Landgoed Tongeren

2.4 Natuur

Tongeren ontleent zijn grootste natuurwaarde aan kleinschaligheid van het cultuurlandschap en de ligging op de flank van de Veluwe. Deze ligging zorgt voor verschillende gradiënten van droog naar nat en van arm naar rijk (zie afbeelding 5). Deze overgang van grondsoorten wordt gereflecteerd in de bodemkaart (zie afbeelding 6). Dit mozaïek aan groeiplaatsen in combinatie met de situering in een oud cultuurlandschap resulteert in een grote diversiteit aan loof- en naaldbossen, natte en droge heide, kleinschalige landbouw met houtwallen en singels, en waardevolle beken en sprengen.

Afbeelding 5: ligging van het landgoed Tongeren op de flank van de Veluwe,

bron: Cultuurhistorisch beleidskader Epe, 2010

Afbeelding 6: bodemkaart,

bron: Stiboka

2.4.1 Water

Op Tongeren ontspringen twee belangrijke beken. In het zuiden de Tongerense Beek, in het noorden de Vlasbeek. Beide zijn belangrijke schakels in natte verbindingszones en bezitten een rijke flora en fauna. De bovenloop van de Tongerense Beek bestaat uit twee takken: een zuidelijke tak (Witte Beek) die als een sprengbeek te herkennen is en een noordelijke tak die als een kwelbeek is ontstaan. De sprengkop van de zuidelijke tak is nog waarneembaar in het landschap. De beeklopen zijn weergeven in afbeelding 7.

Beide beken liggen in het laagste gedeelte van Tongeren, gemiddeld op +20.5 NAP. De aan de beken grenzende graslanden zijn vaak erg nat. Dit is positief voor de ontwikkeling van natuurwaarden. In de diverse beeklopen die Tongeren rijk is, worden zeer hoge natuurwaarden aangetroffen. Door de aanwezigheid van overgangen van nat naar droog zijn hier ideale mogelijkheden voor de ontwikkeling van structuurrijke en waardevolle natuurgebieden.

Verder zijn op het landgoed een leemkuil en een recente zandafgraving aanwezig. Beiden hebben een grote potentiële natuurwaarde.

Afbeelding 7: Topografische kaart (1:25.000) met beek- en sprenglopen,

bron: Adviesbureau Haver Droeze / Topografische Dienst Emmen

2.4.2 Bos

Het landgoed bezit in totaal 381ha bos- en natuurterreinen. In de directe omgeving van de buurschap Tongeren bevindt zich het parkbos. Dit bos dateert van voor 1830. Fraaie lanen met zware eiken en beuken (onder meer de Grote Allee en Ceder Allee) en slingerende paden zijn kenmerkend voor dit cultuurhistorisch zeer waardevolle gebied.

Het grootste gedeelte van de overige bossen is relatief jong en komt voort uit heideontginningen. De bosbodem varieert van zeer voedselarm en droog (voornamelijk op de locaties van de voormalige heideontginningen) tot rijkere holtpodzolgronden. De belangrijkste boomsoort is grove den. Door de geringe leeftijd en de dominantie van monocultuur jonge grove den hebben de bossen op Tongeren (nog) weinig structuur en een niet al te hoge natuurwaarde. De huidige beheermethode, geïntegreerd bosbeheer, is - naast de productie van waardevol hout - gericht op verhoging van de natuurwaarden van de bossen. Dit gebeurt onder meer door dode bomen te laten staan en via groepsgewijze uitkap een gevarieerde bosstructuur te ontwikkelen. Deze aanpak biedt bijzondere kansen voor de ontwikkeling van flora en fauna.

2.4.3 Heide

De heidegebieden op Tongeren worden beheerd door periodiek ingrijpen zodat vergrassing of spontane bebossing wordt voorkomen. De belangrijkste maatregelen bestaan uit maaien, begrazing met schapen, plaggen en het verwijderen van spontaan opgeslagen bomen (meestal grove den of berk). Zie afbeelding 7.

Afbeelding 7: Bosgebieden (in donkergroen) en heidegebieden (in paars) Landgoed Tongeren. De landbouwgronden zijn in lichtgroen aangegeven.

2.4.4 Landbouw

Op een deel van de agrarische percelen wordt een apart aangepast beheer gevoerd. Dit is gericht op het verhogen van de natuurwaarden. De eerste resultaten laten zien dat het beheer een positieve uitwerking op de natuurkwaliteit heeft. In 2004 heeft Tongeren 9 hectare landbouwgrond omgevormd tot nieuwe natuur.