| Plan: | De Parken, Indische Buurt en Beekpark |
|---|---|
| Status: | vastgesteld |
| Plantype: | bestemmingsplan |
| IMRO-idn: | NL.IMRO.0200.bp1131-vas2 |
Zowel De Parken, de Indische buurt als het Beekpark nemen een belangrijke plaats in de rijke Apeldoornse geschiedenis in. De buurten beschikken over bijzondere kwaliteiten en bepalen tot op de dag van vandaag voor een belangrijk deel het karakter van Apeldoorn.
Voorafgaand aan de besluiten tot aanwijzing van de beschermde stadsgezichten zijn analyses uitgevoerd naar de cultuurhistorische kwaliteiten van het gebied. Het Monumenten Advies Bureau heeft een cultuurhistorische analyse uitgevoerd van de gebieden die buiten de beschermde stadsgezichten zijn gelegen. De resultaten hiervan zijn opgenomen in het rapport 'Cultuurhistorische gebiedsanalyse en ruimtelijke en cultuurhistorische waardering van de karakteristieke bebouwing in bestemmingsplangebied De Parken, Indische Buurt en Beekpark' (CHA). Deze rapportage bevat tevens de resultaten van een cultuurhistorische inventarisatie van niet beschermde bebouwing in het bestemmingsplangebied De Parken, Indische Buurt en Beekpark. De beschrijving van de cultuurhistorische analyse van de drie gebieden is verwerkt in hoofdstuk 3. De CHA is als bijlage 4 bij de toelichting opgenomen.
Monumenten en beeldbepalende panden
In het gebied zijn talloze monumenten op gemeentelijk en rijksniveau te vinden. Daarnaast zijn beeldbepalende panden aanwezig. Deze laatste categorie betreft panden die in de beschermde gezichten liggen en die van belang zijn vanwege hun cultuurhistorische waarde en beeldwaarde voor de omgeving. Evenals de gemeentelijke monumenten worden de beeldbepalende panden middels de gemeentelijke monumentenverordening beschermd. In bijlage 3 is een lijst opgenomen van de aanwezige rijks- en gemeentelijke monumenten en beeldbepalende panden.
Karakteristieke panden
Karakteristieke panden zijn objecten die evenals beeldbepalende panden van belang zijn vanwege hun cultuurhistorische waarde en beeldwaarde voor de omgeving. Het verschil is, dat karakteristieke panden buiten de beschermde stadsgezichten liggen en middels een regeling in het bestemmingsplan worden beschermd tegen sloop (zie paragraaf 5.5.3).
Door Monumenten Advies Bureau is de rapportage 'Cultuurhistorische gebiedsanalyse en ruimtelijke en cultuurhistorische waardering van de karakteristieke bebouwing in bestemmingsplangebied De Parken, Indische Buurt en Beekpark' opgesteld. Het rapport, gedateerd maart 2012, is opgenomen in bijlage 4 bij de toelichting.
Op basis van eerdere inventarisatierondes en analyses alsmede hernieuwd veldwerk is een selectie gemaakt van panden, die bepalend en waardevol zijn voor het ruimtelijke beeld van het gebied en die aanmerkelijke cultuurhistorische waarden bezitten. Deze panden worden in deze rapportage gewaardeerd op cultuurhistorische en ruimtelijke kwaliteiten, onder andere aan de hand van de gebiedskarakteristiek.
De resultaten dienen als input voor het bestemmingsplan. Hierin krijgen het bepalende en waardevolle ruimtelijke beeld en de cultuurhistorische kwaliteiten een verankering. Het doel is het behoud van een herkenbaar en voor het stadsdeel karakteristiek beeld, waarin de historische gelaagdheid en het onderscheiden karakter van de deelgebieden en objecten zichtbaar blijven.
De gemeentelijke en rijksmonumenten zijn niet in de inventarisatie opgenomen. De niet beschermde objecten, die wel bepalend en waardevol zijn voor het ruimtelijke beeld van het projectgebied en die aanmerkelijke cultuurhistorische waarden bezitten, zijn getoetst aan de hand van vijf ruimtelijke en cultuurhistorische criteria. Er zijn drie ruimtelijke criteria, waarbij wordt ingezoomd van gebied, via ensemble op het object. Deze benadering sluit aan bij de ruimtelijke insteek van het project. De ruimtelijke waardering krijgt dus de nadruk. Op objectniveau zijn nog een criterium historische waarde en een op de verschijningsvorm gericht criterium toegevoegd.
In de objectenlijst is ieder object kort gekarakteriseerd en per criterium getoetst op de aanwezige kwaliteit. Per criterium is gescoord en de optelsom van de scores leidt tot de eindwaardering Hoge totaalwaarde of Positieve totaalwaarde. Vanwege de hoge ondergrens die bij de veldselectie is gehanteerd, bevat het rapport geen panden die een neutrale of negatieve totaalwaarde scoren.
In dit bestemmingsplan zijn alleen de objecten met een Hoge totaalwaarde verankerd. Onder Hoge totaalwaarde wordt in dit geval verstaan: "Alle beschermenswaardige onderdelen (gebouwen, objecten en ensembles), die vanwege de voornamelijk hoge ruimtelijke waarden, historische waarden en objectwaarden van wezenlijk en onlosmakelijk belang zijn voor het projectgebied en zijn historisch-ruimtelijke gebiedskarakteristiek. Instandhouding van het gevelbeeld en/of hoofdvormen is noodzakelijk."
De objecten met een Hoge totaalwaarde in het plangebied zijn opgenomen in bijlage 4.
Beschermde stadsgezichten
Voor het rijks- en gemeentelijk beschermd stadsgezicht wordt de dubbelbestemming 'Waarde - Beschermd stadsgezicht' opgenomen. De gronden met deze dubbelbestemming zijn tevens bestemd voor behoud en herstel van de cultuurhistorische waarden van de beschermde stadsgezichten.
Rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten en beeldpalende panden
De rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten en beeldbepalende panden zijn hooggewaardeerd, maar worden niet op de plankaart aangegeven. Voor deze systematiek is gekozen omdat de Monumentenwet 1988 en de gemeentelijke monumentenverordening een eigen beschermingsregime kennen via een vergunningensysteem. Bovendien is het monumentenbestand nog in ontwikkeling. Het opnemen van specifieke bestemmingen of aanduidingen voor de monumenten en beeldbepalende panden zou betekenen dat voor iedere mutatie in het monumentenregister een bestemmingsplanherziening in gang moet worden gezet om het bestemmingsplan actueel te houden. Dit wordt niet doelmatig geacht. Als extra bescherming voor deze objecten is er voor gekozen om voor de bouwvlakken maatwerk toe te passen. Vergunningvrij bouwen is niet van toepassing op rijks- en gemeentelijke monumenten.
Karakteristieke panden
Karakteristieke panden hebben geen monumentenstatus maar zijn door hun cultuurhistorische en ruimtelijke waarde van groot belang voor het karakteristieke beeld van hun omgeving. Die waarden komen onder andere tot uitdrukking in de gebiedseigen typologie, markante ligging, bijdrage aan het typische beeld en/of de bijzondere vorm en functie.
De panden die in de rapportage 'Cultuurhistorische gebiedsanalyse en ruimtelijke en cultuurhistorische waardering van de karakteristieke bebouwing in bestemmingsplangebied De Parken, Indische Buurt en Beekpark' een Hoge totaalwaarde hebben, zijn in dit bestemmingsplan aangewezen als karakteristiek pand.
De wijze van bescherming van geselecteerde karakteristieke panden vloeit voort uit het nieuwe rijksbeleid Modernisering Monumentenzorg, waarin wordt bepaald dat cultuurhistorische belangen moeten worden meegewogen in de ruimtelijke ordening. Dit beleid is omarmd door de gemeenteraad van Apeldoorn. Op de verbeelding hebben karakteristieke panden de aanduiding 'karakteristiek' gekregen. In de bestemmingsomschrijving van die bestemmingen waar deze aanduiding voorkomt is bepaald dat ter plaatse van die aanduiding de gronden (ook) bestemd zijn voor behoud en herstel van cultuurhistorische waardevolle panden. Verder is bepaald dat het ter plaatse van die aanduiding verboden is de bebouwing te slopen zonder vergunning. Kort gezegd wordt deze vergunning alleen verleend wanneer de kosten van renovatie zo hoog zijn dat handhaven van het pand redelijkerwijs niet meer kan worden geëist. De aanvrager dient dit met een rapport van een deskundige aan te tonen. Als extra bescherming voor deze objecten is er voor gekozen om voor de bouwvlakken en bouwhoogtes maatwerk toe te passen (geen standaardisatie). In het bestemmingsplan worden het type woning, de situering, de massa en de nok –en goothoogtes van de bebouwing vastgelegd, waardoor de bestaande bebouwing en bebouwingsstructuren gehandhaafd blijven. In het beeldkwaliteitsplan wordt een handreiking gegeven voor de architectonische vormgeving van de gebouwen. Hierbij wordt onder andere ingegaan op gevelkarakteristiek, detaillering, kleur en materiaalgebruik.
Behalve de monumentale, beeldbepalende en karakteristieke bebouwing die voorkomt in het bestemmingsplangebied, zijn de cultuurhistorische waarden verbonden met de waardevolle ruimtelijke structuur en inrichting. Daarbij kan onder meer gedacht worden aan kenmerkende verkavelingstructuren, historische groenelementen en nokrichtingen. Bescherming en herstel van deze cultuurhistorische waarden is van groot belang om het karakter van het gebied te behouden.
Overige cultuurhistorische waarden buiten beschermde gezichten
Zoals hiervoor vermeld, vindt bescherming van cultuurhistorische waarden binnen de beschermde gezichten plaats middels de dubbelbestemming 'Waarde - Beschermd stadsgezicht'. Daarnaast geldt voor het gehele bestemmingsplangebied - dus ook voor de gedeelten die buiten de beschermde gezichten zijn gelegen - dat het uitgangspunt voor de regelingen in dit bestemmingsplan is, dat gebruik dat afbreuk doet aan cultuurhistorische waarden wordt geweerd, terwijl herstel van deze waarden zoveel mogelijk wordt gefaciliteerd. Daartoe is aan een groot aantal bestemmingen een omgevingsvergunningenstelsel voor werken en werkzaamheden gekoppeld, dat mede gericht is op de bescherming en het herstel van cultuurhistorische waarden. De bestaande situatie heeft als basis gediend bij het leggen van de bestemmingen, waarbij cultuurhistorische waarden middels regels specifiek, in plaats van generiek zijn geborgd. Bovendien is maatwerk toegepast bij het leggen van bouwvlakken, met als doel om het ruimtelijk beeld te handhaven. Tot slot zijn in het bestemmingsplan specifieke bestemmingen (o.a. 'Waarde - Beken en sprengen') en aanduidingen (o.a. 'specifieke vorm van groen - laanbeplanting') opgenomen, die de instandhouding en versterking van cultuurhistorische waarden tot doel hebben.