Espel

3.2 Gebiedsbeschrijving

De naam Espel is afgeleid van Espelbergh, ook Espelo genoemd, een dorp dat ooit ten noorden van Urk gelegen was. In de 16de eeuw resteerde nog één van de dorpen ten noorden van Urk: Espelbergh (of Espelo). Na de Allerheiligenvloed van 1570 resteerde van dat dorp alleen nog de parochiekerk. Het stond vanaf dat moment midden op een bank voor de kust van Urk die bekend staat als de Vormt. De kerk was de laatste jaren van zijn bestaan alleen wadend door zee of per boot bereikbaar. De meeste bewoners van Espelo waren inmiddels in de luwte van de keileembult op het eiland gaan wonen.

Ontwerp

Architect M. Duintjer kreeg de opdracht het ontwerp van Espel voor zijn rekening te nemen. Op 2 mei 1952 werd zijn eerste plan in de Planologische Commissie gepresenteerd. Duintjer werd gevraagd zijn plan te herzien. Het aangepaste plan kwam verder naar het noorden te liggen. Duintjer ontwierp een taps toelopende ruimte met aan het eind een kerk. Ook ontwierp hij een langgerekt noord-zuid gericht plein. De westzijde van dit plein wordt begrensd door in zaagtand gedraaide woningen.

In het ontwerp voor Espel had de auto geen hoge prioriteit. Op diverse plaatsen was de woning niet of moeilijk per auto bereikbaar. In 1952 werd het plan door de minister goedgekeurd. In 1956 startte de bouw.

Afbeelding 3.1 Espel, Duintjer 1952, eerste ontwerp (links) en Espel, Duintjer 1952, tweede ontwerp (rechts)

Structuur

Espel is een van de latere dorpen die in de Noordoostpolder is ontworpen. Espel ligt langs de polderring. De beperkte groei van Espel heeft langs de ring plaatsgevonden, in de lengterichting van het dorp. Recentere uitbreidingen van woningbouw vinden plaats aan de westkant (in de breedterichting) van het dorp. De oorspronkelijke groene mantel is aan deze zijde verdwenen ten behoeve van woningbouw. Wel is op de luchtfoto te zien dat een nieuwe groenstrook is gerealiseerd aan de westzijde, op enige afstand van de huidige dorpsgrens. Toekomstige uitbreidingen aan deze zijde van het dorp, zouden dan binnen deze nieuwe groene mantel kunnen plaatsvinden

Afbeelding 3.2 De ontwikkeling van Espel (1953, 1974, 1995 en 2006)

Bebouwing

De plaatsing van de verschillende bouwstroken vormt de openbare ruimte. De openbare ruimte is wel duidelijk afgebakend en bepaald. De bouwblokken reageren zelf niet op de openbare ruimte: de hoek tussen brink en zijbrink bijvoorbeeld is niet bijzonder vormgegeven en wordt gevormd door een open ruimte tussen twee bouwblokken. De kerken zijn modernistisch vormgegeven. De woningen zijn traditioneel met een gemetselde gevel en een pannenkap. De gevelindeling toont de achterliggende functie en is daarmee minder traditioneel.

Afbeelding 3.3 Impressie van de bebouwing in Espel

Functie

Binnen het plangebied heeft het overgrote deel van de gebouwen een woonfunctie. Daarnaast is er een klein centrumgebied met verschillende functies, zoals twee galerijen, een partycentrum (met bowlingbaan), restaurant, kapper etc. gesitueerd. Aan de zuidzijde is tevens een klein bedrijventerrein gelegen.

Verder zijn er diverse maatschappelijke functies binnen het plangebied aanwezig, zoals een basisschool (de Ark), een sportzaal, een begraafplaats en kerken.

Afbeelding 3.4 Sportzaal, partycentrum, basisschool en bedrijventerrein

Ook de sportvelden, volkstuinen en het dorpsbos vallen binnen de grenzen van het plangebied.