Dorp Hoenderloo

5.6 Cultuurhistorie

5.6.1 Monumenten en karakteristieke panden

Monumenten

Binnen het plangebied van Hoenderloo zijn 4 rijksmonumenten en 5 gemeentelijke monumenten.

In het plangebied komen de volgende rijksmonumenten voor:

• Apeldoornseweg z.n., hoek Krimweg (zgn. Heldringsput)
• Delerwoud 1-2 (poortgebouw met dienstwoningen)
• Heldringsweg 10 (kerk met consistoriekamer)
• Heldringsweg 20 (woonhuis Arcke).

(bron: monumentenlijst gemeente Apeldoorn)

Ook staan/liggen er de volgende gemeentelijke monumenten:

• Heldringsweg 11 (boerderij en schuur)
• Krimweg z.n. hoek Delerweg (muziektent).
• Krimweg z.n. hoek Delerwoud (trafo).
• Laan van Eikenhof 31 (Ottho Hoeve).
• Nijegaardeweg 11 (vml. school en directiewoning).

(bron: monumentenlijst gemeente Apeldoorn)

De rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten hebben hoge cultuurhistorische waarde, maar worden niet op de plankaart aangegeven. Voor deze systematiek is gekozen omdat de Monumentenwet 1998 en de gemeentelijke monumentenverordening een eigen beschermingsregime kennen via een vergunningensysteem. Bovendien is het monumentenbestand nog in ontwikkeling. Het opnemen van specifieke bestemmingen of aanduidingen voor de monumenten zou betekenen dat voor iedere mutatie in het monumentenregister een bestemmingsplanherziening in gang moet worden gezet om het bestemmingsplan actueel te houden. Dit wordt niet doelmatig geacht. Als extra bescherming voor deze objecten is er voor gekozen om voor de bouwvlakken en bouwhoogtes maatwerk toe te passen (geen standaardisatie). Omgevingsvergunningvrij bouwen is niet van toepassing op rijks- en gemeentelijke monumenten.

Karakteristieke panden

Naast de Gemeentelijke en Rijksmonumenten is er in het bestemmingsplangebied een aantal panden met aanzienlijke cultuurhistorische waarde en beeldwaarde. Deze panden komen waarschijnlijk niet in aanmerking voor de status van beschermd monument (veelal wegens aantasting van originele vorm op detailniveau), maar zijn vanwege hun waarde wel belangrijk om te behouden. Daarom komen deze in aanmerking voor de aanduiding van 'Karakteristiek' gebouw in het bestemmingsplan. Dit komt voort uit het nieuwe rijksbeleid Modernisering Monumentenzorg, waarin wordt bepaald dat cultuurhistorische belangen moeten worden meegewogen in de ruimtelijke ordening. Dit beleid is omarmd door de gemeenteraad van Apeldoorn.

Op grond van een voorselectie op basis van de Cultuurhistorische Analyse en de gemeentedekkende Inventarisatie waardevolle bebouwing en structuren uit 1993, is in juni 2011 een nadere selectie gemaakt, waarbij gebouwen zijn gewaardeerd op ruimtelijke waarde, historische waarde en objectwaarde. Het onderzoek is vervat in het rapport Ruimtelijke en cultuurhistorische waardering van de karakteristieke bebouwing Hoenderloo, Apeldoorn dat als bijlage 3 bij de toelichting van dit bestemmingsplan is opgenomen. Uit het onderzoek komen voor het bestemmingsplangebied Dorp Hoenderloo (het rapport behandelt ook de rand van het bestemmingsplangebied Veluwe) de gebouwen met de volgende adressen naar voren als zijnde van een dermate hoge waarde dat ze in aanmerking komen voor de aanduiding karakteristiek gebouw:

Apeldoornseweg 10-12

Apeldoornseweg 12a

Apeldoornseweg 14

Brouwersweg 85 (hoofdgebouw plus vm. bakhuisje)

Kampheuvellaan 34

Kampheuvellaan 42

Kampheuvellaan 62

Kampheuvellaan 68 (hoofdgebouw plus garage)

Kampheuvellaan 72 (hoofdgebouw plus garage)

Krimweg 8-10

Krimweg 66

Krimweg 81 (hoofdgebouw plus schuurtje)

Laan van Eikenhof 31 (landbouwschuur ten zuiden van hoofdgebouw)

Middenweg 16-18 (hoofdgebouw plus vm. bakhuisje)

Middenweg 20 (schuur ten noorden van hoofdgebouw)

Nijegaardeweg 18-20

Nijegaardeweg 21

Paalbergweg 24

Paalbergweg 35-41, 63-69

Paalbergweg 85-89 / Krimweg 43

Weikamperweg 12, 19-21, 27-29, 28-30, 49-51

Vanwege reeds in gang gezette ontwikkeling betreffende sloop en nieuwbouw en eerder gemaakte afspraken tussen eigenaar en gemeente, kunnen Paalbergweg 35-41, 63-69 niet in het bestemmingsplan worden opgenomen als zijnde Karakteristiek. Naar aanleiding van een inspraakreactie is vastgesteld dat het pand Middenweg 20 in een dermate slechte bouwkundige staat verkeert dat sloop niet redelijkerwijze valt uit te sluiten. Daarom is ook dit pand niet in het bestemmingsplan opgenomen als zijnde Karakteristiek.

Karakteristieke panden hebben geen monumentenstatus maar zijn door hun cultuurhistorische en ruimtelijke waarde van groot belang voor het karakteristieke beeld van hun omgeving. Die waarden komen onder andere tot uitdrukking in de gebiedseigen typologie, markante ligging, bijdrage aan het typische beeld en/of de bijzondere vorm en functie.

Op de verbeelding hebben de opgenomen panden de aanduiding 'karakteristiek' gekregen. In de bestemmingsomschrijving van die bestemmingen waar deze aanduiding voorkomt is bepaald dat ter plaatse van die aanduiding de gronden (ook) bestemd zijn voor behoud en herstel van cultuurhistorische waardevolle panden. Verder is bepaald dat het ter plaatse van die aanduiding verboden is de bebouwing te slopen zonder vergunning. In het hieraan gekoppelde vergunningstelsel is bepaald dat de cultuurhistorische en ruimtelijke waarden moeten worden meegewogen in het besluit tot al dan niet verlenen van de sloopvergunning. Kort gezegd kan de vergunning alleen worden verleend wanneer de kosten van renovatie of aanpassing aan gebruikseisen zo hoog zijn dat handhaven van het pand redelijkerwijs niet meer kan worden geëist. De aanvrager dient dit in de regel met een rapport van een deskundige aan te tonen. Als extra bescherming voor deze objecten is er voor gekozen om voor de bouwvlakken en bouwhoogtes maatwerk toe te passen (geen standaardisatie).

5.6.2 Historisch cultuurlandschap

Verder wordt in dit bestemmingsplan getracht bijzondere waarden van het historische cultuurlandschap te beschermen door de bestemmingen Agrarisch, Bos en Groen nauwkeurig te gebruiken, en daarmee waardevolle houtopstanden en de typische afwisseling van openheid (van de velden) en geslotenheid (van de bosrand) te beschermen. De historische openheid van oudere agrarische ontginningen wordt tevens beschermd door middel van de aanduiding 'open landschap' en de daarbij behorende regels. Waardevolle lanen en andere landschappelijke waarden worden beschermd door middel van de aanduiding 'natuur en landschap' en de daarbij behorende regels. Ook worden bijzondere bomen en onverharde wegen specifiek aangeduid, met eraan gekoppelde beschermende regels, om cultuurhistorische en landschappelijke waarden te beschermen. Waardevolle doorzichten en historisch waardevolle wegen worden zoveel mogelijk beschermd door een adequate bestemmingslegging.