Eemdijk

5.2 Archeologie en cultuurhistorie

5.2.1 Archeologie

Eemdijk wordt kenmerkt door de lintbebouwing langs de Eemdijk, deels de vroegere Veldendijk. Al tijdens de 12de eeuwse ontginningen van het natte Bunschoten te Velde (het land ten oosten van de Eem) werden hier mogelijk al enkele boerderijen gesticht langs de ontginningskade. Dijkhuizen, het huidige Eemdijk, vormde de voorkade van de ontginning en Bunschoten (Veenestraat, Dorpsstraat etc.) de achterkade. Op historisch kaartmateriaal staat bewoning langs de Veldendijk al aangegeven. De aan- of afwezigheid van middeleeuwse bebouwing in Eemdijk dient in de toekomst nog archeologisch onderzocht te worden.

De bodem in het gebied is opgebouwd uit pakketten zeekleigrond en oudere rivierafzettingen met een slechte bodemsortering. Over de landschappelijke ontwikkeling hiervan is relatief weinig bekend. Als gevolg van vele overstromingen door de Zuiderzee en dijkdoorbraken ontstonden langs de Eem vele kolkgaten. Deze zogenaamde waaien (of wielen) zijn de stille getuigen van dit natuurgeweld.

Uit de Archeologische Verwachtingenkaart blijkt dat er binnen Eemdijk geen bekende archeologische waarden aanwezig zijn. Binnen het plangebied zijn wel twee soorten verwachtingsgebieden aanwezig:

• een zone met een hoge verwachtingswaarde ter hoogte van de historische lintbebouwing aan weerszijden van de Eemdijk (i.c. historische kern);
• een omvangrijke zone met een middelhoge verwachtingswaarde hier direct omheen.

In het kader van de Wamz dienen gemeenten er voor te zorgen dat de archeologische waarden en verwachtingen binnen de gemeente bekend zijn. De gemeente Bunschoten heeft hiertoe een Archeologische Beleidsadvieskaart opgesteld.

Afbeelding - uitsnede uit de Archeologische Beleidsadvieskaart Bunschoten.  Oranje = Gebied met hoge archeologische verwachtingswaarde; Geel = Gebied met middelhoge archeologische verwachtingswaarde; Groen = Gebied met lage archeologische verwachtingswaarde.

Op basis van de Archeologische Beleidsadvieskaart kan in een vroeg stadium van ruimtelijke planvorming gekeken worden of en hoe archeologische waarden beschermd kunnen/moeten worden: middels aanpassing van het plan of het behoud van informatie door opgraven. Bij elke voorgenomen activiteit om de bodem te verstoren in een gebied met archeologische waarde of verwachting moet namelijk in een zo vroeg mogelijk stadium worden bepaald of een nader archeologisch onderzoek noodzakelijk is. Om te voorkomen dat er verstoring van archeologische resten in de bodem voorkomt moet de gemeente erop toezien dat de verstoorder een onderzoek laat uitvoeren.

Voor het plangebied gaat het om een drietal gebiedstypen, waarvan er twee relevant zijn voor het bestemmingsplan:

Archeologische beleidsadvieskaart	Dubbel bestemming	Voorwaarden bouwwerk/ grondwerkzaamheden in de regels
Gebied met hoge archeologische verwachtingswaarde (oranje = historische kern)	Waarde – Archeologie 3	Bij projecten groter dan 100 m2 met bodemingrepen dieper dan 30 cm onder maaiveld is voorafgaand archeologisch onderzoek noodzakelijk
Gebied met middelhoge archeologische verwachtingswaarde (geel = een zone met onbekende archeologische verwachting)	Waarde – Archeologie 4	Bij projecten groter dan 500 m2 met bodemingrepen dieper dan 30 cm onder maaiveld is voorafgaand archeologisch onderzoek noodzakelijk
Gebied met lage archeologische verwachtingswaarde	n.v.t.	Bij projecten groter dan 10.000 m2 met bodemingrepen dieper dan 30 cm onder maaiveld is voorafgaand archeologisch onderzoek noodzakelijk

Het onderhavige bestemmingsplan is conserverend van aard en staat geen ontwikkelingen toe. In het kader van dit bestemmingsplan vinden derhalve geen activiteiten plaats waardoor de vermoede archeologische en cultuurhistorische waarden verstoord zouden kunnen worden. Vooralsnog worden de gronden met de lage archeologische verwachtingswaarde niet in het bestemmingsplan vastgelegd.
De gronden met een hoge en met een middelhoge archeologische verwachtingswaarde krijgen de dubbelbestemming 'Waarde - Archeologie 3' respectievelijk 'Waarde - Archeologie 4'. In deze gebieden kunnen bij kleine bodemingrepen al archeologische sporen worden verwacht.

5.2.2 Monumenten

In het plangebied zijn geen rijks- en gemeentelijke monumenten aanwezig die een doorwerking in het bestemmingsplan behoeven.

Op basis van een gemeentelijke inventarisatie is een aantal gebouwen en bouwwerken (hooibergen) aangewezen als historisch waardevol dan wel beeldbepalend.

afbeelding - waardevolle en beeldbepalende gebouwen en bouwwerken

De vormgeving van deze panden is van dusdanig groot belang om de historische uitstraling van Eemdijk te waarborgen. De panden en bouwwerken die hoofdzakelijk langs de Eemdijk zijn gevestigd worden in dit bestemmingsplan door middel van een aparte bouwaanduiding voorzien van een beschermende regeling.

De waardevolle panden en hun specifieke kenmerken worden beschermd middels de welstandsnota, die alle gemeenten worden geacht te hanteren als toetsingskader voor het verstrekken van een omgevingsvergunning. Zowel een themagerichte als gebiedsgerichte welstandstoets biedt de gemeente voldoende juridische mogelijkheden om als waardevol aangemerkte panden te beschermen tegen ongewenste aantasting van hun cultuurhistorische waarde.