Bestemmingsplan Hoornse Meer, Hoornse Park en Piccardthof

3.2 Bestaande ruimtelijke structuur

De Veenweg

Langs de Veenweg, van oorsprong een agrarisch lint, zijn geleidelijk aan vrijstaande en dubbele woningen gebouwd. Er is een verscheidenheid aan individuele woningen ontstaan met als belangrijke overeenkomst, dat de bouwvolumes hoofdzakelijk bestaan uit één bouwlaag met een kapverdieping.

Aan weerszijden van de Veenwegzone zijn de woonwijken Hoornse Meer en Hoornse Park ontwikkeld. Het bestaande lint Veenweg is als karakteristiek element in het gebied opgenomen met zijn open bebouwing in de vorm van op de weg georiënteerde woningen, die in een lange lijn in het gelid zijn geplaatst (met enkele verspringingen). Aan de achterzijde van het woonlint grenzen de percelen als een vertanding aan de later ontwikkelde woongebieden. Het onderscheid in typologie en karakter ten opzichte van deze woongebieden is een belangrijk gegeven.

Afwijkend van de oorspronkelijke, historisch gegroeide structuur langs de Veenweg is het in 2009 gerealiseerde groepje woningen op de locatie Veenhof aan de kop van de Veenweg en grenzend aan de wijk Hoornse Meer. Het driehoekige terreinis een schakel tussen de lineaire structuur van de Paterswoldseweg-Veenweg in noord-zuidrichting en de geknikte wateras van het Hoornse Meer in oost-westrichting. In de stedenbouwkundige lay-out op het terrein is de structuur van zowel de Veenweg als het Hoornse Meer overgenomen. De korrelgrootte en het ritme aan de Veenweg zijn doorgezet en de ruimte tussen de woningen en de subtiele wisselingen ten opzichte van de rooilijn zijn als leidraad genomen. Naar de oostzijde sluit de bouwhoogte met twee tot drie lagen op de wijk Hoornse Meer aan. De woningen zijn plat afgedekt. De Veenweg aan de westzijde en de waterloop aan de oostzijde zijn de voorkant voor deze woningen, zoals wordt benadrukt door de oriëntering van de woningen en de terreininrichting.

Aan de zuidzijde van de Veenweg zijn verkeersaansluitingen aanwezig met de woonwijken Hoornse Meer en Hoornse Park. Aan de noordzijde doorsnijdt de B.S.F. von Suttnerstraat de Veenwegzone; deze weg verbindt de genoemde woonwijken met elkaar. Daarnaast zijn er voor langzaam verkeer halverwege de Veenweg twee verbindingen met de wijken Hoornse Meer en Hoornse Park.

De Veenweg is aan de noordzijde afgesloten voor autoverkeer. De Vensterschool aan de kop van de Veenweg vormt hier een duidelijke beëindiging van de kantorenstrip aan de zuidkant van de omgelegde Paterswoldseweg. Hiermee legt het schoolgebouw een belangrijke ruimtelijke koppeling tussen het woonlint Veenweg en de kantorenstrip: een openbare functie op een herkenbare en karakteristieke plek. De school wordt ontsloten via de Veenweg. Aan deze zijde bevindt zich een pleintje met daarop een keerlus en parkeerruimte voor auto's.

Hoornse Meer

De woonwijk Hoornse Meer is ontworpen en ontwikkeld op basis van een nadrukkelijke en heldere stedenbouwkundige structuur. De wijk kenmerkt zich door een strakke en rationele verkaveling. Hierdoor is een heldere indeling in buurten ontstaan met duidelijke scheidingen tussen openbaar en privéterrein. De wijk kent een hiërarchisch stratenpatroon. De belangrijkste assen van de wijk en hoeken van de bouwblokken zijn door middel van hogere bouwblokken en hoogteverschillen benadrukt. Om een stedelijke sfeer te creëren is de wijk opgebouwd uit rechte stroken en blok- verkaveling met platte daken en met name in het centrale deel van de wijk gestapelde bebouwing.

De hoofdas is de S.O.J. Palmelaan. Deze wijkontsluitingsweg loopt evenwijdig aan de Veenweg en haaks op de Laan Corpus den Hoorn, en sluit aan op de verkavelingsrichting van de wijk Corpus den Hoorn. De Palmelaan is ontsloten op de Laan Corpus den Hoorn en eindigt op het centrale plein aan het meer. Vanuit deze as wordt op een heel directe wijze de relatie gelegd tussen de stedelijke structuur en het recreatiegebied van het meer.

Een tweede as, de W. Dreesstraat, loopt evenwijdig met het Noord-Willemskanaal en maakt een scherpe hoek met de hoofdas.

Deze twee assen omsluiten het centrale wigvormige centrum van de wijk. Dit centrum, aan de zuidzijde grenzend aan het water van het Hoornse Meer, is door hogere bebouwing geaccentueerd.

De hoofdas, de drager van de wijk, wordt benadrukt door bebouwing in drie of meer bouwlagen.

Aan weerszijden van de twee hoofdassen is de wijk blokvormig verkaveld. De randen van de woonblokken zijn langs de assen geaccentueerd door middel van bebouwing in drie lagen, de binnenzijde van de woonblokken bestaat uit twee lagen, soms voorzien van later geplaatste dakopbouwen.

Een derde as, de M.L. Kingstraat, vormt de drager in het zuidelijk deel van de wijk. Aan de oostzijde wordt deze as begeleid door bebouwing in drie lagen, aan de westzijde door bebouwing in twee lagen.

Langs de noordelijke meeroever wordt de wijkrand stedelijk vormgegeven door middel van hogere bebouwing. Aan de oostzijde van de wijk, aan de zijde van de groene buffer tussen A28 en de wijk, wordt de rand gevormd door bebouwing in drie lagen en gedeeltelijk in twee lagen met een kap. De noordelijke en noordwestelijke wijkrand wordt gevormd door bebouwing in twee lagen met accenten van bebouwing in vijf lagen. De resterende westelijke wijkrand, grenzend aan de achterzijde van het bebouwingslint aan de Veenweg, bestaat grotendeels uit bebouwing in twee of drie lagen.

Aan de zuidkant van de Hoornse Meer staat aan de A.J. Lutulistraat 17 het Wall House naar het ontwerp van de Amerikaanse architect John Hejduk. Het huis is in 1973 ontworpen voor een locatie in de Verenigde Staten, maar daar nooit gerealiseerd. In 2001 werd het Wall House alsnog gebouwd, maar nu op de oever van het Hoornse Meer. De lange, hoge wand vormt de basis. Het dient als scherm waaraan diverse ruimten zijn gehangen. Aan de voorzijde van de wand hangen drie losse ruimten boven elkaar. Deze ruimten zijn gericht op het meer. Aan de achterzijde van de wand bevinden zich meer gesloten ruimten. Haaks op de achterzijde van de muur bevindt zich, los van het maaiveld, een lange gang. Aan het andere uiteinde van deze zwevende as bevindt zich een laatste, organisch vormgegeven, ruimte. De hoofdwand en de as geven het Wall House een sterk lineair karakter. Dit wordt doorbroken door de afwisselende, organische vormen van de ruimten die aan de hoofdelementen gevestigd zijn. De inrichting van het maaiveld als een groen landschap draagt bij aan de bewuste spanning tussen lineaire en organische vormen.

Hoornse Park

Het Hoornse Park maakt stedenbouwkundig gezien deel uit van het totale stedenbouwkundige ontwerp voor Corpus den Hoorn Zuid. De centrale as in het gebied, de Aletta Jacobsstraat, loopt evenwijdig aan de Veenweg. De verbijzondering hiervan is vormgegeven door een ruim wegprofiel met middenberm, waarin een dubbele bomenrij is opgenomen. Aan beide uiteinden wordt deze as benadrukt door een gestapeld woonblok. Haaks op de centrale as wordt het gebied doorsneden door een brede groene zone. Samen met de centrale as fungeert deze als ruimtelijke drager voor dit woongebied.

Langs de centrale as bevindt zich de meer compacte bebouwing van het woongebied. Deze bestaat voornamelijk uit aaneengebouwde en dubbele eengezinswoningen met appartementenwoningen aan de beide uiteinden van de as. Tussen de centrale as en de randen bevinden zich vrijwel uitsluitend vrijstaande woningen op kavels met een grootte tussen de 600 en 1200 m². De bebouwing is dan ook open van karakter en het gebied maakt een overheersend groene indruk.

Piccardthof

Er waren drie belangrijke motieven voor de opzet van de wijk Piccardthof:

1. het landgoederenlandschap;

De Piccardthof is ontworpen op basis van een netwerk van landschappelijke en ecologische elementen, zoals dat in de regiovisie "Groningen Assen 2030" wordt voorgesteld. Het gaat om een ruimtelijk raamwerk voor een verspreide en eigentijdse vorm van wonen: 'nieuwe landgoederen'. De Piccardthoflocatie is onderdeel van dit grootschalig en veelkleurig landgoederenlandschap.

2. de woonbuurt als drager van de plek waar je woont;

Als uitgangspunt voor het ontwerp van de Piccardthof werd de woonbuurt gezien als drager van de identiteit, van de kleur van de plek waar je woont. Het ruimtelijk motief van de Piccardthof is dan ook dat van verschillende woonbuurten met sterke identiteiten, de lappendeken. Velden met een eigen kleur zijn verbonden met het hoger schaalniveau door de lijnen van een landschappelijk raster.

3. duurzaamheid.

Stad en landschap zijn op een duurzame wijze met elkaar verweven. De locatie herbergt bijzondere landschappelijke en ecologische waarden. De Piccardthofplas speelt hierin een centrale rol en wordt als uniek milieu in het plan gekoesterd. De plas ligt als een verborgen gebied in de wijk.

Gebaseerd op het genoemde landschappelijke raamwerk bestaat de wijk uit vier delen met elk een eigen karakteristiek, die verbonden is met de specifieke positie van dat gebied in het landschappelijke raamwerk.

• Plandeel 'De rietkavels' (op de hiervoor opgenomen afbeelding in rood aangegeven) ligt ten noorden van de plas. De bebouwing is hier gegroepeerd in clusters van drie tot vijf kavels met vrijstaande woningen. Deze clusters liggen als terpen in het ruige land. De verkaveling ondersteunt de geïsoleerde ligging van dit deel van de wijk. Het motto van de woonterpen is: wonen in de natuur.

• Plandeel 'De erven' (op de hiervoor opgenomen afbeelding in groen aangegeven) wordt gevormd door de vrije kavels, die direct vanaf de Ter Borchlaan zijn ontsloten, en door de cluster vrije kavels die grenst aan diezelfde laan. 'De erven' versterken het bebouwingslint langs de Ter Borchlaan, die de westzijde van het plangebied begrenst. Het gebied wordt gevormd door een informeel patroon van bebouwde kavels, afgewisseld met open en beboste kavels. De laan is in eerste instantie een recreatieve route voor langzaam verkeer richting het Hoornse Meer.

• Plandeel 'De tuinen' (op de hiervoor opgenomen afbeelding in geel aangegeven) betreft projectmatig ontwikkelde woningbouw gemengd met vrije kavels. De planstructuur is eenvoudig en wordt bepaald door formele randen en laantjes, waaraan de woningen liggen. Langs de Paterswoldseweg toont dit plandeel zich als een eenheid. Het gebied wordt begrensd door een rij woningen, die als een tuinmuur van een landgoed aan en in het water staan. De centrale oost-westlopende groene scheg knipt het landgoed open en verschaft de woonlaantjes een vizier op het open landschap. In de scheg is op de hoek Ter Borchlaan-Aalscholver ruimte voor een laag, maar markant gebouw met een publieksgerichte functie. Dit gebouw vormt het eindmotief van de groene scheg.
• Plandeel 'De landhuizen' (op de hiervoor opgenomen afbeelding in blauw aangegeven) langs de Paterswoldseweg bestaat als het ware uit drie 'landgoederen' met een eigen oprijlaan. Op elk van deze drie gebiedjes staan een 'landhuis' in de vorm van een appartementencomplex en een 'bijgebouw' in de vorm van vijf patiowoningen, die de tuinmuur vormen van het miniatuurlandgoed. De kavels zijn beplant met solitaire boomgroepen. Deze structuur van boomrijke kavels sluit aan op de karakteristiek van de recreatieve strip richting Paterswolde.

De Piccardthof wordt via drie noordzuidverbindingen - de Ter Borchlaan, de Groningerweg (ten zuiden van het plangebied) en de Paterswoldseweg - ontsloten en verbonden met Eelde en de stad Groningen. Daarnaast liggen er diverse dwarsverbindingen door/langs het gebied. Deze zijn opgenomen in drie stroken met recreatieve programma's en/of landschappelijke elementen.

Deze dwarsverbindingen zijn van noord naar zuid:

• de monumentale bomenlaan door het volkstuinencomplex Bruilweering, net buiten het plangebied;
• Kuifeend, direct ten zuiden van de Piccardthofplas;
• de twee routes, Zwaan en Grutto, ter ontsluiting van de meest zuidelijke bebouwingsstrook.
  Zwaan sluit aan op de Paterswoldseweg en Grutto op de Paterswoldseweg en de Ter Borchlaan.