Tollebeek

3.2 Gebiedsbeschrijving

Tollebeek ligt aan de Urkerweg halverwege Emmeloord en Urk. Het dorp ligt bij de kruising van de Urkerweg met de Zuidwesterringweg, die Espel, Tollebeek en Nagele met elkaar verbindt. De Urkerweg buigt bij Tollebeek iets van de vaart af om plaats te maken voor de loswal. Tollebeek is het laatst uitgevoerde dorp van de Noordoostpolder. Tollebeek werd voor het eerst genoemd in geschriften van 1364. Het was een landgoed in bezit van de heren van Kuinre.

Ontwerp

In de jaren vijftig maakte de architect Nix twee ontwerpen. Bij het tweede ontwerp en tevens definitieve ontwerp plaatste hij de dorpsbrink aan de waterkant naast de loswal. Tollebeek had daarmee een langgerekt front naar het landschap. Bijzonder zijn de groene hoven, geïnspireerd door de groene erven van de polder. Deze waren ontworpen als groene kamers om in te wonen. De groenstructuur van deze hoven en de oostwest gerichte verbindingspaden zijn steviger aangezet in het ontwerp, dan de noord-zuidverbindingen.

Tollebeek is het enige dorp in de polder met een breed waterfront. De dorpsbrink is hier niet omsloten zoals elders in de polder. De beslotenheid van de rest van het dorp sluit aan op het dorpsbos ten noorden van Tollebeek. De groene kamers, of binnenhoven zijn typisch voor dit polderdorp.

Afbeelding 3.1 Oorspronkelijk ontwerp voor 150 woningen, 1952 (links) en definitief ontwerp voor 350 woningen, 1956 (rechts).

Structuur

In de eerste 40 jaren van het bestaan is de groei van Tollebeek zeer beperkt gebleven. Pas recent is Tollebeek begonnen met uitbreiden. Tollebeek breidt zich uit in zuidwestelijke richting.

Opvallend is dat het bestaande dorpsbos van Tollebeek nog vrijwel geheel intact is gebleven. Dit in tegenstelling tot de andere kernen, waar delen van de groene mantel veelal zijn ‘opgeofferd’ voor dorpsuitbreidingen.

Tollebeek heeft een klein bedrijventerrein aan de noordzijde, in de groene mantel.

Afbeelding 3.2 De ontwikkeling van Tollebeek (1964, 1974 en 2006).

Bebouwing

Tollebeek combineert modernistische kenmerken met traditionele. Stedenbouwkundig is de dorpsweide (oorspronkelijk groter) rondom drie woonblokken opvallend. De dorpsweide met daarin scholen en kerken (uitgesproken modernistisch) is een open parkachtige zone met alzijdig georiënteerde gebouwen. De woonblokken vormen, meer traditioneel, woonstraten. De architectuur van de woningen is enerzijds traditioneel (gemetselde gevels met pannendaken), maar de bijna abstracte gevelindeling geeft hier een modernistische draai aan. Horizontale kozijnen, een terugliggende entree en zelfs een door de goot zakkende moderne dakkapel.

De oorspronkelijke bebouwing bestaat veelal uit aaneengesloten woningen. Bij de verschillende uitbreidingen zijn zowel aaneengesloten, twee onder één kap en vrijstaande woningen gerealiseerd.

Afbeelding 3.3 Impressie van de bebouwing in Tollebeek.

Functie

Binnen het plangebied heeft het overgrote deel van de gebouwen de functie wonen. Daarnaast is er een klein centrumgebied met een aantal winkels en aan de noordzijde is een klein bedrijventerrein gesitueerd. In de dorpsweide zijn de kerken en scholen gesitueerd. Buiten het bedrijventerrein is een landbouwmechanisatiebedrijf gevestigd (Nimrodstraat 13-15). Hierbij heeft het bedrijf ook een magazijn. De milieucategorie volgens Staat van Bedrijfsactiviteiten (bedrijven en milieuzonering, VNG) is 3.1.

Afbeelding 3.4 Detailhandel, bedrijventerrein, horeca en muziektent

Ook de sportvelden en het dorpsbos vallen binnen de grenzen van het plangebied. Daarnaast is er binnen het plangebied één horecavestiging gesitueerd. Het gaat hierbij om 'café-restautant De Goede Aanloop'.