Bestemmingsplan Saksen Weimar

2.3 Ruimtelijke en functionele structuur

2.3.1 inbedding in de omgeving

Het plangebied ligt aan de radiaal Apeldoornseweg, die vanaf de Schelmseweg richting stadscentrum loopt langs gevarieerde woongebieden in een zeer groene setting. De landschappelijke onderlegger heeft fraaie welvingen ten gevolge, zowel flauwe hellingen als bochten. Er zijn (behalve bij de Schelmseweg) weinig uitzichten. Vanaf de Apeldoornseweg zijn de woongebieden zelf slechts hier en daar even zichtbaar door het vele bosachtige groen. Pas bij park Sonsbeek staan de huizen tot aan de weg; vanaf daar is de stedelijke invloedssfeer steeds sterker aanwezig. Het plangebied past met zijn huidige besloten ligging duidelijk in deze opbouw.

Aan de zuidzijde van het plangebied heeft het landschap een nogal gesloten karakter door het bos van park Klarenbeek. Dit parkbos herbergt twee oude Arnhemse attractiepunten: de Steenen Tafel en de gelijknamige Watertoren. De fraaie, volgroeide eikenbomen langs de Weg achter het Bos geven deze laan een zeer bijzondere aanblik.

Aan de oostzijde biedt het stedelijk gebied van de wijk Monnikenhuizen een meer open beeld, door de ruimte tussen de appartementengebouwen en door het sportcentrum Valkenhuizen. Voorbij de noordzijde hiervan strekt zich het reliëfrijke, weidse landschap van landbouwgebied Valkenhuizen uit. Vanaf de Monnikensteeg biedt dit een voor ons land unieke, panoramische aanblik met boomgroepen en enkele boerderijen. Het wordt begrensd door de bosranden van de Veluwe en landgoed Rosendael. De autosnelweg A12 is hier ingegraven en daardoor volkomen onzichtbaar. Ook het sportcomplex Valkenhuizen is aan deze zijde vrijwel aan het zicht onttrokken door een coniferenbeplanting.

Aan de westkant domineert het hoge, parkachtige groen van begraafplaats Moscowa en de zware laanbeplanting langs de oude Apeldoornseweg.

Door de monumentale laanbomen en de ruige randbeplantingen manifesteren de wegen rondom zich als halfopen en besloten ruimte. Deze versterken de markante lijnen in het landschap. De contrasten tussen open en gesloten worden versterkt, door het reliëf in combinatie met beplanting langs zuid- en noordrand van de A12. De lengterichting van het dal maakt lange zicht-assen mogelijk; losstaande bomen en boomgroepen dienen als coulissen in het idyllische landschap.

De diversiteit van het landschap is slechts op enkele plaatsen vanaf de Apeldoornseweg en Monnikensteeg te ervaren; met name vanaf de Schelmseweg en de Beukenlaan is de weidsheid en het - in de verte - omsloten karakter van het dal goed waarneembaar.

2.3.2 Het plangebied

Aan de binnenzijde van de dicht beplante, veelal hoger gelegen randen langs Saksen Weimar is een visueel gesloten geheel ontstaan; het driehoekige plangebied is een landschappelijke eenheid, terrasvormig aflopend naar het noorden. De vergravingen vormen één van de hoofdkenmerken van het gebied. Het belangrijkste oost-westlopende talud tussen de terrassen is fraai bosachtig begroeid. Er wordt voor gekozen dit talud te behouden, bij de stedenbouwkundige uitwerking wordt hier rekening mee gehouden.

De in het terrein liggende bunker is als een begroeid bergje zichtbaar, dat waarde heeft als bijzonder element.

De voormalige Saksen Weimarkazerne vormt een duidelijke eenheid door opbouw en ruimtelijke afbakening. Het gebied heeft een zeer eigen, introvert karakter. De poort in het entreegebouw biedt een minimale toegang tot de besloten centrale ruimte. Het heeft wel wat van een fort (zie verder 2.3.4.).

De meer noordelijker delen van Saksen Weimar liggen lager dan de omgeving hetgeen daar de beslotenheid versterkt. Ook de groene randen dragen daaraan bij.

Deze indeling van het plangebied is een goed uitgangspunt voor stedenbouwkundige ontwikkeling.

2.3.3 Woonfunctie

Zoals ook het structuurplan al aangeeft is de ligging van Saksen Weimar aan de noordrand van de stad aantrekkelijk voor het vestigen van diverse vormen van woningbouw. Pluspunten zijn het fraaie landschap, de nabijheid van de uitvalswegen en van befaamd stedelijk en landelijk groen als recreatiemogelijkheden (resp. park Klarenbeek en Veluwe). De binnenstad ligt niet ver weg. De (buurt)winkelvoorziening is op ca. 1 km. afstand gelegen (Schuttersbergplein).

Door de ligging is het plangebied een locatie met een aantrekkelijke uitstraling en meerwaarde. Verder bieden de monumenten (de kazernebebouwing) en de combinatie van groene beslotenheid met fraaie vergezichten mogelijkheden voor het scheppen van bijzondere woonmilieus; de landschappelijke situatie van het plangebied is waardevol en bijzonder en geeft richting aan de stedenbouwkundige structuur.

Nadelen kunnen zijn, dat het naastgelegen sportcomplex Valkenhuizen wel wat onrust en (soms) parkeeroverlast veroorzaakt. Verder moet er rekening gehouden worden met het verkeerslawaai van de omringende wegen.

2.3.4 Kazernecomplex Saksen Weimar

De historische bebouwing van het kazernecomplex Saksen Weimar is het uitgangspunt voor ontwikkeling van een deel het plangebied. De bebouwing uit de late jaren '30 heeft de status van gemeentelijk monument. Het historisch onderzoek geeft het volgende aan:

• het hoofdgebouw A (zie kaartje) heeft vanaf de bouw in 1938 een multifunctioneel karakter gehad. Een ontvangstruimte, een sportzaal, kantoren en medische opvang zijn enkele van de vele functies die het gebouw geherbergd heeft. Het multifunctionele karakter van het gebouw is bewaard gebleven.
• De logiesgebouwen B, C, D en P zijn oorspronkelijk gerealiseerd om militairen te huisvesten. Bij de oorspronkelijke bouw is reeds rekening gehouden met ruimtelijke, constructieve en bouwfysische aspecten ten behoeve van huisvesting. Gebouw P dateert uit de jaren '50, maar het is in opzet en beeld gelijkwaardig aan de andere drie.
• Gebouw E is oorspronkelijk gerealiseerd als keukengebouw en bevat daardoor specifiek voor die functie ontworpen ruimten. De verschillende ruimten zijn hoog en de vensteropeningen bevinden zich op grotere hoogte.
• Ten noorden van het keukengebouw bevindt zich een voormalig wapengebouw (F), Het bestaat uit een begane grond laag met daarboven een kapruimte onder een schilddak. Dezelfde uiterlijke kenmerken heeft het ten westen van F staande voormalige garage- en magazijngebouw (M).
• Ten noorden van de vier logiesgebouwen bevinden zich enkele kleine opstallen. Drie ervan (privaatgebouwen en trafohuisje) behoren bij het monumentale ensemble.

Kaartje kazernecomplex

2.3.5 Omgeving

In de omgeving van het plangebied zijn de volgende cultuurhistorische elementen aanwezig:

Landgoed Klarenbeek, met parkbos langs de weg achter het Bos. Daarbinnen zijn verschillende monumenten gelegen, naast de Watertoren (met een restaurant op de begane grond) ook de Steenen Tafel. Dit is een grafsteen die behoorde bij het middeleeuwse klooster dat ooit in het dal stond. Het is een bekende oude Arnhemse toeristische bezienswaardigheid.

Begraafplaats Moscowa; hier is de oude boerderij Moscowa, die ooit deel uitmaakte van het landgoed Sonsbeek, van belang. Dit geldt ook voor een deel van de oude monumentale aanleg.

Het voormalige Fina-benzinestation (thans makelaarskantoor) langs de Apeldoornseweg uit de jaren 50 is een monument.