Emmen, Bargeres

4.4 Groenstructuur

4.4.1 Wijkgroen

Het wijkgroen betreft de centrale parkzone, de Brinkenweg, het Oranjekanaal, de historische houtopstanden en groene randen om de wijk.

Op dit moment is de centrale parkzone een aaneenschakeling van passage- en verblijfsruimtes van verschillende ruimtelijke kwaliteit. Zo geven de hoogteverschillen en de historische houtwallen een goede dieptewerking in het westelijke deel van de parkzone. Ook zijn de heringerichte speelruimte voor de jeugd bij de scholen in het westelijke deel van het park en de speelweide voor kinderen in het oostelijke deel goed bezochte verblijfsruimten.

Daarentegen is de lengterichting die zo karakteristiek is voor deze parkzone niet te ervaren door de opdeling in verschillende kamers. Het, soms ernstige, achterstallig onderhoud leidt in bepaalde gedeeltes tot een rommelig beeld en een gevoel van sociale onveiligheid. Dit wordt nog versterkt door de veelheid aan achterkanten van het winkelcentrum en woningen (dus schuttingen) die de rand van het park begeleiden en de slechte herkenbaarheid van veel parkentrees.

Historische houtopstanden in het park

Verborgen entrees naar het park

De ringweg, de Brinkenweg, beweegt zich vrij door het noord zuid raster waarop de woonbuurtjes zijn gebouwd. De weg, met een ruim profiel, wordt begeleid door aaneenschakeling van bosplantsoen, sierheesters en rijen c.q. groepen bomen in gras of sierbeplanting. Deze aaneenschakeling van verschillende structuren is mede te verklaren doordat de weg als één geheel is aangelegd, waarna vervolgens in de loop van de tijd de verschillende woonbrinken, met ieder een eigen groenstructuur, zijn gebouwd. Door deze aanpak zijn er (groene) restruimtes langs de weg ontstaan, verloopt een deel van het tracé langs achterkanten van woningen (zicht op schuttingen), en zijn er weinig oriëntatiepunten.

Brinkenweg: weinig oriëntatiepunten

Brinkenweg: restruimtes en achterkanten

Het Oranjekanaal wordt aan beide zijden begeleid door historische eiken. Echter, vooral door achterstallig onderhoud is het verworden tot een in zichzelf gekeerde dichtgegroeide entiteit. Bij de woonbrinken liggen veel groene restruimtes langs achterkanten van huizen. Op dit moment wordt het Oranjekanaal heringericht.

Oranjekanaal weinig zichtbaar

Dichtbegroeide voetpaden langs het kanaal

Hoewel de historische houtopstanden met name in de woonbuurten liggen, worden zij wel gerekend tot het wijkgroen omdat zij een prominent uitgangspunten vormden in het stedenbouwkundig ontwerp. Op sommige plaatsen zijn de houtopstanden nog herkenbaar, mede omdat ze veelal op wallen zijn gelegen. Op andere plaatsen zijn ze vrijwel onherkenbaar geworden door de groei van, in visueel opzicht, concurrerende groenstructuren of liggen verscholen tussen achterkanten van huizen.

De oostelijke, zuidelijke en westelijke rand van de wijk hebben een dubbele functie. Enerzijds dienen zij als een doorgaande fietsverbinding naar andere delen van de stad, anderzijds zijn zij een groen uitloopgebied voor bewoners. Dat laatste geldt voor de zuidelijke en westelijke rand. Beide functies zijn veelal door bosplantsoen van elkaar gescheiden. Daarnaast liggen de groene uitloopgebieden gedeeltelijk langs achterkanten van huizen.

Wijkrand: uitloopgebied voor bewoners

Wijkrand: doorgaande fietsverbinding

4.4.2 Brinkgroen

Het brinkgroen betreft vooral groen in de woonbrinken. Bij alle brinken zijn bepaalde uitgangspunten van het model woonbrink nog goed herkenbaar. Zo is de aaneenschakeling van woonpleinen, al dan niet groen ingericht, overal terug te vinden. De oorspronkelijke gedachte dat deze pleinen afhankelijk van het landschapstype groen danwel stenig zijn ingericht, is slechts in beperkte mate afleesbaar.

Daarnaast is de speelstraat in de meeste brinken te vinden. Dit betekent dat de diverse woonpleinen aansluiten op een verkeersvrij middengebied dat tussen de beide delen van de woonbrink ligt. De meeste speelstraten zijn veelal ingericht met bomen in gras en speelgelegenheden voor kinderen. Omdat de speelstraten tussen de woningen liggen en de toegangen tot dit middengebied soms slecht herkenbaar zijn, liggen zij voor een niet-bewoner (te) verscholen. Daarnaast grenzen alle speelvelden in meer of mindere mate aan achterkanten van woningen wat heeft geleid tot een rommelig beeld.

Beeldbepalende bomen op parkeerplein

Verscholen entree naar speelstraat

Karakteristiek voor de woonbrinken is tenslotte dat door de grote variatie in pleinen, straten en verkaveling binnen één brink er sprake is van relatief veel kleine stukjes groen, snippergroen, langs zij-, voor- en/of achterkanten van woningen. Deze stukjes zijn soms, vooral als zij zijn ingericht met bomen, in visueel opzicht wel beeldbepalend. Voor andere stukjes geldt dit in mindere mate, vooral wanneer zij zijn ingericht met al dan niet goed onderhouden lage sierheesters.

4.4.3 Wensbeeld/Aanbevelingen

Kwaliteiten Bargeres

Bargeres kent meerdere kwaliteiten. Het is een wijk met een omvangrijk groenareaal en een uitgebreid net van langzaam verkeersroutes. Hoewel het een grote wijk is, hebben de verschillende brinken een zodanige maat en schaal, dat zij voor bewoners als 'buurt' fungeren. De woningen zijn in het algemeen bouwtechnisch in goede staat.

Knelpunten Bargeres

Bargeres is als woonwijk in veel mindere mate een stedenbouwkundige eenheid dan bijvoorbeeld Angelslo en Emmerhout. Er is een vrij sterke variatie in woningtypologieën. De woningen in de verschillende brinken zijn niet alleen architectonisch, maar ook stedenbouwkundig een opzichzelfstaand cluster.

De knelpunten in de groenstructuur van de wijk zijn in de eerste plaats een gevolg van de ruimtelijke opbouw van de wijk. Ten tweede is sprake van, soms zeer ernstig, achterstallig onderhoud. De ruimtelijke problematiek is niet alleen gelegen in de wijze waarop de ruimtelijke hoofdstructuur is opgebouwd, maar ook in de manier waarop vervolgens de bouw van de wijk ter hand is genomen. Hierin verschilt Bargeres weinig met andere zogenaamde 'bloemkoolwijken'. De ruimtelijke hoofdstructuur bestaat in bloemkoolwijken in het algemeen uit drie, en in het geval van Bargeres, uit vier delen:

• 1. Een grootschalige groenstructuur, al dan niet met waterpartijen, met langzaam verkeersroutes in en om de wijk.
• 2. Een auto-ontsluitingsweg die door de wijk kronkelt
• 3. Afzonderlijke woonbuurten
• 4. In het geval van Bargeres, een bestaande water- en groenstructuur, het Oranjekanaal en de historische houtopstanden.

De grote ruimtelijke opgave zoals het wijkgroen en verkeerssysteem werden apart van de invulling va de woonbuurten vastgesteld. Zo gaat de Nota van Uitgangspunten en Bargeres deel 2 en 3 uit 1970 en 1971 alleen in op algemene uitgangspunten, de specifieke ligging van de centrale groenzone, de Brinkenweg en het concept woonbrink. Er werd veel ruimtegelaten om dit concept verschillend uit te werken. Dit betekent dat het globale plan in de uitvoering op het lagere schaalniveau, bijvoorbeeld bij de aanbouw van de individuele woonbuurten, slechts een beperkte rol heeft gespeeld. De woonbuurten zijn vervolgens in veel gevallen niet in samenhang met de grote structurerende elementen, zoals de Brinkenweg en de centrale groenzone, ontworpen.

Figuur: Topografische kaart 1975 hoofdstructuur al aangelegd, invulling nevenstructuur komt later

Het gevolg is dat de vier onderdelen van de ruimtelijke structuur elkaar steeds op verschillende manieren en min of meer toevallig raken.

Ook binnen de woonbrinken bestond veel vrijheid om tot verschillende verkavelingen te komen. De algemene uitgangspunten, het voorkomen van herhalingen en verkrijgen van grote variatie, heeft in de praktijk geleid tot verschillende typen openbare ruimtes, verkavelingsvormen en overgangen privé - openbaar. Het gevolg hiervan is dat er kleinere en grotere restruimten zijn overbleven die al dan niet groen zijn ingericht. Deze restruimtes worden in het algemeen weinig gebruikt en geven bovendien een beheerprobleem.

Restruimtes bij het Oranjekanaal

Restruimtes langs de randen van de wijk

Ten tweede worden de openbare ruimten steeds omzoomd door verschillende functies en verschillend georiënteerde bebouwing (voorkant c.q. -tuin, zijkant, achterkant c.q. -tuin, schuur, schutting etc). Dit betekent dat het individuele gebruik (inrichting tuin, plaatsen schutting) van grote invloed is op de openbare ruimte. Op bepaalde plekken in wijk frustreren deze ontstane 'toevallige' situaties dan ook de ruimtelijke kwaliteit. Zo zijn er achterkanten, dus schuttingen, gesitueerd langs de Brinkenweg, de centrale groenzone, het Oranjekanaal, de wijkrand en de speelstraten.

Hierdoor maken de openbare ruimtes een anonieme indruk en een onoverzichtelijk en sociaal onveilig karakter. De toenemende neiging om bouwkundige erfafscheidingen te realiseren, heeft de kwaliteit van deze groengebieden geen goed gedaan.

Achterkanten langs de Brinkenweg

Achterkanten langs rand centrale groenzone

Achterkanten (zwart) langs het wijkgroen

Een specifiek ruimtelijk probleem is de parkeerdruk, een probleem waarbij het toenemende wagenpark (meerdere auto's per gezin) het beeld van de openbare ruimte in de brinken is gaan bepalen. In een aantal brinken is inmiddels overgegaan tot herinrichting

Op diverse locaties in de brinken hebben rijtjeswoningen een vertande voorgevelrooilijn of zijn bergingen of carports die los staan van de woningen gerealiseerd aan de voorzijde van de woningen. Beide situaties werken een nogal anonieme en sociaal onveilige entree situatie in de hand. Deze zijde van de woningen is daardoor niet op de openbare ruimte georiënteerd waardoor deze een anonieme en sociaal onveilige indruk maakt.

De 'vertanding' van voorgevels door middel van bergingen geeft vaak aanleiding om de nissen tussen de bergingen in te vullen met een scala aan (deels zelf gerealiseerde) al of niet vergunde bouwsels. Dit geldt vanzelfsprekend voor die woningcomplexen die door de corporatie zijn verkocht.

Vertanding van de voorgevels

De verkoop van huurwoningen aan particulieren heeft tot gevolg dat het gevelbeeld van rijtjeswoningen een grotere variatie gaat vertonen. Bewoners voegen bij gevelrenovatie naar eigen inzichten nieuwe materialen en kleuren toe, waardoor de oorspronkelijke eenduidige stroken verkleuren naar een optelsom van individueel zeer verschillende gevelbeelden.

Verschil in gevelbeelden

Naast het feit dat de ruimtelijke opbouw en continuïteit van Bargeres niet sterk is, zorgt het soms, zeer ernstige achterstallige onderhoud voor een verdere verrommeling en een dichtgegroeide, als onveilig ervaren, omgeving. In bepaalde situaties heeft het achterstallig onderhoud ertoe geleid dat een beheersmatige inhaalslag niet meer voldoende is en de oplossing een kwestie van herinrichting is.

Opslag zorgt voor gevoel onveiligheid

Vervallen rolschaatsbaan