Bestemmingsplan Schildersbuurt

2.4 Beschermd stadsgezicht

Bijna de gehele Schildersbuurt – met uitzondering van de in de jaren '70 gebouwde woonbuurt Reitdiep/Houtstek – is in 2000 aangewezen als beschermd stadsgezicht.

Begrenzing van het beschermd stadsgezicht Schildersbuurt

In het beschermd stadsgezicht wordt de Schildersbuurt gewaardeerd als een gaaf voorbeeld van een stadswijk uit het begin van de 20ste eeuw met een goed bewaard gebleven strakke stedenbouwkundige structuur en architectonisch samenhangende, gevarieerde bebouwing waarin de drie ontwikkelingsfasen van de buurt duidelijk herkenbaar zijn. De woonomgeving is door de zorgvuldige samenhang tussen stedenbouw, architectonische invulling en openbare ruimte van een hoog niveau, mede door de gevarieerde straatbeelden. Verschillen in profiel en bebouwingshoogte, architectonische invullingen en typeverschillen, oriëntatiepunten, pleinen, routes en straten en de nog naast elkaar voorkomende verschillende functies zijn mede bepalend voor de positieve belevingswaarde van de buurt. De buurt is aangemerkt als een gebied met bijzondere stedenbouwkundige, architectuurhistorische en cultuurhistorische waarden. Deze dienen dan ook beschermd te worden. Dit bestemmingsplan biedt deze bescherming door zorgvuldig om te gaan met uitbreidingsmogelijkheden.

Doel van het beschermd stadsgezicht

Doel van de aanwijzing tot beschermd stadsgezicht is de karakteristieke, met de historische ontwikkeling samenhangende structuur en ruimtelijke kwaliteit van het gebied te onderkennen als zwaarwegend belang bij verdere ontwikkelingen in het gebied. Ingevolge de Wet ruimtelijke ordening moet de aanwijzing beschermd stadsgezicht worden geëffectueerd in een bestemmingsplan. Op grond van de aanwijzing beschermd stadsgezicht is het streven erop gericht de bestaande cultuurwaarden in het gebied te beschermen. Naast de beschermde monumenten op grond van de Monumentenwet en de Erfgoedverordening betreffen dit de op de toelichtingskaart met de cultuurwaarden aangegeven beeldbepalende panden (bijlage 1). Van belang zijn het behoud van de ruimtelijke structuren, de historische rooilijnen, de maximaal toegestane bouw-(goot)hoogten, de beeldkwaliteit van de gevarieerde bebouwing en de gevelbeëindigingen hiervan, c.q. de duidelijke samenhang met de stedenbouwkundige opzet, architectuur en openbare ruimte binnen het gebied.

Met name dakopbouwen verdienen bijzondere aandacht. Voor het plaatsen van een dakopbouw is altijd een binnenplanse afwijking van het bestemmingsplan noodzakelijk. De op de verbeelding met een specifieke bouwaanduiding aangegeven, complexmatig gerealiseerde blokken mogen slechts dan van dakopbouwen worden voorzien, als deze op een uniforme wijze worden uitgevoerd en voor het gehele bouwblok in één keer worden gerealiseerd. Dit betreft de op de Cultuurwaardenkaart Schildersbuurt aangegeven complexmatig gerealiseerde blokken met een uniforme architectonische uitstraling. Alle dakopbouwen, zowel op complexmatig gerealiseerde blokken als op de overige beeldbepalende bebouwing, komen slechts dan voor afwijking van het bestemmingsplan in aanmerking, als ze aan de volgende voorwaarden voldoen:

• 1. Een dakopbouw moet ruimtelijk ondergeschikt zijn aan de oorspronkelijke bebouwing.
• 2. Een dakopbouw mag niet te prominent zichtbaar zijn vanuit de openbare ruimte. Afhankelijk van de situatie kunnen er daardoor panden zijn, waarop dakopbouwen absoluut ongewenst zijn, zoals op bijvoorbeeld panden aan de drie pleinen of hoekpanden.
• 3. Een dakopbouw moet minimaal 3 meter terug liggen ten opzichte van de voorgevel van de oorspronkelijke bebouwing, Dit geldt ook voor eventuele afscheidingen rond dakterrassen.
• 4. Aan een dakopbouw worden strenge welstandseisen gesteld. Deze welstandseisen staan beschreven in de Welstandsnota van de Gemeente Groningen.

Op enkele plaatsen zijn in het geheel geen dakopbouwen toegestaan. Dat is het geval bij enkele (voormalige) schoolgebouwen, die architectonisch 'af' zijn en waar verhoging ongewenst is. Bij de complexmatig gebouwde blokken arbeiderswoningen aan de Nieuwe Blekerstraat is bovendien verhoging van de goothoogte aan de straatzijde in dit plan uitgesloten, alsmede verhoging van de nokhoogte.

Cultuurhistorisch waardevolle structuren, gebieden en gebouwen

Binnen het plangebied zijn de volgende cultuurhistorische en stedenbouwkundige waarden aanwezig:

• de strakke stedenbouwkundige structuur van het zuidelijke deel waarvan de hoofdopzet bestaat uit een regelmatig, rechthoekig stratenpatroon, op twee plaatsen onderbroken door een ovaal en een ruitvormig plein, respectievelijk het H.W. Mesdagplein en het Jozef Israelsplein;
• de heldere aansluiting van de stedenbouwkundige structuur van het noordelijke, latere deel op het orthogonale stratenpatroon in het zuidelijke deel en de architectonisch samenhangende bebouwing uit de periode 1913-1940;
• de stedenbouwkundig-historische waarden van de contouren van de voormalige Kranedwinger als restant van de historische vestingstructuur, goed herkenbaar in het gebogen verloop van de Melkweg en de Blekerstraat;
• de cultuurhistorische en architectonische waarde van de twee op dit terrein gelegen monumentale universiteitslaboratoria van rond de eeuwwisseling op de voormalige Kranedwinger;
• de lineaire stroken eenlaagse arbeiderswoningen met kap aan de Nieuwe Blekerstraat en delen van de Leeuwarderstraat en de Melkweg als representant van de vroegste, niet-planmatige ontwikkeling van de wijk;
• de profielen van de hoofdstraten: bebouwing - erfafscheiding met stoepen en hekwerken - troittoir met boombeplanting - weg - troittoir met boombeplanting - erfafscheiding met stoepen en hekwerken - bebouwing; (Westersingel, Kraneweg, H.W. Mesdagstraat, Jozef Israelsstraat, Herman Colleniusstraat)
• het over het algemeen tot in detail goed bewaard gebleven, begin 20ste eeuwse architectuurbeeld en de ensemblewaarden van hele straatwanden waarin de neo-stijlen, de eclectische stijlen, de Art Nouveau en de verstrakte Amsterdamse School ruim vertegenwoordigd zijn;
• de ensemblewaarde van de bebouwing aan de H.W. Mesdagstraat, het H.W. Mesdagplein, de Jozef Israelsstraat, het Jozef Israelsplein en de Herman Colleniusstraat;
• de ensemblewaarde van de eclectische bebouwing aan de Westersingel en de ruimtelijke relatie met het Noorderplantsoen, de Westerhaven en de binnenstad;
• de ensemblewaarde en het gedifferentieerde bebouwingsbeeld van de Kraneweg;
• de zicht-as vanuit het zuiden over het H.W. Mesdagplein richting Reitdiep en watertoren;
• de zicht-as over de Westersingel richting Reitdiep en Noorderplantsoen;
• de cultuurhistorische en architectuurhistorische waarde en de situering van de monumentale pakhuizen aan de Aweg in historisch-functionele relatie met het water van het Hoendiep;
• de met de historische schaal samenhangende gevarieerde en historische bebouwing langs de Hoendiepskade/Aweg;
• de stedenbouwkundig-historische structuur van het Reitdiep als historische waterloop;
• de stedenbouwkundig-historische structuur van het (gedempte Hoendiep) als historische voormalige waterloop;
• de stedenbouwkundig-historische structuur van het Eendrachtskanaal.

Monumenten

Voor elke aanpassing of wijziging aan monumenten moet een omgevingsvergunning met een monumentenactiviteit worden aangevraagd. De monumenten kennen elk hun eigen beschermingsregime: de Rijksmonumenten volgens de Monumentenwet van 1988 en de Gemeentelijke monumenten op grond van de Erfgoedverordening van 2010.

Monumenten ten zuiden van de Aweg / Hoendiepskade

In het gebied ten zuiden van de Hoendiepskade/Aweg is een aantal monumenten aanwezig van zeer divers karakter en uit verschillende perioden die met elkaar een mooi beeld geven van de diversiteit en historische gelaagdheid van dit gebied.

Eendrachtskade 7, 7a Gemeentelijk monument

Eendrachtskade 29, 29a (scheepvaartkantoor) Rijksmonument

Hoendiepskade 4, 4a (<1850) Rijksmonument

Hoendiepskade 6 Rijksmonument

Hoendiepskade 7, 7a (<1850) Rijksmonument

Hoendiepskade 8, 8a (<1850) Rijksmonument

Hoendiepskade 11 (<1850) Rijksmonument

Hoendiepskade 12 (<1850) Gemeentelijk monument

Hoendiepskade 13 (<1850) Gemeentelijk monument

Hoendiepskade 23, 24 (vml. Juliana Huishoudschool) Gemeentelijk monument

Hoendiepskade 24 I; 25, 25a (vml. oliefabriek met woning) Rijksmonument

Hoendiepskade 32, 32a, 32 b (scheepvaartkantoor) Rijksmonument

Westerhaven 10, 10a (vml. havenkantoor) Rijksmonument

Westerhaven 11, 11a Rijksmonument

Willem Barentzstraat 1 (onderdeel oliefabriek) Rijksmonument

Monumenten ten noorden van de Aweg/Hoendiepskade

Aweg 12, 12a (de Slingerij) Rijksmonument

Aweg 13 (<1850) Rijksmonument

Aweg 43, 43 (a t/m h) (pakhuis Friesland) Rijksmonument

Aweg 44, 44/1; 44/2 (pakhuis Overijssel) Rijksmonument

Blekerstraat 11, 11a t/m 15, 15a Rijksmonument

Blekerstraat 12 , 12a Rijksmonument

Dr. C. Hofstede de Grootkade 3, 4, 4a, 5, 5a Gemeentelijk monument

Dr. C. Hofstede de Grootkade 11 en 13 (vm. zeevaartschool) Gemeentelijk monument

Dr. C. Hofstede de Grootkade 48 (Watertoren-West) Rijksmonument

H.W. Mesdagplein 16 Rijksmonument

H.W. Mesdagplein 17 Rijksmonument

H.W. Mesdagstraat 20 - 30 Rijksmonument

Jozef Israelstraat 2, 2a; 4, 4a Rijksmonument

Kraneweg 9, 9a Rijksmonument

Kraneweg 15 Gemeentelijk monument

Kraneweg 74 Rijksmonument

Melkweg 1 (Het Kasteel, vm. Geologisch Instituut) Rijksmonument

Taco Mesdagplein 7, 7a, 7b, incl. poort Rijksmonument

Verlengde Visserstraat 20 (vm. hysisch Laboratorium) Rijksmonument

Westersingel 24 Gemeentelijk monument

Westersingel 28 Gemeentelijk monument

Westersingel 30, 30a Gemeentelijk monument

Westersingel 30aa, 32 en 34 Rijksmonument

Westersingel 40 Gemeentelijk monument