Diezerpoort

2.2 Bestaande situatie

In deze paragraaf wordt achtereenvolgens de bestaande situatie beschreven met betrekking tot de archeologische, de ruimtelijke en de functionele structuur.

2.2.1 Archeologische structuur

Inleiding

In 2002 is door de gemeente Zwolle een Archeologische Waarderingskaart Zwolle vervaardigd. Voor de waarderingskaart is gebruik gemaakt van informatie uit het Centraal Archeologisch Archief (CAA) bij de Rijksdienst voor het cultureel erfgoed in Amersfoort (RCE), informatie van amateur-archeologen, gegevens van de archeologische sectie van de gemeente Zwolle, het kadastrale minuutplan uit 1832, de geomorfologische kaart en waarnemingen in het veld. Dit heeft geresulteerd in een analoge en digitale waarderingskaart. De digitale versie is door de gemeente verwerkt en toegankelijk gemaakt binnen het geografische informatiesysteem Geopoort. In 2002 is vastgelegd dat de kaart dynamisch is. Dit betekent dat de waarde van de gebieden kan veranderen.

Bestemmingsplannen en archeologische waarden

In de Wet voor de archeologische monumentenzorg en het daarop gebaseerde archeologiebeleid binnen de gemeente Zwolle is vastgelegd dat de archeologische waarden in de bestemmingsplannen vastgelegd moeten worden met de erbij horende consequenties.
Bij de vernieuwing van alle bestemmingsplannen wordt per bestemmingsplangebied de archeologische waarderingskaart opgewaardeerd. De jongste inzichten worden er in verwerkt.

Aan de verschillende waarden worden consequenties verbonden. Er zijn 5 waarden: 0%, 10%, 50%, 90% en 100%.

Een 0% gebied is archeologisch leeg. Deze leegte kan gebaseerd zijn op archeologisch onderzoek dan wel op secundaire analyses. Er zijn geen consequenties verbonden aan grondverstorende werkzaamheden in deze gebieden vanuit een archeologisch oogpunt.

Een 10% gebied staat gelijk aan 'onbekend'. We weten hier niets van. Een 'grondverstoorder' kan derhalve niet verantwoordelijk gesteld worden voor onderzoek dat gedaan zou moeten worden om meer inzicht in het gebied te krijgen. Er kan verzocht worden om bij grondverstorende activiteiten de aanvangsdatum te melden bij de archeologische sectie van de gemeente, zodat die in de gelegenheid gesteld wordt om een kijkje bij de werkzaamheden te nemen. Er zijn hier geen financiële consequenties aan verbonden. Stoot de 'verstoorder' onverhoopt toch op archeologisch belangrijke zaken, dan is dat jammer. Zijn bouwwerkzaamheden worden niet vertraagd, tenzij een en ander van landelijk belang is en werkzaamheden stop gezet moeten worden. Maar dan moet de 'verstoorder' volledig schadeloos gesteld worden.

Een 50% gebied heeft vooral betrekking op 'esgronden' en 'dekzandruggen'. Niet alleen op gemeentelijk niveau, maar ook op provinciaal en landelijk niveau is gebleken dat deze plekken een kans van 1 op 2 hebben op de aanwezigheid van prehistorische of vroeg middeleeuwse sporen. De trefkans is dus zeer hoog.
Hier moet de 'verstoorder' toestaan dat er eerst een proefonderzoek plaats vindt op basis waarvan geoordeeld wordt of er een volledig archeologisch onderzoek verricht moet worden. De 'verstoorder' wordt aangeslagen voor alle hiermee gepaard gaande kosten. Een en ander geschiedt volgens de wettelijk voorgeschreven regels conform het Kwaliteitshandboek voor de Nederlandse Archeologie.

Het verschil tussen een 90% en een 100% gebied is gering. Van een 100% gebied is het 100% zeker bekend dat er belangrijke archeologische waarden liggen, omdat het 'gezien' is. Van een 90% gebied is het bijna zeker bekend, omdat bijvoorbeeld het gebied er naast 'gezien' is. Onder 'gezien' wordt verstaan dat er opgegraven is of dat er via de kadastrale kaarten een bouwwerk gelokaliseerd kan worden of dat het tussen of aansluitend aan opgegraven sites ligt.

Voor beide gebieden geldt dat er een volwaardige opgraving verricht zal moeten worden volgens de wettelijk voorgeschreven regels conform het Kwaliteitshandboek voor de Nederlandse Archeologie. De hiermee gepaard gaande kosten komen ten laste van de 'verstoorder'.

Over het algemeen geldt dat onder bodemverstoringen in de binnenstad ingrepen 20 centimeter onder het bestaande maaiveld moeten worden verstaan. De ervaring heeft geleerd dat vaak tot het oorspronkelijk maaiveld is gesloopt, waarna men er een dun laagje zand op heeft gelegd waarop de huidige bestrating ligt.

Voor de buitengebieden gelden andere maatstaven die van geval tot geval bekeken moeten worden. Zo kan bijvoorbeeld langs de Heinoseweg rondom restaurant 'de Mol' het bodemarchief direct onder de graszoden liggen, terwijl in Ittersumerbroek de sporen afgedekt zijn door een kleilaag met daarop overstromingszand, waardoor de sporen wel 80 centimeter onder het maaiveld liggen.
Afhankelijk van de verstorende bodemingrepen zal derhalve van geval tot geval bekeken moeten worden wat er aan archeologisch onderzoek noodzakelijk is.
Een belangrijke richtlijn is wel de afmeting van de bouwplannen of andere gebieden waarbinnen bodemingrepen plaatsvinden. Deze richtlijn is gesteld op een oppervlak van 100 m² en een ontgravingsdiepte van 0.5 meter.

De archeologische waarderingskaart is geen statische kaart. Het is een dynamische kaart. Dat houdt in dat door in de toekomst verworven kennis aan reeds gewaardeerde gebieden een afwijkende waarde kan worden toegekend. Dat kan betekenen dat er in een 10% gebied (een gebied waarvan we niets afweten) ineens een 100% locatie gelokaliseerd wordt. Anderzijds kan een 50% of 90% gebied of een deel daarvan ineens een 0% gebied worden, bijvoorbeeld doordat de grens van een prehistorische nederzetting er dwars doorheen loopt. Of omdat er diepe sloop of afgraving heeft plaats gevonden waarvan geen documentatie beschikbaar was.
Veranderde inzichten hebben voor een potentiële verstoorder alleen consequenties als dit voorafgaand aan een bouwaanvraag bekend is gemaakt door de archeologische dienst.

De gebiedsbeschrijvingen

De nummering en begrenzing van de gebiedsbeschrijvingen is gekoppeld aan de Archeologische Waarderingskaart Zwolle.
De archeologische waardering van het plangebied is aangegeven op kaart 5. De nummers in de tekst corresponderen met de nummers op deze kaart.

Voor de gebieden met een waardering van 50% of hoger is hierna een beschrijving opgenomen.

235
Vlasakkers en Binnengasthuis
Waardering 50%

Het gebied tussen de Meppelerstraatweg, Bankastraat, Nieuwe Vecht en de Vechtstraat ligt op een dekzandrug. Tegenwoordig maakt het gebied deel uit van de Indische Buurt. Van de situatie voor 1832 zijn alleen nog een deel van de Vlasakkers en het terrein tussen de Binnengasthuisstraat en de Nieuwe Vecht zichtbaar. Aan de Vlasakkers stonden twee molens. De Beltmolen op de hoek van de Vlasakkers en de Thomas à Kempisstraat is in de jaren dertig van de vorige eeuw afgebroken. De korenmolen de Vlijt aan de Vlasakkers heeft tot 1954 bestaan.
Aan de Nieuwe Vecht zelf was een groot aantal oliemolens aanwezig. In dit gebied waren onder andere de oliemolens de Fortuin en de Hoop te vinden. Van deze molens is niets meer aanwezig. Alleen de Zaaddragershuisjes verwijzen nog naar deze belangrijke industrietak langs de Nieuwe Vecht. Van veel latere datum is het Binnengasthuis. Dit Gasthuis lag oorspronkelijk aan Grote Aa, tussen de Oude Vismarkt, Gasthuissteeg, Diezerstraat en het Koningsplein en is in 1924 verplaatst naar het terrein aan de Nieuwe Vecht. Voor 1924 was er naast de oliemolens ook nog het huis Molenzicht te vinden. Dit huis was gebouwd in 1877 door de wijnhandelaar Van Laer. Zijn nazaten verkochten een deel van zijn grond aan het bovengenoemde Binnengasthuis. In de 19de eeuw is het gebied langzaam volgebouwd. Vooral langs de Vechtstraat, Balistraat, Bilitonstraat en Sumatrastraat waren veel huisjes te vinden.
Een bekend fenomeen was ook de enorme schoorsteen van de fabriek van Wulfing. Deze fabriek waarin de jaren 50 onder andere Sanatogen (pilletje tegen de zenuwen) werd vervaardigd verdween in 1955.
Omdat grote delen van het terrein onbebouwd zijn en de ligging op een dekzandrug zeer waarschijnlijk is, krijgt het gebied een archeologische waarde van 50 %.

236
De Hogenkamp
Waardering 50%

Het gebied tussen de Van Wevelinkhovenstraat, Bisschop Willebrandlaan, Hogenkampsweg en de Meppelerstraatweg ligt op een natuurlijke dekzandrug en stond bekend als de Hogenkamp. Het terrein wordt doorsneden door de Molenkampsweg. De naam Molenkampsweg verwijst naar de Beltmolen aan de Thomas à Kempisstraat. De molen is in de jaren 30 afgebroken. De huidige Hogenkampsweg is pas van latere datum. De verbinding tussen de Langenholterweg en de Meppelerstraatweg werd vroeger gevormd door de Achtersteeg. Uit archeologisch onderzoek op de hoek Hogenkamspweg/Meppelerstraatweg is bekend geworden dat de bewoning op de Hogenkamp teruggaat tot de 10de eeuw. Onder de Nieuwe Algemene begraafplaats aan de Meppelerstraatweg ligt nog een deel van een huisplattegrond uit deze periode. Op de plek van de voormalige Marechausseekazerne aan de Meppelerstraatweg heeft vroeger een batterij gelegen. Tegenwoordig is het terrein grotendeels ingericht als begraafplaats. Naast de Nieuwe Algemene begraafplaats uit 1823 ligt de Rooms-katholieke begraafplaats. De aanwezigheid van archeologische sporen uit de 10de eeuw op een natuurlijke dekzandrug zorgt voor een archeologische waarde van 50 %.

237
Bollebieste
Waardering 50%

Het gebied tussen de Langenholterweg, Bisschop Willebrandlaan, Rhijnvis Feithlaan en een deel van de Vechtstraat ligt op een natuurlijke dekzandrug en valt grotendeels samen met De Nieuwstad en de buurtschap Dieze. In het gebied ligt een aantal belangrijke straten als de Thomas à Kempisstraat, Vechtstraat en de Schoolstraat. De bebouwing in deze drie straten was vermoedelijk al vanaf de Late Middeleeuwen aaneengesloten. In het gebied ligt ook de Warmoesstraat waarvan de naam verwijst naar de tuinderijen en de agrarische activiteiten. Ook de namen Koemelkershoek, Poepershoek en Strontsteeg verwijzen naar de vele boeren die er woonden. Zowel de Nieuwstad als Dieze behoorden in de middeleeuwen tot de marke Dieze. De naam Dieze werd voor het eerst gebruikt in een oorkonde uit 1278. In 1384 werd het bij de stadsvrijheid van Zwolle gevoegd. Al vanaf de 17de eeuw werd er op de Brink en een deel van de Thomas à Kempisstraat een paardenmarkt gehouden. Dit had tot gevolg dat in deze buurt veel herbergen en hoefsmeden waren gevestigd. Een voorbeeld van zo'n herberg is de Nieuwe Lage waar Laurens Ester de scepter zwaaide.
In het gebied zijn naast Middeleeuwse sporen ook prehistorische sporen te verwachten. Het ligt immers op een natuurlijke dekzandrug.

238

Turfmarkt en Bagijnenweide
Waardering 50%

Het gebied tussen de Rhijnvis Feithlaan, Thomas à Kempisstraat, Koewegje, Nieuwe Vecht en de Turfmarkt wordt grotendeels in beslag genomen door het terrein van het oude Sophia Ziekenhuis. Dit ziekenhuis is in 1884 gebouwd en heeft tot 1972 dienst gedaan. De Turfmarkt is in 1848 ontstaan en was bedoeld om de belangrijkste brandstof, het bruine goud, te lossen. De Watertoren die in 1959 van een nieuwe bekleding werd voorzien dateert uit 1892. Op de Turfmarkt werd daarnaast ook gevoetbald en verschenen vlak na de Eerste Wereldoorlog een aantal houten noodwoningen.

239
Bollebieste
Waardering 50%

Dit grote gebied ligt deels ingeklemd tussen de Middelweg en Katersteeg. Aan de noordzijde wordt ook het gedeelte tussen de Bollebieste en de A28 tot dit gebied gerekend. De Middelweg kan gezien worden als een van de oude wegen door Dieze maar is in de loop der jaren verlegd. Langs deze weg stonden een groot aantal boerderijen. In het park de Hogenkamp zijn nog drie lindes zichtbaar die verwijzen naar de aanwezigheid van een oude boerderij. Ook aan de westzijde van de Katersteeg lagen een aantal boerderijen. De Katersteeg kan waarschijnlijk ook gezien worden als begrenzing van een natuurlijke dekzandrug. Dit betekent dat ten westen van deze steeg in principe bewoning vanaf de Prehistorie mogelijk is.

243
Gemeentereiniging
Waardering 50%

Op de hoek van de Rembrandtlaan en de Zamenhofsingel lag vroeger het terrein van de gemeentereiniging. Het terrein strekte zich uit van de Burgemeester Drijbersingel tot de Frans Halsstraat. De Vermeerstraat is pas in de jaren 30 van de 20de eeuw aangelegd. De Burgemeester Drijberssingel heette in het verleden Zamenhofsingel en Klein Grachtje. De Vermeerstraat stond bekend als de Ackerstraat. Aan de oostzijde van de stortplaats lag het Wilgenlaantje dat een verbinding vormde tussen het Klein Grachtje en de Frans Halsstraat. De vuilnisbelt is in 1934 verplaatst naar een kolk bij Westerveld aan het Zwarte Water. Over de exacte ouderdom van de stortplaats op de hoek van de Rembrandlaan zijn we totnogtoe slecht ingelicht. Op oude kaarten uit de jaren 10 en 20 van de vorige eeuw is op het terrein sprake van mestloodsen en petroleumbergplaatsen. Op een plattegrond uit 1877 is er al sprake van een Aschbelt. De stortplaats heeft aan de westzijde doorgelopen tot voorbij de Albert Cuypstraat. In de bouwput van het Campanilehotel aan de Schuttevaerkade zijn nog duidelijke stortlagen aangetroffen.

245

Dekzandrug met boerderij het Vagevuur
Waardering: 50%

Dit gebied bestaat uit een natuurlijke dekzandrug met daarop de later gestichte boerderij het Vagevuur. De ligging van de dekzandrug valt vrijwel samen met de op de zandrug gelegen Holtenbroekerweg. De Holtenbroekerweg liep vanaf het gebied buiten de stadsgrachten (omgeving Eikenstraat/Vermeerstraat) tot aan boerderij de Klooienberg. Het huis het Vagevuur lag aan deze Holtenbroekerweg.
In een wandeling rond Zwolle uit 1900 wordt gesproken van drie boerderijen aan de Holtenbroekerweg met de namen de Hemel, de Hel en het Vagevuur. Het Vagevuur wordt in deze beschrijving schuin achter het huis de Hel gesitueerd. Op een kaart uit 1826 staan wel de huizen de Hemel en de Hel afgebeeld, maar ontbreekt het Vagevuur. Op een Wandelkaart voor Zwolle, uitgegeven rond 1890, komt het Vagevuur wel voor. Het huis is vermoedelijk omstreeks 1902 afgebrand en gesloopt.

269
Houtzaagmolen de Zwaan
Waardering 50%

Op de hoek van de Pannenkoekendijk en de Schuttevaerkade heeft vanaf 1724 een houtzaagmolen gelegen. De houtzaagmolen had in de 18de eeuw nog geen naam en werd aangeduid als de “Nieuwe sagemole”. De naam de Zwaan stamt waarschijnlijk pas uit de 19de of 20e eeuw. In de besluiten van de magistraat krijgen de participanten in 1724 toestemming voor het oprichten van een zaagmolen en een houthandel. De plaats waar het hout opgeslagen kon worden, wordt beschreven als in de Stadsgracht (buitengracht) langs de courtine tussen het Bolwerk, het Houten Wambuis genaamd en het Kranenbolwerk. In datzelfde jaar werd verder gesteld dat de eigenaars en participanten van de zaagmolen een stuk Holtenbroekerdijk mochten gebruiken. De houtzaagmolen zelf, wordt gesitueerd bij de Zoutkeet aan het begin van de Holtenbroekerdijk, in de onmiddellijke nabijheid van de scheepswerf van Albert Jacobs.
De eerste participanten/eigenaren zijn in de bronnen moeilijk te achterhalen. In de bronnen wordt alleen Dr. Gerhard van Rijssen genoemd. Van Rijssen neemt in 1725 een stuk grond over van de Zoutkeet. Na de dood van Gerhard van Rijssen komt een deel van de molen in 1743 in bezit van Willem Gerard Grootveld (sr) en Van Sonsbeek. In 1751 lezen we dat de gehele molen werd gekocht door Willem Hendrik Grootveld (jr) en Willem Hofhuis. Van de erfgenamen van Grootvelt en Hofhuis koopt in 1791 factoor Hendrik Jan Kistemaker de molen. Het bezit bestond toen uit de Nieuwe houtzaagmolen en daarbij behorende loodsen, touwen en gereedschappen. Daarnaast wordt er in de verkoop melding gemaakt van een praam, een schuit, molenaarshuis, comptoirkamer, woonhuis en een kamp weiland. Alles is gelegen “buiten de Dieserpoort in Holtenbroek aan de Stadsgragt”. Na Hendrik Jan Kistemaker wordt de firma Schaepman en Russell als eigenaar van de molen genoemd. De bovenbouw van de molen wordt in 1901 gesloopt, gevolgd door de onderbouw in 1925. Op deze plek is waarschijnlijk na de sloop van de houtzaagmolen een klein bedrijfje gevestigd dat zich onder andere bezighield met de reparatie van houtwerk van schepen en de verhuur van roeiboten. Dit bedrijfje was opgericht door H.W. van Raalte en is in 1927 verdwenen door de aanleg van een kademuur vanaf de Coöperatieve Landbouwbank naar de Holtenbroekerdijk.

271
Voormalige Scheepswerf Van Goor en naastgelegen scheepswerf Van Raalte & Co
Waardering 50%

Op de kruising tussen de Achtergracht en het Zwarte Water heeft al vanaf 1713 een scheepstimmerwerf gelegen. Deze werf is in het begin van de 18e eeuw in bezit van Albert Jacobs. Op het oudste kadastrale minuutplan uit 1832 is de scheepswerf aangegeven als eigendom van Hendrik Wentholt. Vanaf 1852 is de scheepswerf in handen van scheepsbouwer Willem Roelof van Goor. De werf blijft dan tot 1921 in handen van de familie Van Goor. Na Jan Willem van Goor komt het weer in bezit van een Willem Roelof van Goor. Van deze Willem Roelof wordt de werf in 1921 overgenomen door de firma Van der Velden & Verboon. De werf bestond toen uit een drietal vethellingen. Door deze firma werd in 1922 de naastgelegen scheepswerf van Van Raalte en Co aangekocht. Uit welke periode de scheepswerf van H.W. van Raalte dateert is onduidelijk. De werf van Van Raalte en Co had de beschikking over twee vethellingen Door financiële problemen van firmant Verboon is de scheepswerf in 1923 verkocht aan de heer P. van Loo, directeur van de Vloerzeilfabriek De Vogel van Calcar. De werf werd gehuurd door K.M. van der Velden en omgedoopt tot scheepswerf Het Zwartewater van firma N.V. van der Velden. In 1925 is op de werf een nieuwe langs wagenhelling aangelegd. De vergunning voor het hebben van scheepshellingen met rails in de stadsgracht werd in 1942 opgezegd.. De hellingen zouden per 1 april 1943 uit de gracht verwijderd moeten zijn. Door de Tweede Wereldoorlog werd uitstel verleend tot 1 mei 1946. De scheepswerf werd verplaatst naar een terrein aan het Zwarte Water tegenover het Rademakerszijl.
Op de hoek van de Pannenkoekendijk en de Schuttevaerkade wordt al in 1724 melding gemaakt van de aanwezigheid van een Zoutkeet. Deze Zoutkeet ligt tussen de scheepstimmerwerf van Jacobs en de houtzaagmolen de Zwaan. Een gedeelte van het terrein van de Zoutkeet wordt in 1725 aangekocht ten behoeve van de houtzaagmolen. In 1832 is de Zoutkeet eigendom van Gerardus Antonius Ramaer en consorten.

272
Houtzaagmolen de Duif
Waardering 50%

In het gebied het Noorden heeft ter hoogte van de kruising Hobbemastraat en de Albert Cuypstraat houtzaagmolen de Duif gelegen. Over deze molen is totnogtoe weinig bekend. In de 19de eeuw is deze molen samen met onder andere houtzaagmolen de Zwaan eigendom van de firma Schaepman en Russel. De molen kon gerekend worden tot de zogenaamde paltrokmolens en is in 1912 afgebroken. Op het oudste kadastrale minuutplan uit 1832 is de houtzaagmolen nog goed te herkennen. Bij deze houtzaagmolen hoorde een watergang. Een deel van de watergang ligt op de plek van de huidige Govert Flinckstraat. In 2005 is tijdens rioolwerkzaamheden aan de Ferdinand Bolstraat geconstateerd dat een deel van de watergang gedempt is met huisvuil. Wanneer deze demping plaats heeft gevonden is niet bekend.

285
Klein Grachtje
Waardering 50%

Dit gebied ligt ten zuiden van de tegenwoordige Eikenstraat en wordt aan de oostzijde grotendeels begrensd door de Langenholterweg. Ook dit deel behoorde tot de marke en buurtschap Dieze. In dit gebied is in het stratenpatroon nog een verdedigingswerk of ravelijn te ontdekken. Ook de naam Klein Grachtje, in de periode voor 1960, tevens synoniem voor een achterbuurt herinnert hier nog aan. De ondergrond bestaat waarschijnlijk uit een natuurlijke dekzandrug waarop in principe bewoning vanaf de Prehistorie mogelijk is.

286
Diezerenk
Waardering 50%

Dit gebied tussen Holtenbroekerweg, Diezerenk, Diezerhoven en Noteboomstraat maakt deel uit van een grote groep woningen die zijn ontwikkeld door de katholieke organisatie St. Joseph. Het centraal richtpunt in dit katholiek dorp is het St. Josephplein. De bouw van de woningen is gestart in 1922. Voor 1922 maakte het gebied deel uit van het oude landbouwgebied van Dieze. In het gebied lag onder andere het akkercomplex de Diezerenk. Aan de oudere wegen zoals de Holtenbroekerweg, Holtenbroekerstraat en Diezerhoven stonden oude boerderijen. De Holtenbroekerweg ligt waarschijnlijk aan de westkant van een natuurlijke dekzandrug. Dit betekent dat er onder de huizen in het gebied archeologische sporen aanwezig kunnen zijn die dateren uit de Prehistorie of Middeleeuwen. Deze sporen zijn op de plek van de voormalige Diezerenk goed bewaard gebleven onder het dikke esdek. Voor het overige deel van het gebied geldt dat de huizen waarschijnlijk niet diep gefundeerd zijn. De sporen kunnen daarom nog onder de funderingen volledig intact bewaard zijn gebleven.

305
Bollebieste
Waardering 50%

Het gebied tussen Diezerhoven, Larixstraat, Middelweg, Moerbeistraat en Eikenstraat wordt gerekend tot de Bomenbuurt, ook wel de Bollebieste genaamd. Met de bouw van deze wijk wordt in 1934 gestart. De huizen kunnen gerekend worden tot de betere arbeiderswoningen. Vooral de panden van de socialistische AZCW werden bestempeld tot het beste wat de sociale woningbouw te bieden had. Deze wijk ligt waarschijnlijk op een natuurlijke dekzandrug waarop in de Late Middeleeuwen het akkercomplex de Diezerenk is ontstaan. Ook hier geldt dat door de aanwezigheid van het esdek en de ondiepe funderingen nog veel archeologische sporen bewaard kunnen zijn gebleven.

2.2.2 Cultuurhistorische structuur

Voor Diezerpoort is in september 2010 een cultuurhistorische analyse opgesteld. De Bagijneweide valt ook onder het onderzochte gebied. De bijbehorende waardenkaart is als Bijlage 2 Waardenkaart objecten, complexen en structuren aan deze toelichting toegevoegd.

Begrenzing onderzoeksgebied

luchtfoto situatie 2010

'Diezerpoort is volop in beweging', constateert het 'Ontwikkelingskader Gedroomd Diezerpoort' (zie paragraaf 3.2.3 Gemeentelijk beleid). De gemeente Zwolle investeert samen met de wijkbewoners, de ondernemers, woningbouwcorporaties en andere partners in de wijk, die een langdurig traject is ingegaan van sociale en economische vernieuwing. Die zal zich ook gaan vertalen in fysieke ingrepen in de wijk en nieuwe bouwprojecten. Het streven is dat dit gebeurt met respect voor bewoners, duurzaamheid en de cultuurhistorische waarden.
Het Ontwikkelingskader biedt inspiratie en randvoorwaarden voor de veranderingen aan.

De cultuurhistorische analyse is een verdere verdieping van de historische component van de wijk. De analyse vertelt het verhaal van Diezerpoort aan de hand van een aantal belangrijke ruimtelijke thema's en beschrijft de belangrijke relicten van de historische ontwikkeling, die we in het gebied kunnen zien. Deze onderdelen vormen de cultuurhistorische component van Diezerpoort. Elk afzonderlijk, maar vooral in onderlinge samenhang met het stadsgebied zijn zij de cultuurhistorische dragers van het gebied.

De volgende onderdelen komen in de analyse aan de orde:

• Beschrijving van de historisch-ruimtelijke ontwikkelingen van Diezerpoort in hoofdlijnen;
• Beschrijving en overzicht van de aanwezige cultuurhistorische waarden (objecten, structuren);
• Kwalificatie van de cultuurhistorische kwaliteit van alle aanwezige bebouwing (indifferent, attentiewaarde, waardevol, zeer waardevol);
• Duiding van de cultuurhistorische waarden, in woord en beeld (cultuurhistorische kaart);
• Aanbevelingen ter behoud en versterking van de aspecten met een hoge cultuurhistorische waarde;
• Historisch kaart- en beeldmateriaal.

De ontwikkeling van het gebied wordt geschetst aan de hand van een aantal cultuurhistorische thema's, die voor de wijk kenmerkend zijn.
De cultuurhistorische thema's zijn:

• 1. Het ontstaan van Diezerpoort: ontwikkeling van het landschap;
• 2. De Nieuwstad of Voorstad: de eerste stap naar verstedelijking;
• 3. De 19de eeuw: Zwolle treedt buiten de vesting;
• 4. Tuindorpen in het interbellum;
• 5. Naoorlogse steden- en woningbouw: Dieze Oost;
• 6. Veranderingen langs de stadsgracht.

oranje: Diezerpoort voorstad; paars: de vooroorlogse 'tuindorpen'; groen: de naoorlogse ensembles

Aanbevelingen:

In het onderzoek worden aanbevelingen gedaan ter behoud en versterking van de cultuurhistorische kwaliteit in het gebied. Hierbij komen zowel ruimtelijke aspecten aan de orde als objectgerichte.

Karakteristiek van het gebied

• De diversiteit in de cultuurhistorische, ruimtelijke en functionele aspecten en de verschillende tijdslagen als een kwaliteit beschouwen; dit gegeven illustreert de dynamiek van het gebied door de eeuwen heen;
• In het algemeen wordt behoud van de historische hoofdstructuur, de karakteristieke bebouwing en de karakteristieke groenelementen aanbevolen.

Hoofdstructuren

• Behoud en versterking van het historische karakter van Diezerpoort met zijn gelaagde historie, een levendige mix van oud en nieuw;
• Behoud van het historisch gegroeide stratenplan en de kenmerkende verkavelingen;
• Behoud van het onderscheidende karakter van de verschillende cultuurhistorische ensembles in de wijk: Dieze Centrum, Bagijneweide-Rhijnvis Feithlaan, de tuindorpachtige ontwikkelingen uit het Interbellum, de naoorlogse uitbreiding, de 19de-eeuwse begraafplaatsen.

Bebouwing/objecten

• Beschermen van de objecten en complexen die van 'zeer hoge cultuurhistorische waarde' zijn;
• Zoveel mogelijk behoud en herstel van de bebouwing met (zeer) hoge cultuurhistorische waarde;
• Instandhouding/aanpassing van de overige, binnen de context passende bebouwing volgens de reguliere welstandstoetsing (attentiewaarde);
• Handhaven van de bestaande schaal/dimensionering/oriëntaties van de bebouwing in de diverse karakteristieke deelgebieden en deze als uitgangspunt nemen bij nieuwe ontwikkelingen.

Rooilijnen, erfscheidingen, groen

• Handhaven van historische rooilijnen en erfafscheidingen;
• Handhaven van als waardevol gekenschetste groenelementen (bomenlanen, parken, (semi)openbare groenvoorzieningen, solitairen,tuinen).

Waardering:

Het rapport sluit af met een lijst van de bebouwing in Diezerpoort, waarbij een waardering van deze bebouwing is opgenomen. De waardering is onderverdeeld in de waarden:

• zeer hoge cultuurhistorische waarde; kleur rood;
• hoge cultuurhistorische waarde; kleur oranje;
• attentiewaarde (regulier welstandstoezicht volstaat); kleur geel;
• indifferente waarde; kleur grijs in het rapport en wit op de waardenkaarten.

Deze waardering is in het rapport verder omschreven in de paragraaf Historische bouwkunde.
De waardering wordt ook weergegeven op de bijbehorende waardenkaarten van het rapport. Ongeveer een kwart van de bebouwing in de wijk is als cultuurhistorisch waardevol aangemerkt. Zie in deze toelichting Bijlage 2 Waardenkaart objecten, complexen en structuren.

Nader onderzoek op grond van de cultuurhistorische analyse

De lijst van de bebouwing in Diezerpoort omvat per adres een verbeelding in de vorm van een kleurenfoto gecombineerd met een beschrijving van de karakteristiek van de bebouwing waaruit de cultuurhistorische waardering wordt afgeleid. Het vergt echter nog veel nader onderzoek om op grond van deze verbeeldingen en beschrijvingen op verantwoorde wijze de regels te kunnen opstellen voor een op bescherming van de cultuurhistorische waarden gerichte dubbelbestemming Waarde - Cultuurhistorie.

2.2.3 Ruimtelijke structuur

In deze paragraaf wordt de bestaande ruimtelijke structuur van het plangebied omschreven op het gebied van het verkeer, het groen, het water en de bebouwing.

2.2.3.1 Verkeersstructuur

Categorisering van wegen

In de periode van 1999 tot en met 2002 is Diezerpoort duurzaam veilig ingericht. De categorisering van de wegen, waarbij verschillende functies aan wegen worden toegekend, heeft ertoe geleid dat vrijwel alle wegen binnen de bebouwde kom als erftoegangsweg worden aangeduid. Straten waar de verkeersfunctie overheerst, zoals de Pannekoekendijk, de Schuttevaerkade, Burgemeester Drijbersingel, Van Wevelinkhovenstraat en de Meppelerstraatweg hebben een verkeersontsluitende functie waar een hogere maximale snelheid (50 km/h) geldt. Deze wegen worden aangeduid als gebiedsontsluitingswegen. De rijksweg A28 wordt aangeduid als een stroomweg.

Ontsluiting bedrijventerrein Floresstraat

Het bedrijventerrein wordt ontsloten vanaf de Ceintuurbaan.

Openbaar vervoer

Er bevinden zich diverse rechtstreekse busverbindingen richting onder andere het centrum, Holtenbroek, Aa-landen en Berkum.

Fietsverkeer

Binnen het plangebied, met uitzondering van de A28, mogen alle wegen door fietsers worden gebruikt. Voor de verkeersveiligheid wordt de fietser op enkele locaties gedwongen om gebruik te maken van een vrijliggend fietspad of fietsstrook. Er wordt getracht de fietsverbindingen zo direct en veilig mogelijk te houden. Zo mag de tunnel onder de A28 door (Devotenstraat) niet door autoverkeer worden gebruikt.

Parkeren

Gezien de ligging van de Diezerpoort is te verwachten dat de parkeerdruk in de schil om het centrum hoog is. Om deze parkeeroverlast te verminderen is in een deel van de Diezerpoort een vergunninghoudergebied ingesteld.

De verkeersstructuur is weergegeven op kaart 6.

2.2.3.2 Groenstructuur

Structructuurgroen in de zin van het Structuurplan 2020

De wijk Diezerpoort heeft een complexe ontstaansgeschiedenis. De oudste delen van de wijk (oorspronkelijk Nieuwstad geheten, nu de Thomas à Kempisstraat en omgeving) lagen vlak buiten de Diezerpoort, de uitvalsroute vanuit de stad naar noord en oost Nederland. Dit deel van de wijk is gebouwd op een dekzandrug, waarop vanouds de erven en de bouwlanden van de buurtschap Dieze waren gelegen. Ook tijdens de verstedelijking van deze zandrug tot in de tweede helft van de 20e eeuw waren hier nog veel tuinderijen aanwezig, bijvoorbeeld langs de Langenholterweg en de Middelweg. Vanaf het begin van de 19e eeuw, toen het begraven in kerken verboden werd, is deze dekzandrug vlak bij de stad ook gebruik voor begraafplaatsen (de Algemene Begraafplaats en de Rooms Katholieke Begraafplaats).
In de 20e eeuw is begonnen met het planmatig bebouwen van twee lager gelegen gedeelten van Diezerpoort. Dit zijn het gedeelte tussen de Holtenbroekerweg en het Zwarte Water, en het gedeelte tussen de Hogenkampsweg en de Westerveldse Aa. Het eerstgenoemde deel (de Schildersbuurt) heeft weinig groen en ligt zonder geleding tegen het oudste deel van de wijk aan.
De zone langs de stadsgracht en de ruime tuinen rond de kantoren langs de Drijbersingel, behorend tot de stedelijke hoofdgroenstructuur, vormen hier belangrijke geledingszones en ecologische refugia.
Het tweede deel (Dieze-Oost) is naoorlogs en ruimer van opzet. Bovendien is deze wijk van de oude delen gescheiden door de groene vinger langs de Middelweg, behorende tot de stedelijke hoofdgroenstructuur. Dit is een zeer divers gebied, met begraafplaatsen, een park, een buurtweide en jeugdtuinen. Er komt ook vrij veel bebouwing voor, maar het groene beeld overheerst. De bodem bestaat uit voedselrijke zandgrond (oude tuinderijgrond), die zich in de parken en het openbaar groen ontwikkelt tot een stinsmilieu. De begraafplaatsen zijn voedselarmer. Vooral de Algemene begraafplaats is rijk aan planten van matig voedselrijke graslanden. Door de aanwezige oude bomen is het een gebied dat rijk is aan broedvogels (boomklever, grote en kleine bonte specht).
Binnen het plangebied zijn verder de op stedelijk niveau belangrijke verkeerswegen opgenomen in de Stedelijke Hoofdgroenstructuur (jonge infrastructuurlijnen). Dit zijn de Roelenweg, de Schuttevaerkade, de Drijbersingel, de Diezerkade, de Van Wevelinkhovenstraat, de Middelweg, de Willebrandlaan, een deel van de Hogenkampsweg en de Vechtstraat, en de Meppelerstraatweg. De bomenstructuur en het groene karakter van de bermen en taluds moeten hier in stand worden gehouden en versterkt. Zowel dwars als lengteprofiel moeten hun groene karakter behouden. Ook de groene oevers van de Nieuwe Vecht behoren tot de stedelijke hoofdgroenstructuur.
Alle bovengenoemde verbindingen zijn tevens belangrijke recreatieve routes. De continuïteit hiervan moet gewaarborgd zijn. Een overzicht van de groenstructuur is weergegeven op kaart 7.

Buurtgroen

De Albert Cuypstraat, de Govert Flinckstraat, de Kastanjestraat, de Rhijnvis Feithlaan en het overige deel van de Hogenkampsweg zijn onderdeel van de buurtgroenstructuur vanwege de markante boombeplanting of vanwege de mogelijkheid om deze te ontwikkelen. De Thomas à Kempisstraat is onderdeel van de buurtgroenstructuur vanwege de centrale functie in de wijk. Hier wordt vanwege de ruimte op een andere wijze aan deze positie vorm gegeven. Enkele centrale groene ruimtes behoren eveneens tot de buurtgroenstructuur. In de Schildersbuurt is dat de speeltuin Het Noorden. Deze ruimtes zijn erg belangrijk voor het dagelijks gebruik van groen voor spelen en recreëren.
De wijk wordt in het noorden begrensd door de rijksweg A28. Het begeleidende groen van deze weg ligt nogal achteraf en is daardoor weinig structurerend. Door de hier en daar forse afmetingen heeft het echter wel een gebruiksfunctie voor de wijk, waarom het wel tot de buurtgroenstructuur wordt gerekend.
Het bedrijventerrein Floresstraat kent geen duidelijke groenstructuur.

Bijzondere bomen

Van de bomen langs de Albert Cuypstraat, de Kastanjestraat en langs de Nieuwe Vecht behoren er vele tot de bijzondere bomen. Ook in het parkje langs de Warmoesstraat staan enkele bijzondere bomen. De meeste bijzondere bomen staan daarmee in de buurtgroenstructuur.

2.2.3.3 Waterstructuur en riolering

De waterstructuur in het plangebied is in de periode 1910-1970 tot stand gekomen. Van de oorspronkelijk in noordelijke richting afwaterende watergangen is geen enkel relict meer aanwezig. Wel vormen de in de 19e eeuw aangelegde Nieuwe Vecht en de Achtergracht, inclusief hun begeleidende kaden en dijken de respectievelijke oostelijke- en zuidelijke plangrens.
Van oorsprong ligt de wijk Dieze in een rivierdallandschap met in belangrijke mate klei op veen gronden met plaatselijke zandduinen waarop de wijk Dieze is ontstaan en waar in de eerste helft van de 19e eeuw de twee begraafplaatsen zijn aangelegd. Vanaf 1910 is de bebouwing in de woonwijk Indische Buurt gestart en medio de jaren ´70 is de wijk met de woonwijk Dieze oost voltooid. Het gebied is voor de woonfunctie opgehoogd waarbij het maaiveld in hoogte varieert tussen ca. 1,20 meter NAP in Dieze oost tot 2.00 meter en hoger nabij de dijk langs de Achtergracht.
De Nieuwe Vecht heeft een belangrijke regionale functie in de afvoer van water in de richting van het IJsselmeer.
Ten behoeve van de waterhuishouding, waterberging en als ontvangend water voor enkele riooloverstorten zijn bij de ontwikkeling van het woongebied Dieze-oost enkele waterpartijen aangelegd langs de Middelweg, de zuidoostelijke teen van de hooggelegen rijksweg A28 en de Van Schoonhovenstraat c.a. Deze vijvers staan door middel van duikers met elkaar in verbinding en lozen via een lange duiker uiteindelijk op de Westerveldse Aa nabij het Aapark.
In de gehele wijk is een gemengd rioleringsstelsel aangelegd; het stelsel loost met een aantal overstorten op de centrumvijver ( 1x), de Nieuwe Vecht (3 x), de Westerveldse Aa (1x) en Achtergracht (2x). Aan de Pieter Steijnstraat is in 2005 een gebiedje herontwikkeld waarbij het regenwater niet op de riolering is aangesloten maar via infiltratie in de grond wordt geloosd. Bij de overstortvoorziening op de centrumvijver en bij 1 overstort op de Nieuwe Vecht zijn respectievelijk een bergbezinkriool en een bergbezinkkelder aangebracht.

2.2.3.4 Bebouwingsstructuur

Gebiedsbeschrijving

De wijk Diezerpoort is gelegen direct ten noorden van het centrum en strekt zich uit tot aan de rijksweg A28 en de Ceintuurbaan.
De wijk kent een lange geschiedenis. Rond 1800 bestond de wijk uit 9 boerderijen, waaronder De Hogenkamp. De eerste ontwikkeling betrof het aanleggen van de parkachtige begraafplaatsen in het begin van de 19e eeuw. Tegen 1970 naderde de wijk Diezerpoort zijn voltooiing door de verwezenlijking van de buurt rond park de Hogenkamp, dat qua ruimtelijke structuur en woningtypologie als voorbode van de wijk Holtenbroek kan worden gezien.
De wijk Diezerpoort kent door de verschillende ontwikkelingsperioden ook duidelijk verschillende (ruimtelijke) karakteristieken. De ontwikkelingsperioden worden onderscheiden door de aanwezigheid van het infrastructurele raster in de wijk.

Afbeelding 1: historische ontwikkeling

Bebouwde structuur

Het gebied dat het dichtst bij het centrum ligt, kent de langste historie. Het gebied kent het meest intensieve ruimtegebruik binnen Diezerpoort en herbergt een groot aantal (bovenwijkse) voorzieningen (RIAGG, Kamer van Koophandel, CWI, UWV, Belastingdienst, Historisch Centrum, kantoor van de Gemeente Zwolle, verschillende scholen en andere kleinere voorzieningen). Hiermee fungeert Diezerpoort als een volwaardig transitiegebied van het centrum. Tussen deze voorzieningen liggen onder andere de Schildersbuurt en de Bomenbuurt. Deze buurten zijn in de jaren dertig van de 20e eeuw ontstaan en waren bestemd voor de meer welvarende arbeiders.

Afbeelding 2: relaties met omgeving

Het meest oostelijke gebied is een woonbuurt ontstaan rond 1950, voltooid rond 1960. Aan de Hogenkampseweg zijn (op de wijk gerichte) voorzieningen gecreëerd in de vorm van een winkelcentrum, een zorgcentrum en scholen. Achter deze hogere gebouwen ligt in oostelijke richting meer gestapelde woningbouw. Dit gebied wordt gekenmerkt door een grote oppervlakte aan openbare ruimte. Deze kwaliteit wordt behouden tot aan het watertje dat dit gebied doorsnijdt. Verder in oostelijke richting is een woonbuurtje met eengezinshuizen gesitueerd.

Afbeelding 3: indeling Diezerpoort

Een opvallend element is de doorgezette hoogbouw langs de rijksweg A28. Het contrast tussen deze hoogbouw en de woningen (gestapeld en eengezinshuizen) in de buurt is vooral in de oostelijke strook het meest duidelijk waar te nemen. Hoogbouw op deze plek is vanzelfsprekend gezien het feit dat de rijksweg A28 en de Ceintuurbaan elkaar hier snijden.
Een ander gemeenschappelijk punt is de goede ontsluiting van de wijk; vanaf de doorlopende wegen zijn er veel toegangswegen de wijk in. Binnen de woonbuurten zijn er veel kleine weggetjes waarin een patroon moeilijk te ontdekken valt. De oostelijke strook kent nog de meest rationele verkaveling.

Afbeelding 4: bebouwing en ontsluitingsstructuur

De woonbuurten kennen een gevarieerd aanbod doch elk binnen een modale prijscategorie. De hoogbouw in geheel Diezerpoort is voornamelijk 4 lagen hoog, maar is rond de rijksweg A28 lokaal aanzienlijk hoger.
De Bomen- en de Schildersbuurt zijn van een heel ander kaliber en kenmerken zich door huizen van 2 à 3 lagen hoog, afgetopt met oranje zadeldaken. De rooilijnen zijn strak, waardoor er een goed overzicht ontstaat op de vele speelplekjes in de buurt.

een doorsnee straat met eengezinshuizen in Diezerpoort

Het middengebied is het groene hart van de wijk. Het belangrijkste kenmerk van dit gebied zijn de zeer prettige openbare ruimtes. In het noordelijk gedeelte zijn de jeugdtuinen van Luchtbode te vinden. Vlak daarbij ligt park De Hogenkamp. De groene ader loopt in zuidelijke richting door in twee parkachtige begraafplaatsen. In noordelijke richting loopt de groene strook door in één van de groene aders van de wijk Aalanden.

Afbeelding 5: relatie bebouwing en groene gebieden

Doordat er sprake is van gestapelde woningbouw rondom dit gebied, loopt het parkachtige karakter door in de (semi-)openbare ruimtes tussen de blokken. De groene uitstraling doorvlecht hiermee het gehele middengebied. Het door bomen, hagen, struiken en gras gekenmerkte gebiedje kent dus een stedenbouwkundig gezien ruime opzet.

flats in de groene ruimte

Naast deze middenstrook kent Diezerpoort direct grenzend aan de rijksweg A28 ook een smalle langgerekte groenzone. Dit is gedaan om een zo aantrekkelijk mogelijk barrière te maken tussen de bebouwing en de snelweg. De groenstrook zelf is behoorlijk hoog en dicht begroeid.

Op het voormalige bedrijfsterrein van de Aloë en Berendsen & De Graaf is een nieuwe woonbuurt ontwikkeld. Om deze ontwikkeling mogelijk te maken is op 26 maart 2007 het bestemmingsplan De Aloë opgesteld.

Het belangrijkste gegeven van het plan voor De Aloë, is de ligging aan de Nieuwe Vecht. De Nieuwe Vecht heeft een sterke ruimtelijke kwaliteit en is een belangrijke landschappelijke drager in de stedelijke structuur van de gemeente Zwolle. Ter hoogte van het gebied De Aloë wordt de Nieuwe Vecht breder en buigt deze af.
De bocht in de Nieuwe Vecht is de aanleiding voor de hoofdopzet van de verkaveling. De verdraaiing wordt opgevangen in een groene stedelijke ruimte en voorzien van een bebouwingsaccent bij de Bankastraat. Zo wordt de ruimte van de Nieuwe Vecht beëindigd en benadrukt en ontstaat er een nieuwe schakel in de langzaam verkeersroute naar het buitengebied.
De stedelijke groene ruimte vormt het voorplein van een haakvormig gesloten bouwblok, dat georiënteerd is op de Nieuwe Vecht. Doordat het parkeren in het gebied grotendeels binnen dit bouwblok op eigen terrein plaatsvindt, kan de groene kwaliteit van de openbare ruimte aan de oever bewaard blijven.
Een doorsnijding van het blok aan de westzijde maakt een zichtlijn op de molen de Passiebloem mogelijk, het andere beeldbepalende element in het gebied. Deze lijn verbindt tevens de groene ruimte aan de Nieuwe Vecht met het aangrenzende woongebied. De overige straten maken de ringontsluiting van het plan compleet en takken aan op de structuur van de omliggende woon- en werkgebieden.

stedenbouwkundig plan De Aloë en Berendsen & De Graaf

nieuwe woningen op het terrein van De Aloë

In de begrenzing van het gebied De Aloë met het DSM-terrein is een afstandszone van circa 25 - 30 meter gecreëerd. Deze zone is en blijft eigendom van DSM om te kunnen voorzien in hun parkeerbehoefte. De ontsluiting van het DSM-terrein vanaf de Boerendanserdijk is gehandhaafd en verloopt niet via het gebied De Aloë. De afstandszone is ingericht als parkeerterrein met groenvoorzieningen. Hiermee is een kwalitatief ruimtelijke conditie gecreëerd om bebouwing direct grenzend aan deze zone mogelijk te maken. De woningen worden afgeschermd van milieuhinder van bedrijven door middel van een afschermende gevel/tuinmuur, voornamelijk om geluid te weren. Daarom zijn deze woningen uitgevoerd met een dove gevel ter plaatse van de parkeerplaats van DSM. Daarnaast is de gunstige oriëntatie op de zon (zuidwesten) een conditie die woningbouw mogelijk heeft gemaakt. Door dit bijzondere woningtype sluiten het woongebied en het bedrijventerrein goed op elkaar aan.
Langs de Ternatestraat is een zone met drie kleinschalige bedrijfsunits opgenomen. Deze vormen de overgang tussen het nieuwe woongebied en de bestaande bedrijven langs de Floresstraat.
De bebouwing op het terrein van Berendsen & De Graaf bestaat uit een U-vormig appartementengebouw op de hoek van de Floresstraat en de Bankastraat en een rij grondgebonden woningen aan de zuidzijde in aansluiting op de locatie De Aloë. Het appartementengebouw telt deels drie en deels vier bouwlagen. De hoek bij de entree van het nieuwe woongebied De Aloë is afgerond en lager. De appartementen zijn aan de achterzijde van het gebouw via galerijen ontsloten. Op het binnenterrein bevinden zich de parkeervoorzieningen. Deze zijn via een poort vanaf de Floresstraat ontsloten.

bedrijfsbebouwing aan de Ceintuurbaan

Door de geleidelijk gegroeide structuur en transformaties op het bedrijventerrein Floresstraat heeft deze locatie een diffuse bebouwingsstructuur. De bedrijfsbebouwing richt zich voornamelijk met de voorzijden naar de ontsluitingswegen Ceintuurbaan en Floresstraat. De gevarieerde bebouwing bestaat hoofdzakelijk uit bedrijfsbebouwing van één of twee hoge bouwlagen, veelal afgedekt met platte daken, flauwe zadeldaken of sheddaken. Langs de Ceintuurbaan komt hogere bebouwing voor tot zes bouwlagen.

2.2.4 Functionele structuur

In deze paragraaf wordt de bestaande functionele structuur van het plangebied omschreven op het gebied van het wonen, de centrumvoorzieningen, de sport- en recreatieve voorzieningen, de overige maatschappelijke voorzieningen en de economische voorzieningen.De ligging van de diverse voorzieningen staat globaal aangegeven op kaart 8.

2.2.4.1 Wonen

Goed zichtbaar is dat de wijk Diezerpoort in verschillende perioden is gebouwd. Het Noorden, Bollebieste en een deel van de Schildersbuurt en van de Indische Buurt dateren van voor de oorlog. Men treft hier vooral kleinere (arbeiders-) woningen aan. Hogenkamp en Meppelerstraatweg-zuid zijn gebouwd in de jaren '55 tot '70 en dat is te zien aan de vele (portiek-) flats uit die periode. Rond de eeuwwisseling is een deel van de Schildersbuurt gesloopt en opnieuw opgebouwd en ingepast in de bestaande wijk. Met uitzondering van delen van Dieze-centrum is er een sterke scheiding tussen wonen en andere functies.

Woningvoorraad

Diezerpoort kent als geheel een relatief hoog percentage huurwoningen. In buurten als Dieze Oost, Indische Buurt en Bollebieste ligt het percentage huurwoningen boven de 80. De huurprijs van het merendeel van de woningen is laag. Circa tweederde van de woningvoorraad in Diezerpoort bestaat uit niet-grondgebonden woonruimte. Dat is erg hoog vergeleken met heel Zwolle, waar dit aandeel op circa eenderde ligt. De gestapelde woningbouw is voor het grootste deel gesitueerd in Dieze Oost.
Het aantal woonruimten bedroeg op 1 januari 2011 5.660. Het aantal woningen is het laatste decennium gestaag gegroeid. De Diezerpoort telt nu 10% méér woningen dan in 1996, de woningvoorraad in geheel Zwolle is in dezelfde periode met 26% opgelopen.
De gemiddelde woningbezetting bedraagt 1,7 (Zwolle: 2,2). De tendens is dalend.
Inde komende periode zal het aantal woningen in het plangebied waarschijnlijk wat gaan afnemen door sloop/vervanging en ontduplexen van woningen in Dieze Oost.

Bevolking op 1 januari 2011

In Diezerpoort woonden op 1 januari 2011 in totaal 9.719 personen, precies even veel als vijftien jaar geleden. Dit is mogelijk geworden door een gestage groei van de woningvoorraad die de daling van de gemiddelde huishoudensomvang voldoende heeft gecompenseerd .

Heeft Zwolle al een relatief jonge bevolking in vergelijking met het landelijke beeld, in de Diezerpoort springt het aandeel jongeren er helemaal sterk uit. Kinderen tot 15 jaar zijn ondervertegenwoordigd, evenals mensen in de leeftijdsgroep 35-70 jaar.
Het aantal alleenwonende personen is al jaren dominant. Ruim de helft van de Diezerpoorters is een eenpersoonshuishouden (heel Zwolle 33%), en de trend is oplopend. Ook de 1-oudergezinnen zijn een groeigroep, maar hierbij gaat het om veel kleinere aantallen. De Diezerpoort blijft ver achter bij het Zwolse gemiddelde voor gezinnen met kinderen (Diezerpoort 13%, Zwolle 29%). In de Diezerpoort wonen, dat mag uit het voorgaande ook blijken, relatief weinig kinderen.

De gemiddelde woningbezetting ligt met 1,7 duidelijk onder het Zwols gemiddelde van 2,3.
Al deze cijfers en trends wijzen er op dat de Diezerpoort een starterswijk is.

Bedrijfswoningen

Op het bedrijventerrein Floresstraat waren twee bedrijfswoningen aanwezig: Floresstraat 20 en Boerendanserdijk 1. De woning Floresstraat 20 is in het bestemmingsplan De Aloë gehandhaafd als bedrijfswoning. Het pand Boerendanserdijk 1 is niet meer in gebruik als woning en heeft in het bestemmingsplan De Aloë een nieuwe bestemming Gemengde doeleinden gekregen met andere functies dan wonen.

Woonwagenstandplaatsen

Aan de Van Wevelinkhovenstraat bevinden zich 9 woonwagenstandplaatsen, aan de Van Miereveldstraat 3.

2.2.4.2 Sport- en recreatieve voorzieningen

Sport

In Diezerpoort zijn beperkte mogelijkheden voor sportbeoefening. Op het gebied van buitensportvoorzieningen zijn er géén mogelijkheden, met uitzondering van een aantal trapveldjes en parkvoorzieningen. Voor de binnensport is de Stilohal beschikbaar, die echter sterk verouderd is. Het college heeft een besluit genomen om deze hal medio 2008 te sluiten. Een beperkt aantal gymzalen biedt mogelijkheden voor zowel verenigingen als particulieren voor sportactiviteiten overdag en in de naschoolse uren.

Recreatie

In Diezerpoort zijn beperkte mogelijkheden voor sportbeoefening. Op het gebied van buitensportvoorzieningen zijn er géén mogelijkheden, met uitzondering van een aantal trapveldjes en parkvoorzieningen. Voor de binnensport is de Stilohal beschikbaar, die echter sterk verouderd is. Een beperkt aantal gymzalen biedt mogelijkheden voor zowel verenigingen als particulieren voor sportactiviteiten overdag en in de naschoolse uren.

2.2.4.3 Overige maatschappelijke voorzieningen

In Diezerpoort zijn, onder andere, de volgende maatschappelijke voorzieningen aanwezig:

Onderwijsvoorzieningen

Er zijn 2 basisscholen aanwezig in het plangebied. Dit zijn de Prof. Dr. K. Schilderschool (gereformeerd) aan de Dennenstraat en de Springplank aan de Beukenstraat. Sinds april 2003 zit De Springplank in een nieuw pand en is onderdeel van de brede school Het Wonderwoud. De brede school is als pilotproject opgezet en is gericht op het verminderen van onderwijsachterstanden en het creëren van kansen voor jeugdigen in de wijk. In Diezerpoortis aan de Jan Buschstraat één school voor speciaal onderwijs gevestigd, de Enkschool. Voorts zijn in het plangebied gevestigd een onderdeel van het CIBAP (Esdoornstraat) en de afdeling Sport en Bewegen van De Landstede (Zerboltstraat).

Belangrijkste aanbod overige maatschappelijke voorzieningen

Diezerpoort kent naast de hiervoor genoemde voorzieningen nog een groot aantal andere voorzieningen, die soms buurt- of wijkgericht zijn, soms meer stedelijk.
De verzorgingshuizen De Esdoorn en Arcadia, het dienstencentrum De Terp en het Trefpunt 55+ Het Noorden richten zich op ouderen.
Diezerpoort kent meerdere buurt- cq wijkcentra die vaak als thuiscentrum van de buurtvereniging fungeren. In Dieze-Oost bevinden zich de Vlasakkers, Het Noorden en Rembrandtien.
In de wijk komt daarnaast nog een aantal stedelijk gerichte voorzieningen voor die het noemen zeker waard zijn. Het betreft het Turks Trefcentrum, Stilo sporthal, Hedon en Zwols Popfront en Bonjour (dagopvang voor dak- en thuislozen). Tussen het Zwarte water en de Burgemeester Roelenweg bevindt zich het kantoor van GGZ Dimence. Dimence is een instelling voor geestelijke gezondheidszorg.

2.2.4.4 Economische voorzieningen

Detailhandel

Hogenkampsweg

Aan de Hogenkampsweg is een winkelcentrum gerealiseerd dat in hoofdzaak het omliggend woongebied Hogenkamp bedient. Rondom de C1000 bevindt zich hier een compleet aanbod in de foodsector. Er zijn 12 winkels gevestigd, met een verkoopvloeroppervlak van ruim 2.000 m². Vanwege de ligging en goede bereikbaarheid is bovendien sprake van enige klandizie uit aangrenzende stadswijken.

winkelcentrum Hogenkampsweg

Thomas à Kempisstraat

Van oudsher hebben de winkelvoorzieningen aan de Thomas à Kempisstraat en de Vechtstraat een bijzondere positie in de stad. Kenmerkend zijn de relatief lage kosten, de goede bereikbaarheid en het parkeren voor de deur. Door het specialistische aanbod komen er ook klanten uit de rest van de stad en de regio. De verwachting is dat de positie van deze winkelconcentratie zal stabiliseren of zelfs verzwakken door diverse factoren (zie Kadernota Detailhandel Zwolle). Genoemd worden de veroudering in de ruimtelijke structuur, de presentatie en de pandkwaliteit, de spreiding van de voorzieningen en het ontbreken van samenhang.

de Thomas à Kempisstraat

winkelcentrum Diezerpoort

Winkelcentrum Diezerpoort neemt qua locatie en branchering een onduidelijke positie in en vraagt om aandacht. Voor Diezerpoort, waartoe een grote op Zwolle gerichte supermarkt behoort, zijn er concurrerende ontwikkelingen bijgekomen in het supermarktsegment (Aalanden, Hogenkampsweg).

winkelcentrum Diezerpoort

Simon van Slingelandtplein

Ten slotte bevindt zich aan het Simon van Slingelandtplein nog een klein buurtwinkelcentrum. Bij de realisatie van de nieuwe winkelontwikkeling aan de Hogenkampsweg (rond 1996) hield feitelijk het Simon van Slingelandplein op te bestaan als winkelgebied. In het winkelbeleid was aan het Simon van Slingelandplein geen plaats meer voor de ontwikkeling van detailhandel. Andere voorzieningen in de sfeer van dienstverlening en kantoren zijn hiervoor in de plaats gekomen

een van de vleugels van het buurtwinkelcentrum aan het Simon van Slingelandtplein

Rembrandtlaan 70

In de Rembrandtlaan 70 bevindt zich een fietsenwinkel in een gebied dat in het tot nu toe geldende bestemmingsplan is bestemd voor maatschappelijke voorzieningen.

Motorbrandstofverkooppunten

Tevens bevinden zich 2 verkooppunten van motorbrandstoffen in de wijk respectievelijk aan de Van Wevelinkhovenstraat en de Meppelerstraatweg.

Horeca

Aan de Schuttevaerkade bevindt zich het Campanillehotel. In het winkelcentrum Thomas à Kempisstraat / Vechtstraat en omgeving bevinden zich 12 horecabedrijven.
In het winkelcentrum Diezerpoort bevindt zich 1 horecabedrijf. Ook in het winkelcentrum aan de Hogenkampsweg bevindt zich 1 horecabedrijf. Aan de Ceintuurbaan heeft McDonalds een vestiging.

Kantoren

Naast de in de vorige paragraaf genoemde winkellocaties ligt in de periferie van Diezerpoort een aantal gebieden met voornamelijk kantoren:

• Burgemeester Roelenweg / Govert Flinckstraat, met voornamelijk kantoren, onder andere van Kamer van Koophandel, Zwolse Poort, RIAGG, Achmea zorgverzekeraar, Nysingh advocaten en KPN Telecom;

• hoek Burgemeester Drijbersingel / van Wevelinkhovenstraat, met voornamelijk kantoren, onder andere van GAK en Belastingdienst.

café aan de Brink

kantoor Belastingdienst hoek Burgemeester Drijbersingel / van Wevelinkhovenstraat

Bedrijventerrein Floresstraat

Op het bedrijventerrein Floresstraat zijn enkele grootschalige bedrijven en een tiental kleinere bedrijven gevestigd. Van de gevestigde bedrijven vallen twee grote bedrijven (DSM Resins en Vishay BCcomponents) alsmede een aantal kleinere bedrijven onder categorie 3 van de VNG-publicatie bedrijven- en milieuzonering. Van de overige bedrijven vallen de meeste onder categorie 2 en een enkele onder categorie 1 van deze publicatie.
De grotere bedrijven zijn hoofdzakelijk gevestigd op het oostelijke deel van het terrein. De kleinere bedrijven zijn geconcentreerd in de noordwesthoek in een bedrijfsverzamelgebouw langs de Floresstraat.

Op de volgende afbeelding is een overzicht gegeven van de in september 2005 aanwezige bedrijven. Tevens is aangegeven in welke milieucategorie zij in te delen zijn volgens de VNG-publicatie bedrijven- en milieuzonering.

kaart aanwezige bedrijven op het bedrijventerrein Floresstraat

De geluidzone industrielawaai rond het bedrijventerrein De Vrolijkheid is inmiddels vervallen.

In de volgende tabel is een overzicht gegeven van de in september 2005 aanwezige bedrijven, waarbij tevens de algemene omschrijving van het bedrijf is opgenomen.

Verspreid liggende bedrijven

De wijk kent ook nog een aantal verspreid liggende bedrijven van enige omvang, zoals de taxicentrale aan de Burgemeester Roelenweg, garagebedrijf Oving aan de Bisschop Willebrandlaan dat in het kader van de stadsvernieuwing is uitgeplaatst vanuit de Vechtstraat en de centrale van de KPN aan de Pieter Steijnstraat.

garagebedrijf Oving aan de Bisschop Willebrandlaan

Beroepen en bedrijven aan huis

Daarnaast bevinden zich verspreid door de wijk een aantal beroepen en bedrijven aan huis. Deze komen vooral voor in Dieze-west, aan de noordoost rand van het winkelcentrum Thomas à Kempisstraat / Vechtstraat en aan het Simon van Slingelandtplein.

Afwijkend gebruik

Er is een inventarisatie gedaan van het van de woonfunctie afwijkend gebruik in woningen. De adressen staan in een tabel weergegeven. Achter de adressen staan de activiteiten weergegeven.

Tabel afwijkend gebruik in woningen

Adres		Activiteit
Schuttevaerkade 12		meubelmakerij
Rembrandtlaan 1		restaurant
Rembrandtlaan 2		reisbureau
Rembrandtlaan 3		kapsalon
Rembrandtlaan 4		fotozaak
Rembrandtlaan 6		orthodontist
Rembrandtlaan 9		modelbouwwinkel
Rembrandtlaan 11		Aziatische supermarkt
Rembrandtlaan 11a		levensmiddelenmarkt
Rembrandtlaan 13		autoonderdelenwinkel
Rembrandtlaan 10		peuterspeelzaal
Rembrandtlaan 53		kapsalon
Rembrandtlaan 55		fotozaak
Rembrandtlaan 57		minimarkt
Hobbemastraat 2a		snackbar
Holtenbroekerweg 36		chiropractor
Vermeerstraat 59		groente- en fruitmarkt
Vermeerstraat 61		duikcentrum
Kastanjestraat 1		kringloop
Kastanjestraat 36		foto's van kattenwinkel
Kastanjestraat 46		dierenspeciaalzaak
Diezerhoven 2		kapsalon
Vechtstraat 85		loodgieter
Vechtstraat 87		autobeklederij
Vechtstraat 169		uitzendbureau
Thomas à Kempisstraat 126-128		electronicawinkel
Thomas à Kempisstraat 141		kledingzaak
Madurastraat 7		klokkenwinkel
Molenkampsweg 16		rouw- en bloemwerkenwinkel
Celebesstraat 31		installatiebedrijf
Meppelerstraatweg 15		keukenzaak