Sprenkelaar en Anklaar

3.6 Cultuurhistorie

Het plangebied heeft een lage attentiewaarde op de Cultuurhistorische beleidskaart, met uitzondering van de directe omgeving van het Kanaal die een hoge attentiewaarde kent (zie afbeelding).

Afbeelding - Uitsnede cultuurhistorische beleidskaart

Voor de beschrijving van de cultuurhistorische situatie is gebruik gemaakt van de Cultuurhistorische analyse (Cha) Zevenhuizen.

Anklaar en Sprenkelaar
Anklaar en Sprenkelaar behoren tot de naoorlogse uitbreidingswijk Zevenhuizen De huidige woonwijk Zevenhuizen maakte deel uit van de vroegste ontwikkeling van het dorp Apeldoorn. In de 16e eeuw is al gesproken over een kamp met zeven huizen in de omgeving van de Deventerstraat. Zevenhuizen was net als Anckeler en Sprenceler een ontginning.

Tot 1940 was de uitbreidingswijk Zevenhuizen een agrarisch gebied met zuidelijk daarvan de buurtschappen Zevenhuizen en het landgoed Welgelegen. De ontwikkeling van Anklaar en Sprenkelaar begon met het Structuurplan van 1962.

Stedenbouwkundige opzet
De uitwerking van het Structuurplan van 1962 (Uitbreidingsplan in Hoofdzaak Zevenhuizen I en II) bestond uit een uitwerking in deelgebieden, waaronder Anklaar en Sprenkelaar. De uitwerking in deelgebieden kreeg vorm in het Schetsontwerp Zevenhuizen uit 1963, dat een formele status kreeg in de Uitbreidingsplannen in Onderdelen van 1964.

De stedenbouwkundige opzet van Anklaar en Sprenkelaar kreeg definitief vorm met de vaststelling van de bestemmingsplannen in 1969. Door invoering van de Wet op de Ruimtelijke Ordening konden de uitbreidingsplannen van Zevenhuizen achteraf worden gedetailleerd.

Afbeelding - Bestemmingsplan Anklaar, 1969: de daadwerkelijk uitgevoerde projecten in kaart gebracht

Afbeelding - Bestemmingsplan Sprenkelaar, 1969: de daadwerkelijk uitgevoerde projecten in kaart gebracht

De Anklaarseweg vormde de grens van het ‘Uitbreidingsplan in hoofdzaak Zevenhuizen’. Om toch het aantal woningen te bereiken dat in het structuurplan was vastgelegd men in het ‘Uitbreidingsplan in Onderdelen’ ook noordelijk van de weg woningen. “Hiermee werd een aangenamere vorm van de rand van het woongebied verkregen dan zou zijn ontstaan indien de lange rechte Anklaarseweg als grens van het plan zou worden gebruikt.”

Daardoor werd het planologisch en economisch bovendien aantrekkelijk om de Anklaarseweg deel uit te laten maken van de ‘ontsluitingsbeugel’. Deze wijkontsluitingsweg tussen de verschillende woonbuurten en de voorzieningen bestond onder andere uit de Anklaarseweg, Sluisoordlaan en Mheenlaan.

In de structuur werd door profilering en vormgeving duidelijk onderscheid gemaakt tussen de ringwegen, de Deventerstraat en de kanaalweg (Kanaal Noord) als hoofdsontsluitingswegen, de ‘beugel’ voor het interne woonwijkverkeer en de woonstraten voor bestemmingsverkeer

Zevenhuizen is projectmatig tot stand gekomen volgens het principe van de functionalistische stedenbouw: een groene wijk met een strikte scheiding van functies en een herhaling van identieke woonbuurten met industriële en gestapelde bouw.
De waterpartijen, en de omringende ruime groenaanleg werden gezien als één van de belangrijkste kenmerken van de wijk Zevenhuizen. Het water moest in combinatie met groen en een enkel blok hoogbouw, voor afwisseling zorgen tussen en in de woonbuurten.

Om onderdak te bieden aan de grote hoeveelheid kinderen die de nieuwbouwwijk zou huisvesten, maakte de gemeente gebruik van een systeembouw school die was ontworpen in opdracht van het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen door de stichting Informatiecentrum Scholenbouw Rotterdam. In Zevenhuizen moesten 15 a 16 van deze scholen worden gebouwd.

Dankzij het behoud van zeven boerderijen bleef de vooroorlogse agrarische karakteristiek op enkele plekken herkenbaar. Daarnaast zorgde de vooroorlogse lintbebouwing langs onder meer de Hoornbloem, Dovenetel en Zilverschoon voor een geleidelijke overgang van de naoorlogse wijk Zevenhuizen naar het vooroorlogse buurtschap.

Binnen de ontwerpen voor Zevenhuizen speelde hoogbouw een grote rol. De combinatie van op elkaar afgestemde complexen hoog-, middelhoog- en laagbouw werden als geschikt middel gezien om gemeenschappelijke groenzones te creëren, waaraan zowel sociale huurwoningen als koopwoningen gesitueerd moesten worden. De concentratie van verschillende woonvormen zou een stedelijk niveau van gemeenschappelijke voorzieningen haalbaar maken.

De menging van hoogbouw en eengezinswoningen werd alleen geschikt geacht, wanneer de stedenbouwkundige situatie daar aanleiding toe gaf. Bovendien was het noodzakelijk de hoogbouw in clusters te concentreren om seriematig met geprefabriceerde onderdelen te kunnen bouwen. In afwijking van de uitbreidingsplannen in onderdelen, leidde dit uiteindelijk tot een concentratie van hoogbouw langs de buitenring (onder andere de Laan van Zevenhuizen) en de ontsluitingsbeugel (onder andere de Anklaarsweg).

Het Structuurplan uit 1962 en de daaropvolgende uitbreidingsplannen vormen nog altijd de basis voor hedendaagse opzet van de wijken Anklaar en Sprenkelaar.

Bedrijventerrein Apeldoorn - Noord
Toen in juni 1988 de discussienota Stedelijke Ontwikkeling Apeldoorn verscheen, in januari 1990 gevolgd door het Structuurplan Apeldoorn, stond daarin de vraag centraal op welke wijze vorm kon worden gegeven aan de ruimtelijke afronding van Apeldoorn.

Eén van de belangrijkste componenten van zowel het in de discussienota beschreven bestuurlijke voorkeursmodel als van de later in het Structuurplan enigszins gewijzigde ontwikkelingsvisie, betrof de ontwikkeling van bedrijventerreinen. Ten behoeve van bedrijfsvestigingen die een goede bereikbaarheid vanaf het nationale wegennet nodig hebben werd met name het gebied langs de Oost-Veluweweg, de noordelijke stadsrandzone van Apeldoorn, geschikt geacht.

Naast functies als bedrijventerreinen bleken andere functies mee te dingen naar een plaats in de noordelijke stadsrandzone, waaronder recreatieve voorzieningen, woonwagenlocaties en sportvoorzieningen.

De discussienota en het Structuurplan beoogden de ruimtelijke ontwikkelingen te geleiden. Voordat echter tot daadwerkelijke ontwikkeling overgegaan konden worden dienden bestemmingsplannen te worden vastgesteld. Zo werd de ontwikkeling van het bedrijventerrein Apeldoorn in 1992 vastgelegd in het bestemmingsplan bedrijfsterrein Apeldoorn - Noord.

Vanaf 1992 hebben verscheidene ontwikkelingen op het bedrijventerrein Apeldoorn - Noord plaatsgevonden. Nagenoeg alle kavels in Apeldoorn Noord fase I zijn inmiddels uitgegeven.