Emmen, Centrum-Oost

3.1 Archeologie en monumenten

3.1.1 Algemeen

De aanleiding voor het opnemen van de archeologische waarden en verwachtingen in bestemmingsplannen vloeit voort uit het Verdrag van Valletta, de Monumentenwet 1988, de Wet op de archeologische monumentenzorg 2007 en de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht 2010. In de Monumentenwet is vastgelegd dat bij het opstellen van een bestemmingsplan nadrukkelijk rekening gehouden moet worden met de archeologische waarden in de bodem en dat deze beschermd moeten worden. Daarbij gaat het zowel om aanwezige als mogelijk te verwachten archeologische waarden. Uit de verbeelding en de planregels van het bestemmingsplan dient de zorg voor de genoemde archeologische waarden te blijken.
In het kader van de Monumentenwet en de Culturele Alliantie tussen de gemeente Emmen en de provincie Drenthe heeft de gemeente Emmen eigen archeologiebeleid opgesteld, vastgesteld d.d. 30 mei 2013. Hiervoor is een archeologische beleidsadvieskaart gemaakt met daarbij een rapport, dit rapport dient als toelichting op de kaart. Het doel van deze documenten is om aan te geven wat de kern vormt van het archeologiebeleid en waar de beleidskeuzes zijn gemaakt. Deze beleidskeuzes zijn verwerkt in het voorliggende bestemmingsplan door het opnemen van de dubbelbestemming Waarde- archeologie op de verbeelding. Met deze vertaling is op eenvoudige wijze in beeld gebracht of archeologische waarden in het geding zijn of kunnen zijn en zo ja, op welke manier daarmee dient te worden omgegaan. Binnen de dubbelbestemming "Waarde - Archeologie" is een onderverdeling gemaakt in 4 dubbelbestemmingen. Per dubbelbestemming zijn planregels opgenomen voor de te bouwen oppervlakte en een omgevingsvergunningsstelsel voor het uitvoeren van werken, geen bouwwerk zijnde, of van werkzaamheden. De maatvoering voor ontheffing is afhankelijk van de te verwachten waarden of verwachtingen en is vertaald naar oppervlakten en dieptes. Bij overschrijding van de gestelde vrijstellingseisen bij ruimtelijke ontwikkelingen betekent dit dat de aanwezige waarde of verwachting moet worden onderzocht. In het onderhavige bestemmingsplan is sprake van de volgende 3 dubbelbestemmingen Waarde- Archeologie 2, Waarde- Archeologie 3 en Waarde- Archeologie 4. Bijlage 3 Samenvatting basisrapport archeologie is een samenvatting van het beleid van de gemeente Emmen.

Omdat de Rijksmonumenten al uitputtend zijn beschermd via het wettelijke stelsel van de Monumentenwet (zie artikel 11 MW) zijn in dit ontwerpbestemmingsplan geen aanvullende regels opgenomen. Bijlage 4 geeft de monumenten in het plangebied aan.

3.1.2 Archeologische waarden in het plangebied

3.1.2.1 Archeologische verwachtingswaarde

Het plangebied ligt in de bebouwde kom van Emmen. Op de archeologische beleidsadvieskaart van de gemeente Emmen heeft het een middelhoge trefkans op archeologische waarden uit de periode vanaf het Paleolithicum (tot 9000 v. Chr.) tot en met het heden. Er hebben diverse, overwegend kleinschalige, onderzoeken plaats gevonden in het plangebied. Ook zijn er diverse waarnemingen en vondsten bekend uit het plangebied. De meest kenmerkende vondsten betreffen resten van crematiegraven en aardewerk gevonden bij zorgcentrum Heidehiem. Deze behoren bij het urnenveld Wolfsbergen gelegen ten noorden van het plangebied (AMK-nr 507, waarnemingsnrs. 40301, 214301, 238464 en 415881) die dateert uit de Bronstijd (1900-800 v. Chr.)-IJzertijd (800-12 v. Chr.). Hieruit blijkt dat het urnenveld doorloopt in het plangebied. Ook ter hoogte van de Angelsloerstraat (waarnemingsnr. 9909) is melding gedaan van vondsten behorend bij een grafveld uit de Bronstijd die aangetroffen zijn bij een opgraving in de jaren '30.
Omdat het plangebied grotendeels uit bebouwd gebied bestaat is de trefkans op archeologische waarden sterk afhankelijk van de mate van intactheid van het bodemprofiel. Bij overschrijding van de gestelde vrijstellingseisen voor bodemverstoringen zal door archeologisch onderzoek moeten blijken of dit het geval is en of er (nog) archeologische waarden aanwezig zijn. In het bestemmingsplan geldt grotendeels de dubbelbestemming Waarde- Archeologie 4 voor de middelhoge verwachtingswaarde, naast Waarde- Archeologie 2 voor de historische kern van Emmen, een bufferzone om het AMK-Terrein Wolfsbergen en voor de structuur van de Angelsloerdijk.

figuur 3.1: Uitsnede Emmen- Centrum Oost uit beleidskaart archeologie.

3.1.2.2 Archeologische monumenten

Binnen het plangebied zijn 2 archeologische monumenten aanwezig. Aan de westzijde valt het plangebied deels in een AMK-terrein van hoge archeologische waarde. Het betreft de historische kern van het (voormalige) esdorp Emmen (AMK-nr 14506). Dit betreft Emmen zoals weergegeven op de topografisch militaire kaart van 1853 en dateert uit de Vroege- (450-1050 na Chr.) en Late Middeleeuwen (1050-1500 na Chr.). Onder de kern bevinden zich ook nog oudere bewoningssporen. Daarnaast ligt direct ten noorden van het plangebied een door het Rijk beschermd AMK-terrein van zeer hoge archeologische waarde (AMK-nr 507, Wolfsbergen) die voor een klein deel nog in het plangebied valt. Dit terrein betreft een urnenveld uit de Bronstijd-IJzertijd waarvan de grenzen niet bekend zijn.

3.1.3 Monumenten

Beschermde monumenten worden gekenmerkt door een samenhangend en gaaf geheel van architectonische stijlkenmerken. Een monument kan representatief zijn voor een bepaalde bouwstijl, maar kan ook een rijke bouwgeschiedenis hebben met verwijzingen naar verschillende bouwstijlen. Voor zover de bouwgeschiedenis niet duidelijk afleesbaar is, kan zij door bouwhistorisch onderzoek aan het licht komen. Monumenten worden in hoge mate gewaardeerd om hun architectuurhistorische kwaliteit, waardoor zij belangrijk bijdragen aan de kwaliteit en de identiteit van hun omgeving. Een bouwplan voor een monument wordt getoetst aan het monumentenbeleid.

Richtinggevend is hiervoor de redengevende omschrijving van het monument. Naast de toetsing aan het monumentenbeleid dat gericht is op het behouden van de historische kenmerken van het monument wordt het bouwplan voor wat betreft de welstandsaspecten getoetst aan de onderstaande criteria:

• toevoegingen aan, op of bij monumenten worden op herkenbare wijze vormgegeven. Hierbij vormen de historische stijlkenmerken van het monument de inspiratiebron;
• er is aandacht voor zorgvuldige detaillering en materiaalkeuze.

Het plangebied kent 82 monument, hiervan zijn 8 rijksmonumenten, 10 gemeentelijke monumenten en 64 provinciale monumenten. Figuur 3.2, figuur 3.3, figuur 3.4 geven beeld van een rijksmonument, provinciaal monument en een gemeentelijk monument.

Figuur 3.2: Molenkamp 12, Rijksmonument

Figuur 3.3: Meijerswegje, Provinciaalmonument

Figuur 3.4: Hoofdstraat 10, Gemeentelijk monument

Deze monumenten worden via de Monumentenwet beschermd en krijgt in het bestemmingsplan geen nadere aanduiding. Bijlage 4 Monumenten Emmen Centrum Oost is een lijst met de nu als monument bekend staande objecten.

3.1.4 Conclusie

Op basis van de historie van het plangebied en de gevonden voorwerpen worden aan het plangebied archeologische waarden toegekend. Het merendeel van het plangebied krijgt de dubbelbestemming Waarde- Archeologie 4, een klein plukje aan de kant van Angelslo de bestemming Waarde-Archeologie 3 en de gronden ter hoogte van de Angelsloerdijk Waarde- Archeologie 2 krijgt. De rijksmonumenten worden niet beschermd in het bestemmingsplan daar deze via de wet worden beschermd.