Buitengebied 2010

3.7 Cultuurhistorie

In deze paragraaf wordt nader ingegaan op de archeologische waarden en de bouwkundige monumenten.

Archeologische waarden

Door RAAP Archeologisch Adviesbureau is een inventariserend archeologisch en cultuurhistorisch onderzoek uitgevoerd in het buitengebied (zie ook paragraaf 2.5.3.). Het onderzoek heeft geleid tot een gedetailleerde archeologische verwachtingskaart, een archeologische kwetsbaarheidskaart en een historisch geografische overzichtskaart (cultuurhistorische relictenkaart).

De gemeente Lemsterland herbergt een grotendeels gaaf, afgedekt en daardoor relatief goed beschermd prehistorisch landschap dat tot ver in de Steentijd en vermoedelijk ook nog tot in de Bronstijd zeer geschikt moet zijn geweest voor menselijke bewoning. Hier zijn nog veel archeologische verrassingen te verwachten. Een eerste aanwijzing voor die verwachte archeologische rijkdom is het grote aantal boringen met houtskool.

Archeologische verwachtingskaart

De archeologische verwachtingskaart (zie afbeelding 3 Archeologische verwachtingskaart) geeft een indruk van de verwachte vindplaatsdichtheid en is dus een kwantitatieve verwachtingskaart. De verwachtingskaart voor de periode Steentijd tot en met Vroege Bronstijd is in hoofdzaak gebaseerd op de analyse van landschappelijke en bodemkundige kenmerken van bekende vindplaatsen. In het pleistocene gebied van Noord-Nederland werden in de periode Steentijd tot en met Vroege Bronstijd de nederzettingen bij voorkeur gevestigd op goed ontwaterde dekzandkoppen en dekzandruggen. In de gemeente Lemsterland is een klein deel van deze dekzandkoppen en -ruggen goed in het reliëf herkenbaar (ten oosten van Oosterzee). Het overgrote deel is echter onzichtbaar (afgedekt door veen). Op de verwachtingskaart zijn door middel van kleuren de verschillende verwachtingswaarden aangegeven. In de groene gebieden wordt een lage dichtheid aan archeologische nederzettingen verwacht. In de gele gebieden wordt een middelmatige dichtheid en in de oranje gebieden een hoge dichtheid verwacht. Voor een groot deel van het gemeentelijk grondgebied ontbreken de noodzakelijke gegevens geheel.

Archeologische kwetsbaarheidskaart

Net als bij de kwantitatieve verwachtingskaart is ook bij de kwalitatieve verwachting een driedeling gebruikelijk: hoge kwaliteit (pleistocene oppervlakte is niet of slechts licht aangetast), middelmatige kwaliteit (pleistocene oppervlakte is matig verstoord) en lage kwaliteit (in dekzand heeft weliswaar bodemvorming plaatsgevonden, maar naderhand is de bodem zwaar verstoord).

Op de archeologische kwetsbaarheidskaart (zie afbeelding 4 Archeologische kwetsbaarheidskaart) is de archeologische kwaliteit van de eventuele vindplaatsen gevisualiseerd. Onderscheid wordt gemaakt in een viertal kwetsbaarheidsklassen.

Kwetsbaarheidsklasse 1: het dekzand ligt hoger dan 0,5 meter beneden maaiveld. Hier kan het dekzand al bij de reguliere agrarische grondbewerkingen en bij haast alle civieltechnische bodemingrepen worden aangetast.

Kwetsbaarheidsklasse 2: het dekzand ligt tussen 0,5 en 1,0 meter beneden maaiveld. Hier worden de archeologische waarden bedreigd bij incidentele bodemingrepen, zoals diepere agrarische grondbewerkingen, egaliseren, de meeste civieltechnische ingrepen, het maken van plantgaten voor bomen etcetera.

Kwetsbaarheidsklasse 3 en 4: In de gebieden met kwetsbaarheidsklasse 3 (dekzand tussen 1,0 en 1,5 meter beneden maaiveld) en kwetsbaarheidsklasse 4 (dekzand dieper dan 1,5 meter beneden maaiveld) zullen de archeologische waarden over het algemeen niet worden bedreigd door de meeste bodemingrepen, maar wel door de gebruikelijke bouwwerkzaamheden (onderkeldering, heipalen) en de diepere leidingsleuven.

Historisch geografische overzichtskaart

De geïnventariseerde elementen en patronen zijn afgebeeld op de 'Historisch geografische overzichtskaart' (zie Bijlage 5).

Bouwkundige monumenten

Een aantal karakteristieke oude gebouwen en bouwwerken zijn aangewezen als Rijksmonument. In Lemsterland zijn geen gemeentelijke monumenten aanwezig. De rijksmonumenten zijn in de volgende tabel opgesomd.

Tabel 3.6. Rijksmonumenten in het buitengebied.

Adres	Omschrijving
Plattedijk, Lemmer	Joodse begraafplaats
Straatweg 3, Eesterga	Klokkestoel met klok (begraafplaats)
Straatweg, Follega	Kerkhof met klokkestoel
Straatweg 29, Follega	Kop-romp boerderij
Straatweg 45, Follega	Boerderij
Westeind 6, Oosterzee	Kop-romp boerderij