| Plan: | Medisch Spectrum Twente 2009 |
|---|---|
| Status: | onherroepelijk |
| Plantype: | bestemmingsplan |
| IMRO-idn: | NL.IMRO.0153.20090894-0004 |
Basisprogramma
Visie op zorg en huisvesting van zorg
Het Medisch Spectrum Twente is een topklinisch ziekenhuis met vestigingen in Enschede, Oldenzaal, Haaksbergen en Losser. Het biedt hoogwaardige medisch specialistische zorg, heeft professioneel goedgeschoolde artsen, verpleegkundigen en andere medewerkers en heeft een goede opleidingscultuur.
Het MST wil een aantrekkelijk ziekenhuis zijn door patiëntgericht te werken, gastvrijheid en service te bieden en effectieve, veilige en doelmatige zorg te verlenen. Daartoe wil het ziekenhuis ook servicegericht zijn naar de beroepsbeoefenaren die er werken.
Het MST is een netwerk-ziekenhuis met vier samenhangende functies. De topklinische functie wordt gekenmerkt door compact ingerichte, high-tech interventiegerichte zorg. De patiëntenstromen hiervoor worden geclusterd naar klinische centra of centres of excellence. Voorts worden de klassieke basisfuncties uitgeoefend. Deze worden gekenmerkt door hoog volume, hoge doorloopsnelheid, relatief lage complexiteit en korte opnameduur. De derde functie is die voor de chronisch zieken. De follow-up hiervan kan plaatsvinden vanuit de MST-locaties, dichtbij en in samenwerking met de 1e lijns-gezondheidszorg en wordt gekenmerkt door 'high-touch'.
Tenslotte is het MST opleidingsziekenhuis. Het heeft een medical school en bevordert en stimuleert het onderzoeksklimaat. De 'Plaats- en Tijd Onafhankelijke Zorg' (PLATO), mogelijk door de ontwikkeling van technologie en samenwerkingsvormen, is de verbindende schakel tussen deze functies.
Het realiseren van de visie van het ziekenhuis in een omgeving van toenemende marktwerking vindt plaats door een veranderprogramma met vijf hoofdlijnen. De eerste is organisatieverandering: decentralisatie van verantwoordelijkheden en bevoegdheden en betrokkenheid van medisch specialisten bij het beleid en management. De tweede is businessprocess redesign (BPR), gericht op patiëntveilig werken, herontwerp van de patiëntenlogistiek en kostprijsreductie. De derde is ketenzorg ter versterking van intensieve samenwerking met de 1e lijn rond chronische patiëntengroepen en het verlenen van service bij onderzoek en diagnostiek aan de 1e lijn. Ook het ontwikkelen van een soepele overgang naar vervolgvoorzieningen of zonodig tussenvoorzieningen hoort hierbij. De vierde is een stevig investeringsprogramma in ICT, gericht op papierloos werken en geautomatiseerde ondersteuning van patiëntenlogistiek en patiëntveiligheid. De vijfde hoofdlijn is het realiseren van huisvesting die is toegesneden op het realiseren van de visie en de beleidsdoelen van het ziekenhuis.
Beddencapaciteit
Voor de berekening van de beddencapaciteit in 2015/2020 wordt de 2‰-norm gehanteerd. Dit impliceert twee bedden per 1.000 adherente inwoners. Bij 280.000 adherente inwoners resulteert dit in een aantal van 560 bedden. De toeslag voor vergrijzing (leeftijdsspecifieke beddenberekening) en voor topklinische functies (STZ-rapport) bedraagt tezamen 40 bedden. Aangevuld met de 31 PAAZ bedden resulteert dit in een aantal van 631 bedden (alle bedden tezamen, dus inclusief intensive care, special-care en dagbehandeling).
Indien de jaarlijkse groei van het aantal opnamen 1,5% bedraagt, dan impliceert dit beddenaantal voor 2015 een gemiddelde verpleegduur van 5,15 dagen per opname, en voor 2020 van 4,8 dagen per opname (uitgaande van de opnamegetallen van 2006). Deze getallen houden nog geen rekening met een te verwachten voortgaande verschuiving van klinische opnamen naar dagbehandeling en poliklinische behandeling. De genoemde gemiddelde verpleegduur vergt een aanpak, waarbij de medische en verpleegkundige zorg in het ziekenhuis gevolgd wordt door, indien nodig, adequate behandeling en verzorging in een vervolgvoorziening, voorafgaand aan vertrek naar huis of naar een verblijfsvoorziening. Het is zaak dat de ketenzorg daadwerkelijk gestalte krijgt. Het E-gebouw op de locatie Ariënsplein biedt wellicht mogelijkheden voor het huisvesten van een dergelijke functie of voorziening. Dit kan betrokken worden in de studie naar de herbestemming van het Ariënsplein.
Functionele uitgangspunten: klinische centra c.q. themagebieden
Het Medisch Spectrum Twente is één van de ongeveer 20 topklinische opleidingsziekenhuizen in Nederland waar topklinische zorg wordt aangeboden, zowel regionaal als bovenregionaal. Sleutelbegrippen daarin zijn: compact, short stay en high tech.Het gaat primair om op interventie gerichte handelingen waarbij veelal opname geïndiceerd zal zijn. Dat kan het beste door patiëntenstromen te kanaliseren geclusterd naar aandoening in afzonderlijke klinische centra of themagebieden, die fungeren als de centres of excellence van het topklinisch opleidingsziekenhuis. Het begrip 'klinisch centrum' fungeert als ordening voor verschillende doeleinden: voor het positioneren in de markt van herkenbare zorgproducten ('branding'), als bundeling op basis van patiëntenlogistiek, voor het bundelen van expertise, ten behoeve van de ruimtelijke ordening, en tenslotte voor de structurering en ordening van de organisatie en de aansturing daarvan. De indeling van de klinische centra behoeft nadere uitwerking, met de genoemde invalshoeken als vertrekpunt. Voor het LTHP wordt met name de ruimtelijke ordening als invalshoek gehanteerd. Er kan dan het beste gesproken worden van 'klinische themagebieden'. Een klinisch themagebied brengt dan bij elkaar wat qua patiëntenlogistiek en qua expertisebundeling ruimtelijk bij elkaar hoort, en wel zodanig dat flexibel ruimtegebruik naar de toekomst mogelijk wordt gemaakt. De themagebieden vormen dan de bakermat voor de uitwerking van centres of excellence ('klinische centra') en het in de markt zetten van specifieke zorgproducten. De volgende zes themagebieden worden onderscheiden:
Zoals gezegd behoeft de invulling van deze themagebieden nadere uitwerking. Ten behoeve van het ruimtelijk plan voor de nieuwbouw is een toedeling van specialismen aan de themagebieden aangehouden. Deze verdeling is opgenomen in het Basisprogramma.
Gastvrijheid en klantvriendelijkheid
De patiënten, hun begeleiders en de bezoekers van het ziekenhuis voelen zich gast en weten zich als gast behandeld. Houding en gedrag van de medisch specialisten en andere medewerkers in alle stadia van verblijf en behandeling of verzorging dragen voortdurend bij aan het gevoel als gast behandeld te worden.
Dit uitgangspunt werkt door in alle functionele uitgangspunten van de nieuwbouw. Op elke plek of 'aanlegsteiger', die de patiënt of bezoeker op zijn route door het ziekenhuis tegenkomt, treft de patiënt of bezoeker een setting en sfeer aan die het welbevinden bevordert en gevoelens van niet-welbevinden waar mogelijk vermindert. Op deze wijze is de gebouwde omgeving en de inrichting daarvan onderdeel van een 'healing environment' en versterken zij het welbevinden en bevorderen de genezing. Onderdeel van deze 'healing environment' is de keuze voor het uitsluitend realiseren van 1-bedskamers voor de klinische afdelingen. Vóór deze keuze pleit de steeds toenemende nadruk op privacy als onderdeel van onze cultuur. Voorts impliceert de teruglopende gemiddelde verpleegduur dat de patiënt tijdens het verblijf in het ziekenhuis ziek is en daarmee behoefte heeft aan privacy. Familie en bezoekers kunnen op 1-bedskamers beter bij het genezingsproces betrokken worden. Wel zal in het ontwerp rekening gehouden moeten worden met de behoefte om vanuit het bed (oog)contact te kunnen hebben met langslopende medewerkers om het gevoel van 'verloren liggen' te voorkomen. Het realiseren van uitsluitend 1-bedskamers impliceert een toename van het benodigde vloeroppervlak met circa 2.000 m2 en een toename van het geveloppervlak (een bedrag van ca. € 8,1 mln).
Het ziekenhuis als 'bruisend centrum': de zorgboulevard en de onderwijsboulevard
De nieuwbouw van het ziekenhuis zal geörienteerd zijn op het stadserf van Enschede. Vanaf de binnenstad is het ziekenhuis toegankelijk en doorgankelijk. De uitdaging wordt aangenomen om de nieuwbouw ook in stedenbouwkundige zin te betrekken bij het stadshart, en omgekeerd. In en bij het ziekenhuis wordt ruimte gerealiseerd voor commerciële en niet-commerciële ondernemingen, die verwantschap hebben met de gezondheidszorg en met de functies en activiteiten van het ziekenhuis. Deze ondernemers kunnen de aantrekkelijkheid voor bezoek aan de ziekenhuisgebouwen vergroten, terwijl deze ondernemers profiteren van de nabijheid bij de ziekenhuisfuncties. De ketenzorg-gedachte en het bieden van een compleet en vloeiend in elkaar overlopend aanbod van verzekerde en niet-verzekerde zorg en aanverwante dienstverlening zal hierdoor sterk worden bevorderd. Er kan dan met recht gesproken worden van een 'zorgboulevard'. Het MST als topklinisch ziekenhuis is tevens opleidingsziekenhuis. In het ruimtelijk plan wordt ruimte opgenomen om onderdak te kunnen bieden aan partner-onderwijsinstellingen op alle niveaus van onderwijs. Samenwerking tussen ziekenhuis en onderwijsinstelling kan op deze wijze ook op locatie worden ingevuld. De omvang en de plek van de ruimte voor ondernemers en onderwijsinstellingen zal nader moeten worden bepaald aan de hand van concrete afspraken en businesscases. Huisvesting van deze 'derde partijen' is voorzien op de begane grond van de nieuwbouw, voorts in het gebouw 'De Walvisch' (nieuwbouw langs de Haaksbergerstraat) en in de bestaande verpleegtorens, die vrijkomen wanneer de nieuwbouw gereed is.
Functionele uitgangspunten en logistieke samenhang
De genoemde beleids- en capaciteits-uitgangspunten zijn in het Basisprogramma verder uitgewerkt voor de thema's functionele en logistieke samenhang. Kernwoorden voor de functionele samenhang zijn het inbouwen van flexibiliteit en de mogelijkheid tot bedrijfsmatige optimalisatie. De logistieke samenhang heeft betrekking op de onderverdeling in patiëntenstromen, de samenhang binnen de ketenzorg, en op het thema 'businessprocess redesign' (BPR) en de implicaties daarvan op de patiëntenlogistiek. De uitkomsten van het BPR-programma hebben invloed op de functionele en logistieke uitgangspunten voor de nieuwbouw. Bij de uitwerking tot programma van eisen zullen deze uitkomsten bekend moeten zijn om in dit programma te kunnen worden meegenomen. Overigens zal de bouw zodanig flexibel moeten worden gerealiseerd, dat deze op méér dan één manier van werken is toegesneden.
De toekomstige manier van werken zal voorts sterk beïnvloed worden door de ontwikkelingen in de ICT. Het Basisprogramma gaat uit van een situatie van papierloos werken in de patiëntenzorg en het ondersteunen van de zorgprocessen door middel van ICT. Dit veronderstelt dat het elektronisch patiëntendossier zowel ten behoeve van de inkijk-functie als ten behoeve van de ondersteuning van zorgprogramma's en capaciteitsplanning bij de ingebruikname van de nieuwbouw volledig is ingevoerd.
Het realiseren van het nieuwe themaziekenhuis op de locatie Haaksbergerstraat leidt tot een sterke verbetering in de ruimtelijke en functionele samenhang van de ziekenhuisfuncties onderling en tussen de ziekenhuisfuncties en de andere op deze locatie gevestigde of te huisvesten functies. Op de begane grond van de nieuwbouw vinden patiënten en bezoekers hun weg door de zorgboulevard naar het atrium, waar de patiënt of bezoeker moet zijn, en aldaar vindt men de lift en trappen naar de verschillende verdiepingen met de functies die bij het themagebied horen.
De zorgboulevard op de begane grond biedt huisvesting aan aanbieders van producten en diensten, commercieel of niet-commercieel, die zorggerelateerd zijn aan of verwantschap hebben met het aanbod van producten en zorgdiensten van het ziekenhuis. Verder zijn op de begane grond de voorzieningen ondergebracht voor spoedeisende hulp, waaronder de huisartsenpost en aanverwante onderzoek- en behandelfuncties. Tenslotte kunnen op de begane grond functies zijn ondergebracht, behorende bij de verschillende themagebieden van het ziekenhuis. Op de 1e en 2e verdieping van het nieuwe themaziekenhuis zijn de poliklinieken, onderzoek- en behandelfuncties en werkruimten van medisch specialisten en ondersteunend personeel ondergebracht. Op deze verdiepingen bevinden zich ook ruimten voor onderwijs en patiëntgebonden research, passend bij de functie van een opleidingsziekenhuis. Op de 3e verdieping zijn de zorgintensieve functies ondergebracht, zoals de operatiekamers en de bedden voor intensieve verpleging. Op de 4e tot en met de 6e verdieping vindt men tenslotte de verpleegafdelingen. Deze nieuwbouw omvat circa 80.000 m2.
Dit nieuwbouwdeel wordt gekoppeld aan en verbonden met het bestaande Vrouw-Kind Centrum (recent gerealiseerd) en de bouwdelen van de nucleaire geneeskunde en radiotherapie. Voor deze laatste zal uitbreiding van 20.000 m2 noodzakelijk zijn in verband met de groei van het aantal patiënten met oncologische aandoeningen en de toename in de behandelmogelijkheden daarvan.
Beide genoemde bouwdelen (Vrouw-Kind Centrum en nucleaire geneeskunde/radiotherapie) zijn verbonden met de bestaande verpleegtorens en het huidige thoraxgebouw. In het laatstgenoemde thoraxgebouw bevindt zich de Centrale Sterilisatieafdeling en verder zullen in dit en het aangrenzend bouwdeel laboratoria en de ziekenhuisapotheek worden gehuisvest.
De verpleegtoren komt dan grotendeels beschikbaar voor de ziekenhuisfuncties die niet in de eerder genoemde bouwdelen onderdak krijgen, waaronder de kantoorfuncties van het ziekenhuis en zorgondersteunende of facilitaire afdelingen. Deze functies zullen niet het volledig beschikbaar vloeroppervlak van de huidige verpleegtorens bezetten. De overige ruimte komt beschikbaar voor andere zorg- en dienstverleners. Hierbij kan gedacht worden aan instellingen of voorzieningen op het gebied van zorggerelateerd onderwijs en onderzoek/research of aanbieders van zorg of zorggerelateerde diensten.
Langs de Haaksbergerstraat ligt nu op het MST-terrein een open ruimte. Beoogd wordt om hier langs de rooilijn een kantoorgebouw te realiseren, dat op de begane grond huisvesting kan bieden aan de garages en kantoren van de Ambulancedienst. Deze kantoren zullen door het MST zelf worden gebruikt of aan derden worden verhuurd. Dit gebouw, de Walvisch genaamd, zal een omvang hebben van circa 25.000 m2.
Algemeen
In de huidige situatie ligt het MST als een eiland in zijn omgeving. De stedenbouwkundige inbedding van het ziekenhuis in de stad laat momenteel te wensen over, evenals de functionele relatie van dit belangrijke maatschappelijke instituut met de binnenstad. De gewenste ruimtelijke samenhang kan worden bereikt door een heldere afbakening van de openbare ruimten te realiseren, begrensd met stevige straatwanden.
Door de nieuwbouw zoals die wordt voorgesteld op de locatie ontstaat er de mogelijkheid, daar waar de locatie grenst aan het openbare gebied, een goede aanhechting aan de structuur van de stad te realiseren. Respectievelijk langs de Haaksbergerstraat, de Koningstraat en de Beltstraat. De nieuwbouw met de primaire ziekenhuisfuncties is met name langs de Koningstraat en Beltstraat geconcentreerd. Facilitaire zaken zoals de ambulancepost en de kantoorfuncties langs de Haaksbergerstraat.
Het versterken van de ruimtelijke samenhang en de functionele relatie van het MST met de binnenstad vormen de basis voor de stedenbouwkundige ontwerp uitgangspunten.
Oriëntatie
Het meest ingrijpende ontwerp uitgangspunt zowel voor de stad als voor het ziekenhuis is het verplaatsen van de hoofdentree van de Haaksbergerstraat naar de hoek van de Koningstraat en de Beltstraat. Door de directe nabijheid van de Enschedese binnenstad met zijn markt en aantrekkelijke winkelbestand wordt een combinatiebezoek aan ziekenhuis en binnenstad goed mogelijk. Het ziekenhuis zal een vanzelfsprekend, openbaar, toegankelijk gebouw in de binnenstad van Enschede worden. Het leven in het ziekenhuis maakt meer dan nu deel uit van het stedelijk leven in de stad en het leven in de stad zal een onderdeel zijn van de sfeer in het ziekenhuis.
Het ziekenhuis is op deze wijze bijzonder goed ontsloten voor openbaar vervoer, de fietsers en de auto. De auto wordt geparkeerd in de Van Heekgarage en is met een rollend trottoir ondergronds verbonden met het ziekenhuis.
Uitgangspunten
Om een goede aanhechting aan de stad te garanderen van de voorgestane ontwikkelingen bij het MST zijn de volgende uitgangspunten c.q. randvoorwaarden van belang:
Haaksbergerstraat:
- waar mogelijk langs de Haaksbergerstraat een aaneengesloten 'wand' vormen;
- de straatwand als een aantrekkelijke, levendige plint realiseren;
- daar waar geen gevelwanden de straat begeleiden, worden de begeleidende bomenrijen
in stand gehouden.
Koningstraat:
- creëren van een aantrekkelijke stadsstraat met hoge straatwanden en een levendige
plint;
- inrichting van de openbare ruimte met de kwaliteit van het stadserf.
Koningstraat, hoek Beltstraat:
- door verwerving van de hoek Beltstraat-Koningstraat kan goed aangehaakt worden aan
de binnenstad;
- het creëren van een representatief en uitnodigende hoofdentree met uitstraling richting
binnenstad;
- een stevig volume als beëindiging van het voorplein en Boulevardzone;
- een goed vormgegeven openbaar gebied als schakel tussen het ziekenhuis en de
binnenstad;
Beltstraat:
- de opbouw van de verschillende hoogtes van het ziekenhuis afstemmen op schaal en
maat van de aanliggende bebouwing;
- creëren van een aantrekkelijke straatwand met een levendige plint;
- inrichting afgestemd op bestemmingsverkeer en de kwaliteit van het stadserf.
Borneostraat en Wooldriksweg:
- voldoende afstand houden tot bestaande woningen;
- de ruimtelijke structuur van het gehele ziekenhuisterrein zal uiteindelijk na realisatie
van de nieuwbouw naar een heldere samenhangende ruimtelijke structuur moeten
worden geplooid;
- ontstane binnenhoven en –tuinen dienen te worden ingericht als serene rustige
hoogwaardige buitenruimtes.
De nota 'Sprekend Enschede, Gids voor ruimtelijke kwaliteit' beoogt de ontwikkelpotentie van de stad en de wijken weer te geven. In dat kader wordt een beeld weergegeven van alle ontwikkelmogelijkheden in de stad en in de wijken en buurten die de gemeente wenselijk vindt en wil stimuleren. In de gids legt de gemeente vast hoe belangrijk de bestaande kwaliteit van een wijk of een buurt wordt gevonden, hoe de hoofdopzet eruit ziet, hoe de wijk is ingericht en functioneert en of dat een uitgangspunt is voor toekomstige ontwikkelingen. Dit wordt de grondhouding genoemd.
De grondhouding voor de locatie van het MST is aangegeven als 'vernieuwen met gericht respecteren'. Het gebied rond het Medisch Spectrum Twente en de Kop van de Boulevard zijn vernieuwingsgebieden omdat ze zo op zichzelf staan en nog te weinig toevoegen aan het binnenstadsmilieu.
Grondhouding vernieuwen met gericht respecteren:
Ruimtelijke hoofdopzet:
Context:
Randvoorwaarden vernieuwen:
Vorm:
Functie:
Randvoorwaarden respecteren:
Vorm:
Functie:
In de Welstandsnota zijn verschillende gebiedsidentiteiten onderscheiden met hun eigen kenmerken en beeldregie. De nieuwbouw van het ziekenhuis, op de hoek van de Koningstraat met de Beltstraat, valt in het gebied 'Nieuw Stadshart' en de rest van de locatie, zoals de te realiseren facilitaire gebouwen langs de Haaksbergerstraat, in het gebied 'Modern Enschede'.
De criteria van de identiteit 'Nieuw Stadshart' zijn hieronder weergegeven.
Algemeen:
Straat:
Bouwvolume:
Gevel: