Nijmegen West

4.2 Archeologie

De archeologische beleidskaart geeft inzicht in de verwachte ligging, verspreiding en aard van het bodemarchief. Dit maakt een betere bescherming van het bodemarchief en het tijdig mee wegen van de archeologische belangen mogelijk. Op de archeologische beleidskaart heeft het plangebied verschillende waarden gekregen:

• Een groot deel van het plangebied heeft waarde 1: dit betreft een gebied met een onbekend en nader te onderzoeken archeologisch belang. Dit gebied krijgt geen aanduiding in het te actualiseren bestemmingsplan. De archeologische maatregelen moeten via een erfgoedverordening worden geregeld. Een dergelijke verordening is nog niet operationeel in Nijmegen.
• Een zone in het zuiden van Heseveld en Neerbosch-Oost heeft waarde 2. Hier geldt een hoge verwachting voor het aantreffen van de Romeinse weg van Nijmegen naar Wijchen, een belangrijke verkeersader tussen Ulpia Noviomagus en Wijchen als één van de belangrijkere regionale centra. Gezien de grote hoeveelheid nederzettingen die langs Romeinse wegen gelegen waren, is zeker langs deze weg een verhoogde kans op sporen van bewoning of grafvelden. In het noorden van Neerbosch-Oost ligt nog een tweede zone waaraan waarde 2 is toegekend: het maakt deel uit van een oostwest georiënteerde 'zandrug', waar een hoge archeologische verwachting geldt voor bewoningsresten van de vroege ijzertijd tot de Romeinse tijd.
• Vijf delen van het plangebied hebben waarde 3: zeer hoge archeologische waarde. Uitgangspunt hier is behoud in situ van het archeologisch bodemarchief. Als bescherming van de archeologische waarden in situ hier niet of onvoldoende mogelijk is, dient archeologisch onderzoek uitgevoerd te worden. Ook moet hier, voorafgaand aan de sloop, bouwhistorisch onderzoek verricht worden, omdat dit relevante gegevens op kan leveren voor het archeologisch onderzoek.Hieronder volgt een beschrijving van deze gebiedsdelen met een zeer hoge archeologische waarde:

Een graf uit de late bronstijd ter weerszijden van de Balladestraat

Tijdens de aanleg van een nieuwe waterleiding is hier in 2001–2002 een graf uit de late bronstijd ontdekt. De pot met crematieresten stond nog rechtop in de bodem. In de late bronstijd zijn graven in een grafveld bijgezet. Het is daarom te verwachten dat dit crematiegraf onderdeel uitmaakt van een grafveld en dat in de directe omgeving zich nog meer graven in de bodem bevinden. Er is nog weinig bekend uit de late bronstijd. Het biedt de mogelijkheid om meer informatie te verkrijgen over de inrichting van het landschap en het gebruik ervan.

Het voormalige dorp Neerbosch

Een langgerekte zone in het noorden van het plangebied, grofweg begrensd door de Symfoniestraat, Fanfarestraat en Dorpsstraat heeft waarde 3 gekregen. Hier ligt de kern van het dorp Neerbosch dat bij de stadsuitbreidingen in de jaren zestig van de 20ste eeuw is opgeslokt door de stad. Aan de Dorpsstraat staat nog een aantal panden dat ouder is dan deze stadsuitbreiding, waaronder het witte kerkje dat in 14e eeuw is gebouwd. Op een kaart van Christiaan Sgroter uit 1652 van het Rijk van Nijmegen is het dorp Neerbosch weergegeven met de chique naam Neerbois. Sporen uit vroeger eeuwen kunnen nog altijd in de bodem liggen. In de dorpskern van het voormalige dorp Neerbosch is de ontwikkeling van het dorp goed zichtbaar. Niet alleen staan er nog enkele panden uit verschillende perioden, maar ook moeten nog veel resten van niet meer bestaande huizen of van vroegere fasen van bestaande huizen in de bodem bewaard zijn gebleven. Enkele van de nu nog bestaande panden zijn de opvolgers van 17e-eeuwse buitenverblijven van de Nijmeegse elite. Over de plattegrond van deze oorspronkelijke huizen is vrijwel niets bekend. Het is dan ook van belang om bij bodemwerkzaamheden de restanten van huizen en van het stratenplan vast te kunnen leggen. Zo kan de ruimtelijke ontwikkeling van het dorp door de eeuwen heen gevolgd worden.

Voormalig dorp Hees

Het voormalige dorp Hees heeft waarde 3 gekregen. Hoewel er tijdens de stadsuitbreidingen in de jaren '60 van de vorige eeuw nieuwbouw is verrezen, staan er nog veel huizen die van voor die tijd dateren. Een voorbeeld is de Petruskerk uit de 16e eeuw aan de Korte Bredestraat. In de kern van het voormalige dorp Hees is de ontwikkeling gedurende de laatste twee eeuwen nog goed zichtbaar. Er staan nog enkele panden uit verschillende perioden, waaronder de opvolgers van 17e eeuwse buitenverblijven van de Nijmeegse elite. Ook moeten er veel resten van niet meer bestaande huizen of vroegere fasen van huizen in de bodem bewaard zijn gebleven. In de bodem bevinden zich ook sporen uit de ijzertijd en de Romeinse tijd. In 1966 is aan de Kometenstraat een graf gevonden uit de 2e eeuw. Meer recent zijn in het noordelijke deel van Hees resten van een nederzetting uit de ijzertijd aangetroffen.

Resten uit de Romeinse tijd langs de Energieweg

Aan de Energieweg zijn in 2001 tijdens werkzaamheden resten uit de Romeinse tijd gevonden. Er zijn enkele greppels gevonden en ten minste één kuil waarin terra sigillata (roodbruin aardewerk) is aangetroffen. Ook is een waterput gezien, die vermoedelijk uit de Romeinse tijd stamt. Omdat er maar zeer weinig bekend is over de gevonden resten is onderzoek naar de precieze aard en datering belangrijk. Het is bovendien van belang om te onderzoeken of deze nederzettingsresten op een of andere manier in verband mogen worden gebracht met het grafveld dat in Hees is aangetroffen.

Oude Graafseweg

Een derde gebied met waarde 3 ligt aan de Oude Graafseweg. Hier is in 1950 een tufstenen sarcofaag aangetroffen bij het graven van een kabelsleuf. De grafvondst is belangrijk, vooral vanwege de datering van het graf in de 4e eeuw. Er zijn maar weinig vindplaatsen bekend uit de laat Romeinse tijd. Het is dan ook van belang om ieder spoor van deze periode nauwkeurig in kaart te brengen. Het betreft een voor deze regio nogal zeldzame wijze van begraven. Een tufstenen sarcofaag weerspiegelt de rijkdom van de overledene. Zo'n uitzonderlijke vondst vergroot het belang van onderzoek naar het grafveld (en de nederzetting), waartoe dit graf moet hebben behoord. De sarcofaag is aangetroffen langs de weg naar Cuijk. Een dergelijke grafkist heeft vermoedelijk niet geïsoleerd gelegen, maar deel uitgemaakt van een grafveld. In de omgeving mogen daarom nog meer graven verwacht worden. Mogelijk is het grafveld in een lange strook langs de weg aangelegd. Ook de nederzetting waartoe dit grafveld behoorde kan in de omgeving verwacht worden.