Bestemmingsplan Binnenstad-Oost 2012

2.6 Cultuurhistorisch waardevolle structuren, gebieden en gebouwen

Cultuurhistorisch waardevolle structuren, gebieden en gebouwen

Algemeen

Bijzonder karakteristiek voor het gebied als totaal is de historische gelaagdheid, die in de nog aanwezige, en bewaard gebleven stedenbouwkundige structuren zeer goed afleesbaar zijn. Deze gelaagdheid is ook af te lezen aan het zeer diverse bebouwingsbeeld, waarvan een fors aantal monumentale en beeldbepalende gebouwen deel uitmaakt. Binnen het plangebied zijn de hierna genoemde cultuurhistorische en stedenbouwkundige waarden aanwezig (zie ook de Cultuurwaarden- in bijlage 6 bij deze toelichting. Nog specifiekere informatie is digitaal te raadplegen op de Cultuur Waarden Kaart van de gemeente Groningen).

Het Schuitenschuiverskwartier

Het Schuitenschuiverskwartier ten zuiden van de Nieuweweg bezit een eeuwenoude, stedenbouw- kundig zeer waardevolle verkavelings- en stegenstructuur, bestaande uit smalle, aan het beloop van Schuitendiep en Damsterdiep gerelateerde ontsluitingsgangen zoals de Hopmansgang, Soniusgang, Grote Gang, Kleine Gang, Vosgang en Loppersumergang. Op de plaatsen waar dit patroon in de 17de eeuw diagonaal werd doorsneden door de Nieuweweg is een aantal scherpe bebouwingshoeken ontstaan, die een duidelijk beeld geven van de sociaal-economische ontstaansgeschiedenis van dit stadsdeel.

De stedenbouwkundige structuur met haar kenmerkende tegenstelling tussen de statige randen en het povere, dichtverkavelde arbeidersdomein is een eeuwenoud sociaal-economisch erfgoed. In het huidige Groningen zijn nog maar weinig gebieden met een dergelijke functionele samenhang en verdichting te vinden. De kleinschalige stedenbouwkundige structuur en het openbare karakter van dit gangen- en stegenpatroon dienen gehandhaafd te blijven.

Het bebouwingsbeeld in het Schuitenschuiverskwartier kenmerkt zich in het algemeen door een met de historische karakteristiek samenhangende schaal en vormgeving.

De bebouwing in het gebied kent een grote diversiteit: aan de randen hogere, veelal monumentale en beeldbepalende bebouwing met binnenin kleinschalige woningbouw en bedrijfspanden. De cultuurhistorische waarde van de bebouwing is hoog, getuige ook het aanzienlijke aantal beschermde monumenten en beeldbepalende panden. Het Schuitenschuiverskwartier maakt sinds 1991 deel uit van het Beschermd stadsgezicht Binnenstad.

'Het Eiland'

'Het Eiland' is van belang vanwege de historisch waardevolle structuur, die verwijst naar de historische haven- en scheepvaartfuncties en naar de betekenis voor de sociaal-economische geschiedenis van dit voormalige oostelijke havengebied. De bebouwing kenmerkt zich door: a. de hoge wand van grootschalige pakhuizen aan de Oosterkade en de Lijnbaanstraat en hogere bebouwing aan de noordrand/Damsterdiep; b. binnenin, vooral bij het Damsterdiep/Bocht van Guinee en aan weerszijden van de Oosterhavenstraat, kleinschalige woningbouw van één bouwlaag met kap, in de vorm van karakteristieke schipperswoningen.

In het bijzonder van belang is de structuur van de Lijnbaanstraat, vanwege haar diagonale doorsnijding in het gebied en haar lengte als verwijzing naar haar historische functie als lijnbaan (een smalle en lange strook grond, waarop touw werd geslagen).

Het Schuitendiep en de Turfsingel als onderdeel van de Diepenring

De Diepenring vormt een nog steeds herkenbare ruimtelijke en structurele begrenzing van de oude binnenstad. De begrenzende bebouwing vertoont het algemene beeld van overwegend woonhuispanden in afwisselende schaal en ouderdom. De belangrijkste verbijzonderingen worden hier gevormd door de grootschalige, monumentale gebouwen van de Stadsschouwburg en het aangrenzende gymnasium uit het laatste kwart van de 19de eeuw, gelegen op een wat ruimer terrein in de buitenbocht van de Turfsingel.

Het noordelijke deel

In het noordelijke deel is het woningbouwcomplex van S.J. Bouma uit de jaren dertig een belangrijke waarde (Oostersingel, Gymnasiumstraat, Walstraat en Kruitgracht). Het betreft de waardevolle stedenbouwkundige opzet met herkenbare verwijzingen naar de historie en de kwalitatief hoogwaardige architectuur met de helderrode pannendaken en verhoogde kappen uit de jaren dertig van deze eeuw als voorbeeld van door de gemeente ter hand genomen vooroorlogse sanering. Voorts zijn van belang de parkachtige groene ruimte achter bovengenoemd complex met oude boombeplanting en de complexmatige particuliere woningbouw aan de Oostersingel tussen de Walstraat en de W.A. Scholtenstraat uit de jaren twintig van architect G. Saville.

Monumenten

Voor elke aanpassing/wijziging aan monumenten moet een omgevingsvergunning worden aangevraagd. De monumenten kennen elk hun eigen beschermingsregime: de rijksmonumenten op grond van de Monumentenwet van 1988 en de gemeentelijke monumenten op grond van de Erfgoedverordening van 2010.

Monumenten op 'het Eiland'

Damsterdiep 1 Gemeentelijk monument

Damsterdiep 17 Rijksmonument

Damsterdiep 47 Gemeentelijk monument

Damsterkade 9 Gemeentelijk monument

Kademuren Rijksmonument

Lijnbaanstraat 8 Rijksmonument

Oosterhavenstraat 7 Gemeentelijk monument

Oosterkade 1 Gemeentelijk monument

Oosterkade 2, 2a t/m f Rijksmonument

Snikkevaardersgang 5 Gemeentelijk monument

Voor 't voormalig Klein Poortje 5, 6 Gemeentelijk monument

Voor 't voormalig Klein Poortje 10, 10a Gemeentelijk monument

Voor 't voormalig Klein Poortje 11, 11a Gemeentelijk monument

Monumenten in het Schuitenschuiverskwartier

Damsterdiep 4 Gemeentelijk monument

Damsterdiep 6 Gemeentelijk monument

Damsterdiep 8, 8a Gemeentelijk monument

Damsterdiep 12 Gemeentelijk monument

Damsterdiep 16 Rijksmonument

Damsterdiep 18 Gemeentelijk monument

Damsterdiep 26 Rijksmonument

Damsterdiep 36 Rijksmonument

Damsterdiep 38 Rijksmonument

Damsterdiep 40, 40a Rijksmonument

Damsterdiep 42 Rijksmonument

Loppersumergang 1 Gemeentelijk monument

Pluimerstraat 1 Gemeentelijk monument

Pluimerstraat 3 Gemeentelijk monument

Pluimerstraat 5 Gemeentelijk monument

Pluimerstraat 35, 35a Gemeentelijk monument

Schuitendiep 58 Rijksmonument

Schuitendiep 84 Gemeentelijk monument

Schuitendiep 88 Gemeentelijk monument

Monumenten in het noordelijke gedeelte

Agricolastraat 33 Gemeentelijk monument

Gymnasiumstraat 1 Rijksmonument

Kruitgracht 13 Gemeentelijk monument

Kruitlaan 33 Rijksmonument

Nieuwe Sint Jansstraat 34 Rijksmonument

Schuitendiep 42 Rijksmonument

Schuitendiep 44 Gemeentelijk monument

Tuinstraat 1, 3, 5 Gemeentelijk monument

Turfsingel 24/26 Rijksmonument

Turfsingel BY 62 Gemeentelijk monument

Turfsingel 64-74 Rijksmonument

Turfsingel 82 Rijksmonument

Turfsingel 86 Rijksmonument

W.A. Scholtenstraat 1 Rijksmonument

W.A. Scholtenstraat 5 Rijksmonument

W.A. Scholtenstraat 21 Rijksmonument

Walstraat 1 Rijksmonument

Potkast aan het Schuitendiep