Grafhorst 2012

4.1 Cultuurhistorie en archeologie

Cultuurhistorie - Monumenten

In het plangebied is het volgende gemeentelijke monument aanwezig.

Voorstraat 27 en Kerkstraat 1, voormalig raadhuis en school

Zowel gemeentelijke- als rijksmonumenten hebben een officiële status. De gemeentelijke via de gemeentelijke monumentenverordening en de rijksmonumenten via de monumentenwet. De aanwijzing als monument heeft tot doel de betreffende objecten in stand te houden en de daaraan verbonden vergunningprocedures dwingen een zorgvuldige afweging van belangen af bij plannen voor verbouw of afbraak.

Zowel de rijksmonumenten als de gemeentelijke monumenten hebben in het plan de aanduiding 'karakteristiek' gekregen. Verder zijn de volgende panden van cultuurhistorisch belang.

Kamperzeedijk 1: 19e eeuwse boerderij bestaande uit één laag met een pannengedekte gewolfde kap, opgetrokken vanuit een rechthoekige plattegrond. De ingezwenkte lijstgevel heeft een asymmetrische indeling. De pannengedekte schuur heeft een lagere nok- en gootlijn en een achtergevel met wolfseind. Het pand ligt met de zijgevel aan de straat.

Voorstraat 28: 19e eeuws woonhuis bestaande uit één laag met een pannengedekte gewolfde kap, opgetrokken vanuit een rechthoekige plattegrond. De lijstgevel heeft een symmetrische indeling en een gevelsteen met de datum 16 juni 1849.

Kerkstraat 50: Smal eenvoudig pand bestaande uit één laag met een pannengedekte gewolfde kap op een rechthoekige grondslag. De gevel heeft een asymmetrische gevelindeling. 19e eeuws.

Kerkstraat 56: Eenvoudig rechthoekig pand bestaande uit één laag met een pannengedekte gewolfde kap. De gevel heeft een symmetrische gevelindeling. 19e eeuws. Naast het pand gelegen zwart geteerde schuur onder een met golfplaat gedekt zadeldak.

Een aanduiding 'karakteristiek' is tevens opgenomen voor bebouwing met een dusdanige naar de openbare ruimte gekeerd cultuurhistorisch waardevol gevelbeeld. Het gaat om de bescherming van het bestaande gevel- en straatbeeld. Er vindt geen bescherming plaats van de gevels die niet naar de openbare ruimte gericht zijn, vaak achterkantsituaties. In deze gevallen kan uitgebreid worden door dakkapellen en dergelijke. De panden met een karakteristieke aanduiding zijn grotendeels overgenomen uit de geldende bestemmingsplannen (onder meer 'Boerderijwoningen').

Cultuurhistorische waarden

Natuurlijke laag

• Contrast tussen de zandrug en de lage gronden.
• Bebouwing en beplanting op de hoge gronden; de lage gronden overwegend open.

Laag van de agrarische cultuurlandschappen

• Contrast in landschappelijke inrichting tussen hoge gronden (bebouwing en tuinen) en lage gronden (weides).
• Verkaveling van de lage gronden vanaf de zandrug.
• Smalle, diepe tuinpercelen op het talud van de zandrug ten zuiden van de Kerkstraat en Achterstraat; aan de voet overgaand in grotere, onregelmatige, meer blokvormige kavels tussen de Binnenweg en de Branddijk.
• Relatief smalle, zeer diepe percelen aan de oostzijde van de Grafhorsterweg.

Stedelijke laag

• De dijken: de Branderdijk en de Kamperzeedijk.
• De ruggengraat van bebouwing op de zandrug: concentratie van oudere bebouwing aan de Voorstraat, Achterstraat en Kerkstraat, Kamperzeedijk en aan de binnenzijde van de Branderdijk.
• Rafelige en groene achterzijden van de bebouwing vormen de overgang naar het landschap.
• Bebouwing haaks op de weg en georiënteerd op de weg.
• Smalle doorzichten tussen de bebouwing naar het achterliggende landschap.
• De open ruimte tussen de dichte bebouwing bij het voormalige Grafhorster Veer met sterk hoogteverschil en weids uitzicht over het water.
• Bouwhoogte 1 laag met kap: zadeldek met wolfseinden of schilddak.

Grafhorst op de gebiedsvisiekaart (de term 'ladder' duidt op de karakteristieke 'ladderstructuur' van recreatieve voet- en fietspaden, 'ommetjes', parallel aan de hoofdstructuur voor gemotoriseerd verkeer en met korte doorsteken hiermee verbonden).

Archeologie

Als gevolg van de gewijzigde Monumentenwet is het noodzakelijk om te bezien of in het plangebied sprake is van te verwachten oudheidkundige waarden. Van gemeenten wordt verlangd dat zij de bescherming van archeologische waarden vroegtijdig en op een passende wijze bij de voorbereiding van hun ruimtelijk beleid zullen betrekken.

Uitsnede archeologische waardenkaart gemeente Kampen

Ten behoeve van de archeologische monumentenzorg bij ruimtelijke planvorming is door de gemeente Kampen een archeologische waardenkaart opgesteld, om zodoende de archeologische waarden te beschermen. Deze kaart moet geraadpleegd worden, alvorens bodemingrepen plaatsvinden. De verwachtingswaarde bepaalt of er een nader bodemonderzoek uitgevoerd moet worden alvorens een ruimtelijke ingreep plaatsvindt.

Voor het plangebied geldt zowel een hoge, een middelmatige als een lage verwachtingswaarde.

Hoge verwachting, waarschijnlijk goede conservering (rood)

Hier kunnen archeologische resten liggen die afgedekt zijn door een minimaal 35 centimeter dikke conserverende laag (veendek, kleidek, stuifzand, afvallaag, plaggendek, et cetera) en zijn daardoor waarschijnlijk goed geconserveerd. Een zeer groot deel van het plangebied heeft een hoge waarde.

Middelmatige verwachting (geel)

Hier kunnen archeologische resten liggen die afgedekt zijn door een minimaal 35 centimeter dikke conserverende laag (veendek, kleidek, stuifzand, afvallaag, plaggendek, et cetera) en zijn daardoor waarschijnlijk goed geconserveerd. Een aanzienlijk deel van het plangebied heeft een dergelijke verwachtingswaarde.

Lage verwachting (lichtgroen)

Hier kunnen archeologische resten liggen die afgedekt zijn door een minimaal 35 centimeter dikke conserverende laag (veendek, kleidek, stuifzand, afvallaag, plaggendek, et cetera) en zijn daardoor waarschijnlijk goed geconserveerd. Voor de IJsseldelta geldt daarnaast een verhoogde kans op het aantreffen van goed geconserveerde afgedekte scheepswrakken uit de 11e tot en met de 18e eeuw.

Beheersmaatregelen

De gemeente heeft een archeologische zorgplicht. In dit bestemmingsplan moet de gemeente dan ook aangeven hoe wordt omgegaan met de archeologische waarden in het plangebied. Het beheer hiervan vindt plaats door de archeologische waarde(n) van de verschillende locaties te vermelden inclusief bepalingen (regels) voor grondgebruik. Hieruit vloeit een selectiebeleid voort. In paragraaf 5.2 is dit nader uitgewerkt voor Grafhorst. Voor nieuwe bouwplannen geldt dat deze getoetst dienen te worden aan de waardenkaart van de gemeente.