Havens

4.6 Cultuurhistorie

Vanaf 1 januari 2012 dient met de wijziging van het Besluit ruimtelijke ordening, ingegaan te worden op de relatie van het ruimtelijk voornemen en de aanwezige cultuurhistorische waarden.

Plangebied

Met het oog op de aanwezigheid van cultuurhistorische waarden en de wettelijke verplichting cultuurhistorie mee te nemen in het bestemmingsplan heeft adviesbureau Tauw een quickscan cultuurhistorie uitgevoerd (Tauw, N001-4828418FDD-evp-V01-NL, 11 juni 2012) (zie bijlage 5).

Monumenten

Het overgrote deel van de rijksmonumenten op Urk bevindt zich op het grondgebied van het voormalige eiland, in de zogenaamde 'wijken'. Het betreft merendeels woningen, waaronder voormalige vissershuisjes. Ook de drie kerken (Nederlands Hervormde Kerk, Bethelkerk, Eben Haezerkerk) op het eiland zijn rijksmonument, evenals het gemaal Vissering en het brugwachtershuisje en de schotbalkenloods bij de Urkersluis.

De binnen het plangebied aanwezige rijksmonumenten zijn gelegen rond het sluiscomplex. Het betreft de Schutsluis zelf, de schottenbalkloods, sluiswachterswoning en Gemaal Vissering. Daarnaast is binnen het plangebied nog één gemeentelijk monument aangewezen, namelijk scheepswerf Metz.

Beschermd Dorpsgezicht

Een deel van het plangebied, te weten het noordelijk deel van het havengebied, maakt onderdeel uit van het beschermd dorpsgezicht Urk (zie figuur 4.7). Het beschermd Dorpsgezicht is als dubbelbestemming opgenomen in het bestemmingsplan.

Figuur 4.7 Begrenzing beschermd dorpsgezicht Urk

Cultuurhistorische waarden

De havenfunctie (de rede) heeft vanaf de 17e eeuw het bestaansrecht van Urk bepaald. De volgende dragers spelen hierbij een cruciale rol en zijn daarmee ook belangrijke cultuurhistorische waarden in het plangebied:

• De Westhavenkade, de Oosthavenkade, de Dormakade (het oostelijk havenhoofd) en de Staversekade (het westelijk havenhoofd), die samen de twee oudste havens omspannen
• De westelijke en oostelijke werf aan respectievelijk de Westhavenkade en de Oosthavenkade (de middelste werf is inmiddels verdwenen), die de functie van Urk als vissersplaats al sinds midden 19e eeuw onderstreept. De oostelijke werf maakt onderdeel uit van het plangebied voor het nieuw op te stellen bestemmingsplan.
• Plein 1890, dat als belangrijke openbare ruimte in het havengebied een centrale plaats inneemt.
• Waterstaatkundig ensemble aan de Domineesweg met daarin de Urkersluis (rijksmonumentale schotbalkenloods en brugwachtershuisje) en het Gemaal Vissering

De bedrijventerreinen Lemsterhoek en Kamperhoek zijn na de landaanwinning gebouwd in de Noordoostpolder. In dit deel van het plangebied zijn geen historisch geografische of bouwhistorische waarden bekend.

Conclusie

Het nieuw vast te stellen conserverende bestemmingsplan heeft geen effecten op de in het plangebied aanwezige cultuurhistorische waarden. In het nieuwe bestemmingsplan zijn de in het plangebied gelegen delen van het beschermde dorpsgezicht Urk als dubbelbestemming "Waarde - Beschermd dorpsgezicht" opgenomen.