 12e eeuw is dit gebied ontwikkeld van agrarisch gebied tot een gebied met een groot aantal buitenplaatsen en kastelen, zoals Den Ham, Huis te Vleuten en Bottenstein. De meeste buitenplaatsen zijn echter in de loop der jaren verloren gegaan of deels afgebroken. Huis Voorn is, als nog altijd particulier bewoonde buitenplaats, hierdoor zeer bijzonder.
De oudste vermelding van een hofstede op deze plek dateert van 1395. De oorspronkelijke ingang van het kasteelterrein lag aan de noordzijde, aan de oude Rijndijk. Deze Rijndijk of Voornse Steeg is evenals de restgeul van de Oude Rijn deels nog aanwezig aan de rand van het landschapspark. De oprijlaan naar het kasteelterrein is hier nog herkenbaar. Midden 17e eeuw werd de Leidsche Rijn verbeterd en werd er een jaagpad aangelegd, waarmee het belang van deze waterverbinding toenam in de volgende eeuwen. In de 17e eeuw werd het kasteel flink verbouwd en de oprijlaan verschoof in de richting van de Leidsche Rijn (Stadsdam), een oriëntatiewijziging die zich bij meer kasteelterreinen in die periode voordeed. Eind 18eeeuw, begin 19e eeuw werd het landschapspark aangelegd in de voor die tijd typerende landschappelijke stijl met boomgroepen, hoogteverschillen en waterpartijen. In die periode had het park ook zijn grootste omvang, globaal begrensd door de Burgemeester Verderlaan, Leidsche Rijn en Strijlandweg/Voornse Steeg. Ook de hofstede Strijland en de Wielboomgaard (ten oosten van de buitenplaats) behoorden tot het park.
In 1850 werd het kasteel gesloopt. Van de bebouwing resten nu nog slechts de schuur/tuinmanswoning, twee duiventorens en een eiland met daarop de resten van het kasteel. In 1873 werd het huidige hoofdhuis gebouwd, nu geheel georiënteerd op en gelegen nabij de Leidsche Rijn. Tot eind 19e eeuw lag Voorn met het park, als een boomeiland, vrij in de weilanden van het agrarisch veenweidelandschap tussen Utrecht en Vleuten. Slingerende waterpartijen, bomengroepen en hoogteverschillen maken van het park een bijzonder gebied.
Momenteel ligt het Park Voorn 1 ingeklemd tussen bebouwing en infrastructuur. Rondom het park ligt de Vinexwijk Leidsche Rijn, ten westen een kantorengebied en ten oosten de snelweg A2.
Park Voorn 1 is sinds 2005 rijksmonument en beschermd als complex historische buitenplaats. De buitenplaats bestaat uit een hoofdhuis (1873), een historische parkaanleg, een middeleeuwse kasteelruïne en een 18e eeuwse dienstwoning. De 18e eeuwse dienstwoning is niet gesitueerd in het plangebied. Het hoofdhuis is een goed voorbeeld van een in eclectische stijl opgetrokken buitenhuis en daarmee architectuurhistorisch waardevol. Het is van beeldbepalend belang voor de Leidsche Rijn/Rijksstraatweg. De historisch-geografische ligging en ontwikkeling van de historische parkaanleg is nog goed herkenbaar, in vroeg-landschappelijke stijl met oudere formele elementen. De kasteelruïne, een terrein met resten van een Middeleeuwse ridderhofstad, is daarom aangewezen als archeologisch rijksmonument.
De buitenplaats ligt tussen de snelweg A2 (oostkant) en de Rijksstraatweg (zuidkant) die naar de wijk Leidsche Rijn en de kern De Meern leidt. Langs de Rijksstraatweg loopt de Leidsche Rijn (watergang). Ten noorden van het plangebied loopt een oude restgeul van de Oude Rijn (eerst de Oude Rijndijk, de Voornsche Steeg en nu de Strijlandweg).
Van oudsher is de oprijlaan, als historische as tussen kasteel en Leidsche Rijn, een belangrijk structuurbepalend element. De laan wordt geaccentueerd met bomenrijen aan weerszijden. Het kasteeleiland omgeven door water vormt een belangrijk structuurbepalend element als begin/eindpunt van de oprijlaan.
Het parkbos in de zuidwesthoek vormde de zuidelijke begrenzing van de brede zichtas vanaf het kasteel over de weide naar de Leidsche Rijn en is daarmee een belangrijk structuurelement in de parkaanleg. De grote weiden vormen het hoofdelement van de parkaanleg. Door de openheid is de zichtas van het kasteeleiland naar de Leidsche Rijn nog steeds intact. De openheid van de weiden is onlosmakelijk verbonden met de dichtere parkbossen aan weerszijden.