Veluwe

2.2 Provinciaal beleid

2.2.1 Samenvatting integraal ruimtelijk beleid

De provincie Gelderland heeft haar integrale ruimtelijk beleid vastgelegd in het Streekplan Gelderland 2005. Het streekplan is op onderdelen uitgewerkt. De provincie heeft specifiek beleid voor het landelijk gebied op onder andere de thema's: Vitaal Platteland, Natuur, Landschap en Landbouw.

Streekplan Gelderland 2005 (provinciale structuurvisie)

De hoofddoelstelling van het Gelders ruimtelijk beleid voor de periode 2005-2015 is om de ruimtebehoefte zorgvuldig in regionaal verband te accommoderen en te bevorderen dat publieke (rijk, provincie, gemeenten, waterschappen) en private partijen de benodigde ruimte vinden, op een wijze die meervoudig ruimtegebruik stimuleert, duurzaam is en de regionale verscheidenheid versterkt, gebruik makend van de aanwezige identiteiten en ruimtelijke kenmerken.

Doelen die als uitwerking van de hoofddoelstelling worden gehanteerd zijn onder andere:

• bevorderen van een duurzame toeristische-recreatieve sector in Gelderland met een bovengemiddelde groei,
• de vitaliteit van het landelijk gebied en de leefbaarheid van daarin aanwezige kernen versterken,
• de waardevolle landschappen verbeteren en de Ecologische Hoofd Structuur realiseren,
• de watersystemen veilig en duurzaam afstemmen op de veranderende wateraan- en afvoer en de benodigde waterkwaliteit,
• een gezonde en veilige milieu(basis)kwaliteit bewerkstelligen.

Met de Ruimtelijke Verordening Gelderland stellen Provinciale Staten regels over de inhoud, toelichting of onderbouwing van bestemmingsplannen. Deze regels kunnen betrekking hebben op het hele provinciale grondgebied, delen of gebiedsgerichte thema's. De voorschriften in de ruimtelijke verordening zijn gebaseerd op het streekplan. In de in december 2010 vastgestelde verordening zijn onder andere de volgende onderwerpen opgenomen: uitbreidingsruimte niet-agrarische bedrijvigheid, recreatiewoningen/ -parken, glastuinbouw, waterwingebied, grondwaterbeschermingsgebied en Ecologische Hoofd Structuur.

De provinciale ruimtelijke hoofdstructuur is tweeledig. Een deel dat betrekking heeft op de hoogdynamische functies en een deel dat betrekking heeft op functies en kwaliteiten die afhankelijk zijn van een lage ruimtelijke dynamiek. De gebieden waar laatstgenoemde functies zijn geconcentreerd zijn kwetsbaar voor intensieve vormen van ruimtegebruik. Deze gebieden zijn de EHS, waardevolle open gebieden en de gebieden waar meer ruimte voor water moet worden gecreëerd. Het provinciaal planologisch beleid is gericht op het vrijwaren van deze gebieden van intensieve gebruiksvormen. Dit deel van de provinciale ruimtelijke hoofdstructuur wordt in de beleidskaart aangeduid met overwegend groene en blauwe tinten: het groenblauwe raamwerk.

Doel voor de gebieden binnen het groenblauwe raamwerk is het bieden van ruimte voor ecologische en hydrologische dynamiek en het beschermen van stilte, rust en milieukwaliteit. Behoud en ontwikkeling van het groenblauwe raamwerk staat voorop. Van provinciaal belang zijn daarbij onder andere de bescherming van ecologische kerngebieden en waardevolle open gebieden en de realisering van ecologische verbindingszones, die de ecologische kerngebieden verbinden.

De provinciale ruimtelijke hoofdstructuur is weergegeven op de Beleidskaart `ruimtelijke hoofdstructuur`.

De Veluwe vormt een belangrijk en omvangrijk onderdeel van de EHS en daarmee van het groenblauwe raamwerk. Inzet is bescherming en ontwikkeling van natuurwaarden, extensivering van menselijke activiteiten, versterking van de recreatieve kwaliteit en verminderen van de barriérewerking van verkeerswegen.

De Veluwe is opgenomen in de Europese ecologische hoofdstructuur ('Natura 2000'-netwerk).

De Veluwe heeft een grote aantrekkingskracht op mensen die willen genieten van natuur, cultuur, rust en ruimte. Jaarlijks bezoeken miljoenen recreanten en toeristen de Veluwe. De omzet in de recreatiesector op de Veluwe is ruim € 1 miljard per jaar en aan werkgelegenheid leveren natuur en recreatie ca. 22.000 arbeidsplaatsen op. De aantrekkingskracht van het gebied - rust en ruimte - maakt het gebied tegelijkertijd kwetsbaar.

Het gebruik en de economische betekenis moet zorgvuldig worden afgestemd op ecologische, landschappelijke en recreatieve kwaliteiten én behoud en versterking van deze kwaliteiten moet worden gestimuleerd. Dit betekent bewust investeren in herstel en ontwikkeling van de ruimtelijke kwaliteit ten behoeve van natuur en recreatie. Dit betekent ook economische ontwikkelingen stimuleren die passen bij de bijzondere ecologische waarden en de cultuurhistorische rijkdom en tegelijkertijd economische activiteiten die daar strijdig mee zijn weren of saneren.

De Veluwe maakt in zijn geheel deel uit van het landelijk gebied en het daarbinnen gelegen groenblauwe raamwerk. Het specifiek beleid van de provincie voor het landelijk gebied op onder andere de thema's: Vitaal Platteland, Natuur, Landschap en Landbouw heeft voor het bestemmingsplangebied dan ook een integraal karakter. Achtereenvolgens komt het relevante beleid per thema aan de orde.

Vitaal Platteland

De provincie Gelderland werkt samen met partners aan een vitaal platteland. Een platteland dat vitaal, groen en leefbaar is. Een belangrijk instrument daarbij is het Provinciaal Meerjarenprogramma Vitaal Gelderland. Hierin geeft de provincie Gelderland aan wat er moet gebeuren om Gelderland gezond te maken en te houden.

De provincie Gelderland wil een vitaal platteland bereiken door te werken aan natuurontwikkeling, een duurzame, concurrerende landbouw, verbetering van recreatieve mogelijkheden, een mooier landschap, verbetering van de bodemkwaliteit, een betere kwaliteit van het water en verbetering van de leefbaarheid.

In Gelderland zijn drie grote terreinbeherende organisaties actief. Naast Het Geldersch Landschap gaat het om Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten. Zij beheren nu al veel natuurgebieden in Gelderland. Als regisseur van de uitvoering van het Provinciaal Meerjarenprogramma Vitaal Gelderland heeft de provincie Gelderland overeenkomsten gesloten met deze organisaties, gericht op de aanleg en herstel van natuur en activiteiten om de natuur te beleven.

Het in 2000 opgestelde programma Veluwe 2010 is in 2007 integraal opgenomen in het Provinciaal Meerjarenprogramma. Veluwe 2010 is er op gericht om in samenwerking met veel andere partijen het economisch gebruik en het behoud van het gebied zorgvuldig op elkaar af te stemmen.

Hoofddoel van 'Veluwe 2010' is een duurzame evenwichtige ontwikkeling van ecologie en economie en ontwikkeling van de Veluwe tot een aanééngesloten natuur, cultuur- en boslandschap, met zo min mogelijk barrières voor mensen en dieren.

Uitvoering van het Veluwebeleid vindt plaats langs twee sporen. Het spoor van projecten en het spoor van bescherming.

Het projectenprogramma kent zeven thema's, met elk meerdere projecten:

THEMA'S	PROJECTEN
1. Kwaliteitsimpuls voor natuur, bos en landschap	- Realisatie EHS en ecologische verbindingszones - Ecologische poorten - Vermindering rasters - Realisering grote graasweiden - Milieuherstel voor bos en natuur
2. Afstemming tussen verkeer, natuur en recreatie	- Veiligheid, rust en paseerbaarheid binnenwegen - Aanleg wildviaducten - Natuurtransferia
3. Kwaliteitsimpuls voor natuurgerichte recreatie	- Ontwikkelingsperspectief verblijfsrecreatie - Grenze(n)loos fietsen - Nationaal natuur-educatiecentrum - Imago nationaal park nieuwe stijl - Samenwerking Europese parken
4. Kwaliteitsimpuls landbouw	- Perspectiefontwikkeling Agrarische Enclave - Perspectiefontwikkeling Noord-Oost Veluwe - Stimulering verbrede landbouw
5. Kwaliteitsimpuls integraal waterbeheer	- Integraal waterbeheer Oost-Veluwe en Apeldoorns kanaal - Sprengen en beken - Vermindering grondwaterontrekking
6. Kwaliteitsimpuls cultuurhistorie	- Cultuurhistorisch erfgoed - De toekomst van Radio Kootwijk - De toekomst van militaire complexen
7. Kwaliteitsimpuls via gebiedenbeleid	- Uitvoeringsprogramma Gebiedenbeleid Veluwe - Status, organisatie en financiering Veluwe - Monitoring Veluwebeleid - Communicatie en voorlichting - Verlegging geldstromen - Toezicht

In Veluwe 2010 zijn 48 projecten benoemd die de provincie Gelderland samen met andere partijen uitvoert op de Veluwe. De belangrijkste daarvan zijn: Ecoducten, Ecologische poorten, Fietstotaalplan, Groei en Krimp, Hart van de Veluwe, Imagoversterking Veluwe, Nationaal Landschap Veluwe, P-Veluwe, Radio Kootwijk en Veluwetransferia.

Via het spoor van bescherming wordt geregeld dat de bestaande waarden van de Veluwe, de waardevolle landschappen, ecosystemen, aardkundige kwaliteiten, archeologie en cultuurhistorie strikt beschermd worden. Uitvoering vindt onder andere plaats in de vorm van provinciale omgevingsplannen en bestemmingsplannen.

Natuur

Het beleid van de provincie Gelderland draagt bij aan het behoud en de ontwikkeling van natuur. Onderdelen van het natuurbeleid zijn de Ecologische Hoofd Structuur, het Gebiedsplan Natuur en Landschap 2006 en de beheerplannen op basis van de Natuurbeschermingswet.

Ecologische Hoofd Structuur

De natuur in Nederland is behoorlijk versnipperd. Om daar verandering in aan te brengen, leggen het Rijk en de provincies sinds 1990 een samenhangend netwerk van grote en kleine natuurgebieden en natuurrijke cultuurlandschappen aan, de Ecologische Hoofd Structuur.

Door het vergroten van natuurgebieden, het ontwikkelen van nieuwe natuurgebieden en het aanleggen van ecologische verbindingszones en robuuste verbindingen ontstaat een samenhangend netwerk. Vergroting en verbinding kunnen problemen als verdroging, vermesting en versnippering tegengaan.

Het doel van de EHS is om te komen tot duurzame populaties van kwetsbare planten en diersoorten. Om de planten- en diersoorten gezond en veerkrachtig te houden, moeten ze in verschillende leefgebieden kunnen voorkomen. Dit is belangrijk voor de voortplanting; het bevorderd de genetische variatie binnen een soort. Soorten hebben zo meer overlevingskansen en meer uitwisselingsmogelijkheden.

De begrenzing en ruimtelijke bescherming van de EHS is geregeld in het Streekplan Gelderland 2005. In 2009 is de grens definitief vastgesteld. Binnen de EHS geldt de 'nee, tenzij'-benadering. Dit houdt in dat bestemmingswijziging niet mogelijk is, als daarmee de wezenlijke kenmerken of waarden van het gebied worden aangetast. Afwijken van deze regel is alleen mogelijk als het maatschappelijk belang groot is en er geen reële alternatieven zijn.

De provincie heeft de wezenlijke kenmerken en waarden beschreven in de in 2006 vastgestelde streekplanuitwerking Kernkwaliteiten en omgevingscondities van de Gelderse ecologische hoofdstructuur.

Natuurbeheerplan 2009

In het Natuurbeheerplan, dat in 2009 is vastgesteld, is per perceel aangegeven voor welk soort natuurbeheer subsidie aangevraagd kan worden. Agrariërs en andere grondbezitters kunnen op basis van de Subsidieregeling Natuur en Landschapsbeheer vergoedingen aanvragen voor agrarisch-, natuur- en landschapsbeheer. Daarnaast biedt het stelsel de mogelijkheid om subsidie aan te vragen voor de aanleg van nieuwe natuur en de inrichting daarvan.

Beheerplannen

Alle landen van de EU hebben met elkaar afgesproken om het natuurlijk erfgoed van Europa te beschermen. Dit doen zij door Natura 2000-gebieden aan te wijzen. Natura 2000 zorgt ervoor dat toekomstige generaties, of dat nu mensen, dieren of planten zijn, de vruchten van de unieke Gelderse natuur kunnen blijven plukken. Voor een goede afweging tussen alle belangen in de Natura 2000-gebieden stelt de provincie Gelderland met betrokken partijen beheerplannen op.

Het beheerplan beschrijft de huidige situatie van het gebied, geeft een visie op de gewenste ontwikkelingsmogelijkheden voor de lange termijn, beschrijft concrete maatregelen voor een periode van zes jaar en biedt het kader voor de vergunningverlening. De provincie Gelderland neemt het voortouw voor de opstelling van de plannen voor onder andere de Veluwe. Het beheerplan voor de Veluwe is in voorbereiding.

Landschap

De Rijksoverheid heeft twintig karakteristieke gebieden in Nederland aangewezen als Nationaal Landschap, zeven liggen (deels) in Gelderland. Eén daarvan is de Veluwe. De provincie Gelderland streeft naar instandhouding en versterking van de bijzondere kenmerken van het landschap en naar het (nog) beter toegankelijk maken van de Nationale Landschappen voor inwoners en bezoekers.

Binnen de Nationale Landschappen geldt 'behoud door ontwikkeling'. Dit betekent dat nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen bijdragen aan het behouden en versterken van de kernkwaliteiten van het landschap. De komende jaren voert de provincie Gelderland samen met gemeenten, waterschappen en andere partijen projecten uit in de zeven Nationale Landschappen. De projecten moeten het landschap en de cultuurhistorie verfraaien en de toegankelijkheid vergroten.

Voor ieder Gelders Nationaal Landschap heeft de provincie Gelderland een uitvoeringsprogramma gemaakt met concrete voorstellen voor uitvoering van de projecten.

In juli 2007 is de streekplanuitwerking Nationale Landschappen en het Uitvoeringsprogramma Nationaal Landschap Veluwe vastgesteld. Met de streekplanuitwerking hebben de door de provincie nader gedetailleerde grenzen van de Nationale Landschappen in Gelderland de streekplanstatus gekregen. In het uitvoeringsprogramma zijn de begrenzing, de kernkwaliteiten en een globale projectenlijst opgenomen.

Nationaal Landschap Veluwe

Landbouw

De land- en tuinbouw zijn in Gelderland van groot belang. Niet alleen voor de economie en werkgelegenheid, maar ook voor het beheer van natuur, landschap en water. Boeren beheren ook natuur en zorgen voor een aantrekkelijk en cultuurhistorisch waardevol landschap. De agrarische bedrijvigheid is in belangrijke mate verantwoordelijk voor de vitaliteit van de plattelandsgebieden in Gelderland, ook van de plattelandskernen. De landbouw krijgt dan ook provinciale steun om duurzamer te produceren, met behoud van de concurrentiepositie.

In gebieden als de Achterhoek, Veluwe en Gelderse Vallei is er grote veedichtheid, een sterke verweving met kwetsbare natuur, uitspoelingsgevoelige bodems en waardevolle landschappen. Voor deze gebieden heeft de provincie reconstructieplannen opgesteld en worden projecten uitgevoerd om de landbouw te verduurzamen.

Het reconstructieplan Veluwe, dat is vastgesteld in 2005, is nodig om de problemen die op het platteland spelen te kunnen aanpakken. In delen van het landelijk gebied zitten de (intensieve) landbouw, wonen, werken, recreatie natuur en landschap elkaar te vaak in de weg. Het gevolg is dat vooral economisch belangrijke sectoren als landbouw en recreatie zich niet genoeg kunnen ontwikkelen en de kwaliteit van natuur, landschap en water te weinig verbetert.

Dit heeft grote gevolgen voor de leefbaarheid en vitaliteit van het platteland. In het reconstructieplan worden de functies bijna opnieuw over de gebieden verdeeld en nieuwe ontwikkelmogelijkheden gestimuleerd. Een aantal onderdelen uit het reconstructieplan wordt rechtstreeks overgenomen in het streekplan en de bestemmingsplannen.

Het reconstructieplan verdeelt de Veluwe in zeven deelgebieden. Het bestemmingsplan Veluwe ligt in deelgebied "De eindeloze Veluwe". De gebiedskwaliteit voor De Eindeloze Veluwe is als volgt geformuleerd: "groot aaneengesloten bosstructuur met verspreide landbouwenclaves, heide- en zandverstuivingen en landgoederen".

Een belangrijk onderdeel van het reconstructieplan is de zonering. Gebieden hebben een bepaalde bestemming gekregen:

• gebieden waar landbouw voorrang krijgt (landbouwontwikkelingsgebieden)
• gebieden waar de natuur voorrang krijgt (extensiveringsgebieden)
• gebieden waar verschillende functies naast elkaar bestaan (verwevingsgebieden)

Deze indeling heeft gevolgen voor bijvoorbeeld vestiging of uitbreiding van intensieve veehouderijen.

Behalve voor een nieuwe toekomst voor de veehouderij is er ook aandacht voor het versterken van de natuur- en landschapswaarden en voor verbetering van de waterhuishouding en waterkwaliteit. De belasting van het milieu moet verminderden en infrastructuur, woon- en werkklimaat en de economische structuur juist verbeteren. Zo ontstaat er weer een vitaal platteland.

Er moet meer ruimte komen voor nieuwe natuurgebieden en nieuwe vormen van recreatie. In het reconstructieplan zijn krimpgebied en zoekgebieden recreatieclusters opgenomen. Op "De eindeloze Veluwe" is primaat gegeven aan ontwikkeling natuur en landschap ten opzichte van de verblijfsrecreatie.

Ook is er behoefte aan meer ruimte voor verbrede landbouw en andere niet-agrarische economische functies, zoals een zorg-, kampeer- of kaasboerderij en ambachtelijke en dienstverlenende bedrijven. Dit is nodig om de plattelandseconomie vitaal te houden.

2.2.2 Overzicht sectoraal beleid

Naast het bovengenoemde gebiedsbeleid bestaat er op provinciaal niveau sectoraal beleid. Het betreft onder andere het Waterplan Gelderland 2010-2015 en het Gelders Milieuplan 3. Daarnaast bevatten de in 2.2.1 genoemde beleidsplannen ook sectoraal beleid.

Vermeldenswaardig is verder nog het Waterbeheersplan Veluwe 2010-2015 van het Waterschap Veluwe.

Dit sectorale beleid wordt voorzover relevant in hoofdstuk 3.2 bij het betreffende thema nader aan de orde gesteld.