Rhenen Stad 2012

Bijlage 2 Onderzoeksthema's

2.1 Inleiding

Op grond van artikel 3.1.6 van het Besluit ruimtelijke ordening (Bro) moet de gemeente in de toelichting op het bestemmingsplan een beschrijving opnemen van de wijze waarop de milieukwaliteitseisen bij het plan zijn betrokken.

In dit hoofdstuk worden de resultaten van het onderzoek naar de milieukundige uitvoerbaarheid beschreven. Het betreft de thema's bodem, milieuzonering, geluid, luchtkwaliteit en externe veiligheid. Tevens wordt ingegaan op de thema's archeologie, ecologie en water.

2.2 Milieuthema's

2.2.1 Bodem

Onderzocht moet worden of de bodem verontreinigd is en wat voor gevolgen een eventuele bodemverontreiniging heeft voor de uitvoerbaarheid van het plan. Een nieuwe bestemming mag pas worden opgenomen als is aangetoond dat de bodem geschikt (of geschikt te maken) is voor de nieuwe of aangepaste bestemming. Wanneer (een deel van) de bodem in het plangebied ernstig verontreinigd is moet worden aangetoond dat het bestemmingsplan, rekening houdend met de kosten van sanering, financieel uitvoerbaar is. Bodemonderzoeken mogen niet meer dan vijf jaar oud zijn.

Indien er sprake is van bouwactiviteiten is ook in het kader van de bouwvergunning onderzoek naar de kwaliteit van de bodem nodig. In de praktijk worden deze onderzoeken vaak gecombineerd.

2.2.2 Milieuzonering

Zowel de ruimtelijke ordening als het milieubeleid stellen zich ten doel een goede kwaliteit van het leefmilieu te handhaven en te bevorderen. Dit gebeurt onder andere door milieuzonering.

Onder milieuzonering verstaan we het aanbrengen van een voldoende ruimtelijke scheiding tussen milieubelastende bedrijven of inrichtingen enerzijds en milieugevoelige functies als wonen en recreëren anderzijds. De ruimtelijke scheiding bestaat doorgaans uit het aanhouden van een bepaalde afstand tussen milieubelastende en milieugevoelige functies. Die onderlinge afstand moet groter zijn naarmate de milieubelastende functie het milieu sterker belast. Milieuzonering heeft twee doelen:

• 1. het voorkomen of zoveel mogelijk beperken van hinder en gevaar bij woningen en andere gevoelige functies;
• 2. het bieden van voldoende zekerheid aan bedrijven dat zij hun activiteiten duurzaam onder aanvaardbare voorwaarden kunnen uitoefenen.

Voor het bepalen van de aan te houden afstanden gebruikt de gemeente Rhenen de VNG-uitgave "Bedrijven en Milieuzonering" uit 2009. Deze uitgave bevat een lijst, waarin voor een hele reeks van milieubelastende activiteiten (naar SBI-code gerangschikt) richtafstanden zijn gegeven ten opzichte van milieugevoelige functies. De lijst geeft richtafstanden voor de ruimtelijk relevante milieuaspecten geur, stof, geluid en gevaar. De grootste van de vier richtafstanden is bepalend voor de indeling van een milieubelastende activiteit in een milieucategorie en daarmee ook voor de uiteindelijke richtafstand. De richtafstandenlijst gaat uit van gemiddeld moderne bedrijven. Indien bekend is welke activiteiten concreet zullen worden uitgeoefend, kan gemotiveerd worden uitgegaan van de daadwerkelijk te verwachten milieubelasting, in plaats van de richtafstanden. De afstanden worden gemeten tussen enerzijds de grens van de bestemming die de milieubelastende functie(s) toelaat en anderzijds de uiterste situering van de gevel van een milieugevoelige functie die op grond van het bestemmingsplan mogelijk is.

Hoe gevoelig een gebied is voor milieubelastende activiteiten is mede afhankelijk van het omgevingstype. De richtafstanden van de richtafstandenlijst gelden ten opzichte van het omgevingstype rustige woonwijk. Een rustige woonwijk is ingericht volgens het principe van de functiescheiding: afgezien van wijkgebonden voorzieningen komen vrijwel geen andere functies voor; langs de randen is weinig verstoring door verkeer. Vergelijkbaar met de rustige woonwijk zijn rustig buitengebied, stiltegebied en natuurgebied. Daarvoor gelden dan ook dezelfde richtafstanden. Wanneer sprake is van omgevingstype gemengd gebied kunnen de richtafstanden tussen milieubelastende functies en richtafstanden met één afstandsstap verlaagd worden, zonder dat dit ten koste gaat van het woon- en leefklimaat. Een gemengd gebied is een gebied met een variatie aan functies; direct naast woningen komen andere functies voor zoals winkels, horeca en kleine bedrijven. Gebieden die direct langs de hoofdinfrastructuur liggen behoren ook tot het omgevingstype gemengd gebied. Gezien de aanwezige functiemenging of de ligging nabij drukke wegen kent het gemengd gebied al een hogere milieubelasting. Dat rechtvaardigt het verlagen van de richtafstanden met één stap.

De richtafstand van 30 m voor een bedrijf in milieucategorie 2 kan dan bijvoorbeeld worden verkleind tot 10 m en de richtafstand van 100 m voor een bedrijf in milieucategorie 3.2 kan worden verlaagd tot 50 m. Uitzondering op het verlagen van de richtafstanden vormt het aspect gevaar: de richtafstand voor dat milieuaspect wordt niet verlaagd.

De tabel geeft de relatie tussen milieucategorie, richtafstanden en omgevingstype weer:

Categorie	Richtafstand (in meters) tot omgevingstype
	Rustige woonwijk	Gemengd gebied
1	10	0
2	30	10
3.1	50	30
3.2	100	50
4.1	200	100
4.2	300	200

2.2.3 Geluidshinder

Op basis van de Wet geluidhinder (Wgh) zijn er drie geluidsbronnen waarmee bij de vaststelling van bestemmingsplannen rekening gehouden dient te worden: wegverkeers-, railverkeers- en industrielawaai. Het plangebied is gelegen binnen de invloedssfeer van verkeerswegen.

Wegverkeerslawaai

Artikel 76 Wgh verplicht ertoe om bij de vaststelling van een bestemmingsplan dat betrekking heeft op gronden binnen een geluidzone terzake van de geluidsbelasting van de gevel van geprojecteerde geluidsgevoelige bestemmingen (zoals woningen), de grenswaarden uit de Wgh in acht te nemen. Bij het voorbereiden van de vaststelling van zo'n bestemmingsplan moet akoestisch onderzoek worden gedaan naar die geluidsbelasting.

Op grond van artikel 74 Wgh heeft iedere weg van rechtswege een geluidszone, met uitzondering van:

• 1. wegen die liggen binnen een tot woonerf bestemd gebied;
• 2. wegen waarop een wettelijke snelheid geldt van ten hoogste 30 km per uur.

De omvang van de zone is afhankelijk van het aantal rijstroken en van de ligging van de weg in binnen- of buitenstedelijk gebied.

Wanneer woningen worden geprojecteerd binnen een geluidzone moet akoestisch onderzoek worden uitgevoerd naar de geluidsbelasting op de gevels van die woningen. De voorkeursgrenswaarde bedraagt 48 dB. Indien de geluidsbelasting niet hoger is dan de maximale grenswaarde van 53 dB (Lden, inclusief aftrek ex artikel 110g Wgh) kunnen burgemeester en wethouders een hogere waarde vaststellen.

Situatie Rhenen Stad

Een aantal wegen kent een contour van 200 m binnen de bebouwde kom en van 250 m buiten de bebouwde kom ter weerszijden van de weg. Het spoor heeft een zone van 100 m. Deze contouren geven het gebied aan waarbinnen de geluidsbelasting naar verwachting hoger ligt dan 48 dB, de zogenaamde voorkeurswaarde. Op deze waarde kan nog ontheffing worden verleend tot een maximum van 53 dB (buitenstedelijk gebied).

Aangezien in het onderhavige plan geen nieuwe woningen worden geprojecteerd is in het kader van de Wgh geen onderzoek nodig.

Met betrekking tot het aspect geluidhinder worden geen knelpunten verwacht.

2.2.4 Luchtkwaliteit

Nederland heeft de Europese regels ten aanzien van luchtkwaliteit geïmplmenteerd in de Wet milieubeheer (Wm). De in deze wet gehanteerde normen gelden overal, met uitzondering van een arbeidsplaats (hierop is de Arbeidsomstandighedenwet van toepassing).

Op 15 november 2007 is het onderdeel luchtkwaliteit van de Wm in werking getreden.

Kern van de wet is het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). Hierin staat wanneer en hoe overschrijdingen van de luchtkwaliteit moeten worden aangepakt. Het programma houdt rekening met nieuwe ontwikkelingen zoals bouwprojecten of de aanleg van infrastructuur. Projecten die passen in dit programma, hoeven niet meer te worden getoetst aan de normen (grenswaarden) voor luchtkwaliteit.

De ministerraad heeft op voorstel van de minister van VROM ingestemd met het NSL. Het NSL is op 1 augustus 2009 in werking getreden.

Ook projecten die 'niet in betekenende mate' (nibm) van invloed zijn op de luchtkwaliteit, hoeven niet meer te worden getoetst aan de grenswaarden voor luchtkwaliteit. De criteria om te kunnen beoordelen of er voor een project sprake is van nibm, zijn vastgelegd in de AMvB-nibm.

In de AMvB-nibm is vastgelegd dat na vaststelling van het NSL of een regionaal programma een grens van 3% verslechtering van de luchtkwaliteit (een toename van maximaal 1,2 µg/m3 NO2 of PM10) als 'niet in betekenende mate' wordt beschouwd. De maximale verslechtering van 3% vindt plaats bij ontwikkelingen tot 1.500 woningen.

Situatie Rhenen Stad

Aangezien het om een conserverend plan gaat en er geen nieuwe woningen bijkomen, zal het plan 'in niet betekenende mate' van invloed zijn op de luchtkwaliteit.

2.2.5 Externe veiligheid

Het beleid voor externe veiligheid is gericht op het verminderen en beheersen van risico's van zware ongevallen met gevaarlijke stoffen in inrichtingen en tijdens het transport ervan. Op basis van de criteria zoals onder andere gesteld in het Besluit externe veiligheid inrichtingen, worden bedrijven en activiteiten geselecteerd die een risico van zware ongevallen met zich mee (kunnen) brengen. Daarbij gaat het vooral om de grote chemische bedrijven. Ook kleinere bedrijven als lpg-stations, opslagen van bestrijdingsmiddelen, buisleidingen, transportactiviteiten en luchtverkeer zijn als potentiële gevarenbron aangemerkt.

Besluit externe veiligheid inrichtingen (Bevi)

Voor bepaalde risicovolle bedrijven geldt het Besluit externe veiligheid inrichtingen (Bevi). Hierin zijn de risiconormen voor externe veiligheid met betrekking tot bedrijven met gevaarlijke stoffen wettelijk vastgelegd. Het Bevi heeft tot doel zowel individuele burgers als groepen burgers een minimum beschermingsniveau te bieden tegen een ongeval met gevaarlijke stoffen.

Om dit doel te bereiken verplicht het Bevi gemeenten en provincies bij besluitvorming in het kader van de Wet milieubeheer en de Wet op de ruimtelijke ordening (Wro) afstand aan te houden tussen gevoelige objecten (zoals woningen) en risicovolle bedrijven. Het Bevi regelt hoe gemeenten moeten omgaan met risico's voor mensen buiten een bedrijf als gevolg van de aanwezigheid van gevaarlijke stoffen in een bedrijf. Daartoe legt het Bevi het plaatsgebonden risico vast en geeft het een verantwoordingsplicht voor het groepsrisico.

Het plaatsgebonden risico is de kans dat een persoon die zich gedurende een jaar onafgebroken onbeschermd op een bepaalde plaats bevindt, overlijdt als gevolg van een ongeval met gevaarlijke stoffen. Dit risico wordt per bedrijf vastgelegd in contouren. Er geldt een contour waarbinnen die kans 10-5 (één op 100.000) en een contour waarbinnen deze kans 10-6 (één op 1.000.000) bedraagt. Kwetsbare objecten zoals bijvoorbeeld woningen, ziekenhuizen, verpleeghuizen, grote (kantoor)gebouwen en grotere recreatieterreinen zijn niet toegestaan binnen de 10-6 contour. In het geval er zich binnen de 10-5 contour bestaande kwetsbare objecten bevinden, dan dienden deze situaties voor oktober 2007 te zijn gesaneerd. Beperkt kwetsbare objecten zoals bijvoorbeeld grotere winkels, restaurants, sporthallen, grote gebouwen en speeltuinen zijn in principe niet toegestaan binnen de 10-6 contour. Voor bestaande beperkt kwetsbare objecten binnen die contour zijn geen normen of saneringstermijnen opgenomen.

Het groepsrisico is een berekening van de kans dat een groep personen binnen een bepaald gebied overlijdt ten gevolge van een ongeval met gevaarlijke stoffen. De oriëntatiewaarde geeft hierbij de indicatie van een aanvaardbaar groepsrisico. Indien een ontwikkeling is gepland in de nabijheid van een Bevi-bedrijf geldt een verantwoordingsplicht voor de gemeente voor het toelaten van gevoelige functies.

Transport gevaarlijke stoffen

In de gemeente Rhenen zijn delen van de provinciale wegen aangewezen als speciale routes voor gevaarlijke stoffen. Dit betreft de N322, de N416 en het wegvak van de N225 van de aansluiting met de N416 tot aan Remmerden. In 2005 is door de provincie Utrecht onderzoek gedaan naar de routering Vervoer gevaarlijke stoffen. Hieruit blijkt de contour van het plaatsgebonden risico op de weg ligt en zodoende geen problemen oplevert. Ten aanzien van het groepsrisico wordt aangegeven dat er geen knelpunten voordoen.

Vuurwerkbesluit

Op 1 maart 2002 is het Vuurwerkbesluit in werking getreden (en in 2004 gewijzigd). Het besluit vervangt het Vuurwerkbesluit wet milieugevaarlijke stoffen en het Reglement gevaarlijke stoffen. Het besluit maakt onder meer onderscheid tussen consumenten- en professioneel vuurwerk, hanteert strikte veiligheidsafstanden voor vuurwerkbedrijven in relatie tot de bebouwde omgeving en stelt scherpere eisen aan de opslag van vuurwerk.

Naast de eisen voor de opslag van vuurwerk, gelden strikte veiligheidsafstanden die door de overheid bij de verlening van een milieuvergunning voor een vuurwerkbedrijf en bij de vaststelling van bestemmingsplannen in acht genomen moeten worden. Zo geldt voor inrichtingen met een opslag van minder dan 10.000 kg consumentenvuurwerk een afstand van ten minste 8 m tot kwetsbare objecten.

Situatie Rhenen Stad

De risicokaart van de provincie Utrecht geeft de situatie ten aanzien van de externe veiligheid van de stad Rhenen weer. In het algemeen kan gesteld worden dat het dorp Rhenen buiten de invloedssfeer van risicobronnen of -routes ligt met uitzondering van de N233.

Aan de Utrechtsestraatweg 58 is een LPG-tankstation gevestigd. De risicocontour (10-6) ligt op 45 m. Binnen deze contour zijn geen kwetsbare objecten (zoals woningen of scholen) toegestaan.

2.2.6 Archeologie

In de gemeente Rhenen liggen unieke archeologische waarden. Samen vormen zij het bodemarchief. Dit bodemarchief is van groot maatschappelijk belang, omdat voor de geschiedschrijving de samenleving voor het merendeel afhankelijk is van archeologisch onderzoek. Pas voor de periode vanaf de Late Middeleeuwen kunnen wij ons tot papieren en nu ook digitale archieven en bibliotheken wenden. Tegelijkertijd faciliteert het bodemarchief als onderdeel van de ondergrond allerlei ruimtelijke functies die verband houden met wonen, werken en recreëren. Deze functies gaan niet altijd goed samen met het streven naar behoud en een goed beheer van het bodemarchief. Archeologische waarden zijn namelijk gevoelig voor bodemingrepen, zoals ploegen, heien, graven en veranderingen in het waterpeil. Daarom is het noodzakelijk dat de gemeente in het ruimtelijk beleid waarborgen inbouwt, zodat belangrijke archeologische waarden zoveel mogelijk worden ontzien dan wel, indien dit om redenen van zwaarder wegende maatschappelijke belangen niet mogelijk is, worden veiliggesteld door middel van professionele archeologische opgravingen.

De gemeente wil met het archeologiebeleid bereiken dat bij ruimtelijke ontwikkelingen zorgvuldig wordt omgegaan met archeologische waarden, zodat deze, waar mogelijk, behouden blijven voor toekomstige generaties.

Samenvattend liggen in de gemeente Rhenen op vier niveaus archeologische waarden, te weten:

• 1. Voor Nederland unieke sporen van menselijke activiteit uit het Midden-Paleolithicum (300.000 tot 250.000 jaar voor heden) in gestuwde sedimenten (de 'stuwwal');
• 2. Nederzettingen en andere vindplaatsen uit het Laat-Paleolithicum tot en met de Romeinse tijd waaronder landbouwarealen (Celtic Fields, late prehistorie) en grafmonumenten (grafheuvels en urnenvelden, late prehistorie) óp en aan de randen van de stuwwal, het laatglaciale dekzand, en in de nabijheid of op oudere geulafzettingen van de Rijn en de Grift;
• 3. Nederzettingen, grafvelden en andere vindplaatsen uit de periode van de Vroege Middeleeuwen;
• 4. Bewoning vanaf de Late Middeleeuwen (vanaf ca. 1200 na Chr.) tot en met de Nieuwe Tijd in stads- en dorpskernen en bewoningslinten zowel ten noorden als ten zuiden van de stuwwal.

Gemeenten zijn op grond van artikel 38a van de gewijzigde Monumentenwet verplicht om bij het vaststellen van bestemmingsplannen en het bestemmen van gronden, rekening te houden met het behoud van archeologische waarden. Ten behoeve hiervan heeft de gemeente een archeologische beleidskaart ontwikkeld die het instrument vormt voor de uitvoering van het gemeentelijk archeologiebeleid in het kader van de besluitvorming bij ruimtelijke plannen. Op de maatregelenkaart is het gemeentelijk grondgebied onderverdeeld in zeven archeologische beleidscategorieën die zijn doorvertaald in de planregels:

• Archeologisch waardevol gebied 1 (wettelijk beschermd archeologisch monument);
• Archeologisch waardevol gebied 2 (archeologisch waardevol terrein);
• Archeologisch waardevol gebied 3 (waarde/verwachting stads-/dorpskern, bewoningslint);
• Archeologisch waardevol gebied 4 (hoge archeologische verwachting);
• Archeologisch waardevol gebied 5 (middelhoge archeologische verwachting);
• Archeologisch waardevol gebied 6 (lage archeologische verwachting);
• Archeologisch waardevol gebied 7 (onbekende verwachting, bebouwd gebied);
• Archeologievrij gebied (geen archeologische verwachting).

Bij de vertaling naar planregels is rekening gehouden met het archeologisch belang, met het verstorende effect van de verschillende soorten bodemingrepen op het bodemarchief en met de diepteligging van archeologische waarden. Op basis hiervan zijn ontheffingscriteria geformuleerd met betrekking tot de omvang van het plangebied en de diepte van de te verrichten bodemingrepen. Er is sprake van een archeologische onderzoeksplicht indien bij de voorgenomen ruimtelijke activiteit beide ontheffingscriteria (oppervlakte van het plangebied en diepte van de bodemingreep) worden overschreden.

Situatie Rhenen Stad

In het bestemmingsplan Rhenen Stad 2012 is sprake van categorie 2, 3, 4 en 7. Deze categorieën zijn in het bestemmingsplan vertaald naar een tweetal dubbelbestemmingen ter borging van de mogelijk aanwezige archeologische waarden.

Op basis van recent archeologisch onderzoek dat is uitgevoerd aan de Molenweg 9, de Molenweg 10 en in Achterberg-Oost is de categorie onbekende verwachting (categorie 7) niet langer onbekend.Op basis van deze onderzoeken blijkt dat hier sprake is van een intact esdek en archeologische waarden. De kern van Achterberg blijkt te zijn gelegen op punt van de uitloper van de sandr. Concreet betekent dit dat voor categorie 7 dezelfde verwachting geldt als voor het gebied ten noorden als ten zuiden van de kern. In plaats van een categorie 7 geldt hier feitelijk categorie 4.

Voor het terrein van archeologische waarden, bestaande uit de gronden met categorie 2, is de dubbelbestemming 'Waarde - Archeologie 2' opgenomen. Voor de overige gronden, in dit geval categorie 3, 4 en 7, is de bestemming 'Waarde - Archeologie 3' opgenomen.

Uitsnede archeologische maatregelenkaart

Indien bij de uitvoering van de werkzaamheden zaken worden aangetroffen, waarvan de vinder weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat het archeologische resten zijn, is de vinder wettelijk verplicht deze te melden bij het bevoegd gezag, de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap c.q. de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (artikel 53 Monumentenwet 1998). Om praktische redenen wordt geadviseerd vondstmeldingen te doen bij de gemeente Rhenen.

2.2.7 Cultuurhistorie

De belangrijkste cultuurhistorische waarden bevinden zich in de binnenstad van Rhenen. ten behoeve van het bestemmingsplan heeft het bureau SteenhuisMeurs een cultuurhistorisch onderzoek uitgevoerd (december 2012, zie bijlage 4).

Op onderstaande kaart staan de belangrijkste waarden in de binnenstad aangegeven met daaronder een korte beschrijving. Voor een nadere beschrijving van de historische ontwikkeling van de binnenstad wordt verwezen naar het rapport.

Kaart Waardering Rhenen stad

Waardering

De landschappelijke ligging, tegen de helling van de Utrechtse Heuvelrug en in de bocht van de Nederrijn, is kenmerkend voor Rhenen. Deze ligging is door de eeuwen heen zowel ruimtelijk als functioneel benut. Ondanks alle verwoesting tijdens de Tweede Wereldoorlog is de historische structuur herkenbaar. De binnenstad is compact opgebouwd en heeft een aantal karakteristieke elementen die het stadsbeeld bepalen. De skyline wordt beheerst door de toren van de Cunerakerk en een samenhangend stadssilhouet. De binnenstad wordt omringd door de groene Bantuin en wordt doorsneden door de verkeersroute Frederik van de Paltshof - Herenstraat. Bijzonder aan Rhenen is de samenhang tussen de landschappelijke, stedenbouwkundige en architectonische kwaliteiten. Dit maakt de stad tot een van de beste voorbeelden van wederopbouw architectuur in Nederland, samen met Middelburg.

Op de kaart 'Waardering Rhenen Stad' zijn alle waardevolle historische elementen die in het centrum van Rhenen voorkomen aangeduid. De waardering van de binnenstad van Rhenen is gemaakt op verschillende schaalniveaus: die van de waardevolle structuren en openbare ruimten (structuurniveau) en de waardevolle objecten en ensembles (objectniveau). Hierna volgt een toelichting voor elk van de onderdelen, een uitleg wat bepaalde begrippen precies inhouden en hoe de selectie van objecten en structuren tot stand kwam.

Gebiedseenheden Binnenstad Rhenen

Vanuit de historische ontwikkeling van Rhenen zijn in de binnenstad zes gebieden te onderscheiden: de as Frederik van de Paltshof- Herenstraat (gebied 1), de Bovenstad (gebied 2), de Benedenstad (gebied 3), de 3 Bantuin (gebied 4), de noordelijke rand (gebied 5) en de uiterwaarden (gebied 6). Elke gebied heeft zijn eigen sfeer en karakter, ruimtelijke karakteristieken en overheersende gebouwtypologieën. De keuze van de hieronder genoemde waardevolle structuren en objecten/ensembles is grotendeels gebaseerd op de vraag of ze het typische karakter van het betreffende deelgebied ondersteunen.

Waardevolle historische structuren en openbare ruimten

Waardevolle historische structuren

Bij het benoemen van de waardevolle historische structuur en de kenmerkende rooilijnen is de kadastrale kaart van Rhenen uit 1832 als uitgangspunt genomen. Hierop is een getrouw beeld van de in oorsprong middeleeuwse structuur vastgelegd. De structuur vraagt om extra aandacht bij de ruimtelijke herontwikkeling van de binnenstad omdat deze de historische ruimtelijke opbouw van de binnenstad benadrukt. De structuur bestaat in
hoofdzaak uit:

• de ruggengraat Frederik van de Paltshof - Herenstraat met beeldbepalende wanden,
• de smalle straatjes in de Bovenstad,
• de Rijnstraat en andere woonstraten in de benedenstad,
• en de historische toegangswegen tot Rhenen,ooit gemarkeerd door drie (inmiddels verdwenen) stadspoorten.

De kenmerkende rooilijnen en muren ondersteunen de historische structuur.

Kenmerkende openbare ruimte en groen
De kenmerkende openbare ruimtes zijn gebieden die door hun profiel, inrichting, materialisatie en/of beplanting passen in het historische profiel en karakter van Rhenen. Deze gebieden staan vaak ook in samenhang met gebouwen en de kenmerkende muren.

De kenmerkende openbare ruimtes zijn plekken die door hun profiel, inrichting, materialisatie en/of beplanting passen bij de kleinschaligheid en het historisch karakter van het centrum van Rhenen, denk aan het Koningshof, het Kerkplein, de Markt of het Keldermanspad.

Omdat de inrichting van de openbare ruimte lastig in bestemmingsplanregels is vast te leggen is het een aanbeveling deze plekken extra aandacht te geven in bijvoorbeeld een Openbare Ruimte-plan.

Waardevolle objecten

Rijksmonumenten

In het centrum van Rhenen zijn zes rijksmonumenten aangewezen. Een rijksmonument is een onroerend goed dat om haar schoonheid, wetenschappelijke en/of cultuurhistorische betekenis van nationaal belang wordt geacht en daarom door de rijksoverheid is aangewezen om te worden beschermd en behouden te blijven. Per 1 januari 2012 is de 50-jaar grens voor het aanwijzen van een Rijksmonument komen vervallen. Alle rijksmonumenten staan met een redengevende omschrijving in het monumentenregister, te raadplegen via de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Rijksmonumenten worden vaak niet apart in het bestemmingsplan behandeld, omdat de Monumentenwet daarop van toepassing is en niet de Wet op de Ruimtelijke Ordening.

In de Erfgoedverordening van de gemeente Rhenen (21 september 2010) zijn bepalingen opgenomen voor de bescherming van rijksmonumenten.

Gemeentelijk monumenten

Een gemeente kan besluiten een bijzonder pand op de gemeentelijke monumentenlijst te zetten. Dit gebeurt als een pand vanwege zijn schoonheid, wetenschappelijke en/of cultuurhistorische waarde geen nationale betekenis heeft, maar wel van plaatselijk of regionaal belang is. In de erfgoedverordening van de gemeente rhenen (21 september 2010) zijn bepalingen opgenomen voor de bescherming van gemeentelijke monumenten.

Karakteristieke panden

De karakteristieke panden dragen samen met de monumenten het stadsbeeld van rhenen. Karakteristieke panden zijn geen monumenten en hoeven dat ook niet te zijn, maar bescherming zou geregeld kunnen worden via het bestemmingplan. Doel van deze planologische bescherming is het behoud van het huidige straatbeeld. het gaat niet alleen om de esthetische waarde van het object, maar ook de stedenbouwkundige waarde. Met andere woorden: het gaat om de ruimtelijke beleving van een gebouw en de herkenbaarheid ervan, bijvoorbeeld doordat het op een opvallende plek in het dorp staat (aan een plein, op een hoek, of in een zichtlijn). Karakteristieke panden dragen dus door een combinatie van hun architectonische kwaliteit en hun prominente plaats in de stedenbouwkundige structuur op een belangrijke manier bij aan het dorpsbeeld.

Het is een aanbeveling de karakteristieke panden als aparte categorie in de erfgoedverordening op te nemen. Het gaat hierbij dan met name om bescherming van de voorgevel en/of de geleding van de gevel en het hoofdvolume van het object. de selectie van de karakteristieke panden is gebaseerd op waarneming vanaf de openbare weg. Aanvullend onderzoek is nodig om de precieze waarden (stedenbouwkundig, architectonisch, betekenis voor het stadsbeeld) van de geselecteerde gebouwen te kunnen onderbouwen.

Fricties

De fricties zijn zowel stedenbouwkundig als architectonisch. Het zijn plekken in het centrum die het historische stedenbouwkundige weefsel verstoren, bijvoorbeeld achterkanten van panden die niet goed aansluiten bij de omliggende bebouwing of objecten met een te grote schaal. Ook kunnen het gebouwen zijn die door de architectonische vormentaal niet passen bij het historische karakter van Rhenen, of plekken zijn die vragen om een betere openbare inrichting of invulling. Op deze plekken ligt een ontwerpopgave. Ze zijn op deze kaart aangegeven omdat hier in het bestemmingsplan geen rekening gehouden hoeft te worden met de historische rooilijn. Bij de fricties geldt: zoveel mogelijk aansluiten bij de rooilijn, de kavelbreedte en de bouwmassa van de naastgelegen bebouwing.

Al deze elementen vragen om extra aandacht in het nieuw op te stellen bestemmingsplan. voor elke waardevolle structuur zullen, om de kwaliteiten ervan te bewaren, verschillende zaken vastgelegd moeten worden, zoals rooilijn, kavelbreedte, bouwmassa en goothoogte.

2.2.8 Ecologie

Algemeen

Bescherming van natuurwaarden vindt plaats via de Flora- en faunawet, de Habitat- en Vogelrichtlijn, de Natuurbeschermingswet, de Boswet en de provinciale richtlijn voor Bos- en natuurcompensatie.

Soortbescherming

Op grond van de Flora- en faunawet is iedere handeling verboden die schade kan toebrengen aan de op grond van de wet beschermde planten en dieren en/of hun leefgebied. Op grond van artikel 75 van de wet kan ontheffing van het verbod worden verleend en op grond van de ex artikel 75 vastgestelde AMvB gelden enkele ontheffingen van het verbod. Het systeem werkt als volgt:

• Algemene soorten: Voor de (met name genoemde) algemene soorten geldt (onder andere) voor activiteiten die zijn te kwalificeren als ruimtelijke ontwikkelingen een ontheffing van het verbod.
• Overige soorten: Voor de overige (met name genoemde) soorten geldt (onder andere) voor activiteiten die zijn te kwalificeren als ruimtelijke ontwikkelingen een ontheffing van het verbod, mits die activiteiten worden uitgevoerd op basis van een door de minister van LNV goedgekeurde gedragscode. Wanneer er geen (goedgekeurde) gedragscode is, is voor die soorten een ontheffing nodig; de ontheffingsaanvraag wordt voor deze soorten getoetst aan het criterium 'doet geen afbreuk aan gunstige staat van instandhouding van de soort'.
• Soorten bijlage IV Habitatrichtlijn/bijlage 1 AMvB: Voor de soorten die zijn genoemd in bijlage IV van de Habitatrichtlijn en bijlage 1 van de AMvB artikel 75 is voor activiteiten in het kader van ruimtelijke ontwikkeling een ontheffing nodig. De ontheffingsaanvraag wordt getoetst aan drie criteria:

- er is sprake van een in of bij de wet genoemd belang (daaronder valt de uitvoering van werkzaamheden in het kader van ruimtelijke inrichting of ontwikkeling); en

- er is geen alternatief; en

- doet geen afbreuk aan gunstige staat van instandhouding van de soort. Voor vogelsoorten bestaat geen ontheffingsmogelijkheid.

Gebiedsbescherming

Naast de hiervoor beschreven soortbescherming kan ook een gebiedsbescherming gelden op grond van de Natuurbeschermingswet en de Vogel- en/of Habitatrichtlijn. De Vogel- of Habitatrichtlijngebieden zijn geselecteerd op grond van het voorkomen van soorten en habitattypen die vanuit Europees oogpunt bescherming nodig hebben. De overkoepelende naam voor (combinaties van) deze gebieden is 'Natura 2000-gebied'.

Om schade aan de natuurwaarden waarvoor Natura 2000-gebieden zijn aangewezen te voorkomen, bepaalt de wet dat projecten en andere handelingen die de kwaliteit van de habitats kunnen verslechteren of die een verstorend effect kunnen hebben op de soorten, niet mogen plaatsvinden zonder vergunning (artikel 19d, eerste lid Natuurbeschermingswet (Nbw)). Ook plannen moeten getoetst worden op hun gevolgen. De definitie van 'project' dient men ruim te nemen. In ieder geval is daar sprake van bij de uitvoering van bouwwerken of de totstandbrenging van andere installaties of werken. Verder betreft het andere ingrepen in het natuurlijk milieu of landschap, inclusief ingrepen voor de ontginning van bodemschatten.

Vergunningen worden verleend door Gedeputeerde Staten. In bepaalde situaties, zoals omschreven in het Besluit vergunningen Natuurbeschermingswet, verleent de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) een vergunning.

Natura 2000-gebied: Nederrijn

De Uiterwaarden Nederrijn zijn aangewezen als Natura 2000-gebied. Het beschermde deel van de Amerongse Bovenpolder bevat een hoge uiterwaard waar soortenrijke glanshaverhooilanden voorkomen. De overgangen naar de hogere zandgronden zijn van speciale betekenis vanwege de hier voorkomende randen met restanten hardhoutooibos.

Daarnaast zijn de volgende algemene doelen geformuleerd voor Natura 2000-gebieden:

• behoud van de bijdrage van het Natura 2000-gebied aan de biologische diversiteit en aan de gunstige staat van instandhouding van natuurlijke habitats en soorten binnen de Europese Unie;
• behoud van de bijdrage van het Natura 2000-gebied aan de ecologische samenhang van het Natura 2000-netwerk zowel binnen Nederland als binnen de Europese Unie;
• behoud en waar nodig herstel van de ruimtelijke samenhang met de omgeving ten behoeve van de duurzame instandhouding van de in Nederland voorkomende natuurlijke habitats en soorten;
• behoud en waar nodig herstel van de natuurlijke kenmerken en van de samenhang van de ecologische structuur en functies van het gehele gebied. voor alle habitattypen en soorten waarvoor instandhoudingsdoelen zijn geformuleerd;
• behoud of herstel van gebiedsspecifieke ecologische vereisten voor de duurzame instandhouding van de habitattypen en soorten waarvoor instandhoudingsdoelen zijn geformuleerd.

Voor de locatiekeuze van gronden waar compensatie plaats zal vinden, gelden de volgende regels:

• compensatie binnen de gemeente of aangrenzende gemeente;
• compensatie altijd aansluitend aan een natuur- of boskern van ten minste 5 ha;
• compensatie bij voorkeur ter versterking van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS).

In de richtlijn is bepaald dat er in principe fysieke compensatie plaatsvindt: als natuur of bos moet plaatsmaken voor andere vormen van ruimtegebruik moet er op een andere plek natuur of bos voor terugkomen. Er moet dan gelijktijdig met het bestemmingsplan, ten gevolge waarvan bos of natuur verdwijnt, een nieuw aan te leggen natuur- of bosgebied worden bestemd, hetzij in het eigen plangebied, hetzij in een ander plangebied. Slechts wanneer fysieke compensatie niet of maar gedeeltelijk mogelijk is dan wel onaanvaardbare vertraging voor het project oplevert, mag financieel gecompenseerd worden. In het geval van financiële compensatie dient die compensatie gelijktijdig met het vaststellen van het bestemmingsplan geregeld te zijn. Dat kan door het vastleggen van een privaatrechtelijke overeenkomst met een initiatiefnemer, maar ook door het instellen van een gemeentelijk groenfonds dat is gericht op natuur- en boscompensatie.

Situatie Rhenen Stad

De kern Rhenen ligt in de nabijheid van het Natura 2000-gebied 'Uiterwaarden Nederrijn'. Aangetoond zal moeten worden dat nieuwe ruimtelijke ontwikkeling geen negatief effect hebben op de te beschermen natuurwaarden van dit gebied. Omdat het plangebied de bebouwde kom betreft en het om een conserverend plan gaat, is voor het bestemmingsplan niet relevant.

In het algemeen is het op grond van de Flora- en faunawet verboden beschermde inheemse planten op enigerlei wijze van hun groeiplaats te verwijderen, een beschermde inheemse diersoort opzettelijke te verontrusten, nesten, holen of andere vaste rust- en verblijfplaatsen van deze dieren te verstoren. Dit betekent dat bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen ter plaatse een natuurtoets zal moeten worden uitgevoerd.

2.2.9 Water

Beleid
Op basis van beleid dat voortkomt uit de rijksnota 'Waterbeleid 21 eeuw' is een 'watertoets' verplicht gesteld bij ruimtelijke planvorming. Deze watertoets is een (proces)instrument om ruimtelijke plannen en besluiten te toetsen op de mate waarin rekening is gehouden met waterhuishoudkundige aspecten. Het gaat daarbij onder meer om aspecten als:

• voldoende ruimte voor water (berging, infiltratie, aan- en afvoer);
• voorkomen van wateroverlast en van afwenteling van wateroverschotten op anderen;
• voldoende aandacht voor effecten op de ecologische waterkwaliteit (biologisch gezond);
• het garanderen van de veiligheid (overstroming);
• het voorkomen van te lage of te hoge grondwaterstanden.

Waterplan Rhenen

Het Waterplan “een berg mooi water” is door de gemeenteraad vastgesteld op 26 april 2005 en heeft ten doel effectief en efficiënt om te gaan met water in de gemeente. De watervisie beschrijft de beoogde ontwikkeling van het water tot 2025. Het waterplan gaat in op de waterkwantiteit, de waterkwaliteit en de waterketen. Bij de streefbeelden voor het bebouwd gebied ligt de nadruk op het saneren van riooloverstorten en het afkoppelen van verhard oppervlak.

Enkele relevante punten voor de stad Rhenen zijn:

• Grondwateroverlast komt niet voor.
• Vervuiling door riooloverstortingen zijn beperkt zodanig dat de kwaliteit van het ontvangende water niet in gevaar komt.
• In Elst, Rhenen en Achterberg is circa 30% van het verharde oppervlak van de riolering afgekoppeld (t.o.v. 1998). Dit is gerealiseerd door zowel inwoners (daken) als de gemeente (wegen). Bij de verdeling over de kernen is rekening gehouden met de kwaliteitsdoelstellingen voor de oppervlaktewateren waarop wordt overgestort. Het afgekoppelde regenwater wordt bij voorkeur lokaal gebruikt of in de bodem geïnfiltreerd. Deze ambitie wordt bijgesteld als onvoldoende financiële middelen hiervoor beschikbaar komen. Alle in- en uitbreidingen (vanaf 2005) zijn waterneutraal.
• Bij nieuwbouw (vanaf 2005) worden geen uitlogende materialen toegepast, zoals zink, koper en lood.

Gemeentelijk Rioleringsplan, Verbreed GRP 2009-2013

Het nieuwe gemeentelijk rioleringsplan (GRP) van Rhenen is vastgesteld op 26 september 2008 en geeft een invulling aan de wettelijke zorgplicht voor een doelmatige inzameling en transport van stedelijk afvalwater, afstromend hemelwater en grondwater. Dit GRP geeft tevens (financiële) handen en voeten aan het reeds vastgestelde beleid uit het Waterplan Rhenen. Het GRP is geldig voor de periode 2009 tot en met 2013.

De belangrijkste ambities voor de komende planperiode zijn:

• In 2012 voldoen aan de basisinspanning voor overstorten op de Neder-Rijn;
• In 2013 is tenminste 13% van het verharde oppervlak (t.o.v. 1998) afgekoppeld.
  • 1. Bij in- en uitbreidingen wordt regenwater gescheiden ingezameld en zo mogelijk in de bodem geïnfiltreerd of op lokaal oppervlaktewater geloosd. Bedrijven en particulieren moeten hemelwater verwerken op eigen terrein behalve als:
    • a. infiltratie vanwege de bodemgesteldheid niet mogelijk is en er bovendien geen oppervlaktewater in de buurt is;
    • b. een gemeentelijke voorziening vanuit het oogpunt van doelmatigheid beter is.
    • c. In deze gevallen moet worden aangesloten op hemelwatervoorzieningen op openbaar terrein.
  • 2. Bij wegreconstructies en rioolvervangingen over een traject van meer dan 100 m. zorgt Gemeente Rhenen voor hemelwatervoorzieningen om wegoppervlakken en dakoppervlakken aan de voorzijde van woningen af te koppelen, behalve als:
    • a. infiltratie vanwege de bodemgesteldheid niet mogelijk is en
    • b. er geen oppervlaktewater in de buurt is en
    • c. er binnen 15 jaar geen mogelijkheid komt om de hemelwatervoorzieningen op rwa-riolering aan te sluiten.
  • 3. Eigenaren van woningen en kleine bedrijven worden verplicht om de voorzijde van het pand af te koppelen indien er gemeentelijke hemelwatervoorzieningen worden aangelegd. Hiervoor ontvangen ze een onkostenvergoeding.
  • 4. Grote bedrijven worden verplicht om verhard oppervlak op eigen terrein af te koppelen behalve als:
    • a. er geen gemeentelijke hemelwatervoorzieningen voor het pand aanwezig zijn en
    • b. infiltratie vanwege de bodemgesteldheid niet mogelijk is en
    • c. er geen oppervlaktewater in de buurt is.
  • 5. Eigenaren van woningen en kleine bedrijven die zelf het initiatief nemen tot afkoppelen kunnen een eenmalige subsidie ontvangen van € 7,00 per afgekoppelde m2 verhard oppervlak. Hiervoor is de komende planperiode € 70.000,- beschikbaar.

Waterbeheerplan 2010-2015 'Water Voorop!'

Waterschap Stichtse Rijnlanden

Het algemeen bestuur van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden heeft op 28 oktober 2009 het Waterbeheerplan 'Water Voorop!' voor de periode 2010-2015 vastgesteld.

Hierin staat in grote lijnen het waterbeheer voor de komende zes jaar beschreven. Het plan bevat alle taakvelden van het waterschap: de zorg voor schoon water, veilige dijken en droge voeten. Ook staat beschreven hoe we deze taak het beste binnen de leef- en werkomgeving in ons beheergebied kunnen uitvoeren, samen met diverse andere organisaties. Verder geven we een overzicht van onze ambities en doelen voor 2010 tot en met 2015 en hoe we die willen bereiken.

Situatie Rhenen Stad

In de stad Rhenen komt vanwege de ligging op de stuwwal van nature nauwelijks oppervlaktewater voor. Het Waterschap Stichtse Rijnlanden heeft hier geen (hoofd)watergangen.

Ten zuiden van de binnenstad loopt de zomerkade, deze heeft de functie van overige waterkering. Dit gebied is in het bestemmingsplan beschermd middels de dubbelaanduiding 'Waterstaat - Waterkering'. De breedte van de dubbelbestemming bedraagt 30 meter, bestaande uit een zone van 15 meter binnen- en buitendijks.

Het rioolstelsel van de gemeente Rhenen heeft vijf bemalingsgebieden, drie hiervan vallen binnen het plangebied.

Kenmerken riolering Rhenen Stad

De twee bemalingsgebieden Rhenen Noordoost en Rhenen Zuidwest zijn van elkaar gescheiden. Het bemalingsgebied Rhenen Koerheuvel is een klein apart systeem dat onder vrijverval afwatert naar een pompput op de Donderberg vanwaar het rioolwater in het bemalingsgebied Rhenen Zuidwest wordt gepompt.