Rijksinpassingsplan Waterberging Volkerak-Zoommeer

4.3 Ruimtelijke kwaliteit

Het Visiedocument Ruimtelijke Kwaliteit voor het project beschrijft de Ruimtelijke Kwaliteitsvisie voor het project Waterberging Volkerak-Zoommeer. De verbetering van de ruimtelijke kwaliteit is belangrijk binnen het project en is geformuleerd als tweede doelstelling naast de eerste doelstelling: het op het vereiste niveau brengen van de waterveiligheid.

Doel van de visie is het leveren van principes en richtlijnen voor het ontwerp van de verbetermaatregelen aan dijktrajecten, dijkbekleding en -detaillering en lokale en thematische ontwerpopgaven. De visie is daarvoor als volgt opgebouwd: introductie als inleiding op het project en de scope, visie en ontwerpprincipes uitgewerkt aan de hand van zeven kernkwaliteiten en uitwerkingen in de vorm van dwarsprofielen voor de dijken en lokale en thematische ontwerpopgaven.

Voor de zeven kernkwaliteiten zijn de volgende uitgangspunten uitgewerkt.

• 1. Ensemble van de waterkeringen: bij elkaar maakt dit ensemble van de waterwerken het gebied tot wat het nu is. Het is een amalgaam van de waterstaatskunst die kenmerkend is voor de Zuidwestelijke Delta. De aansluitingen van de verschillende dijktypen zijn contactpunten met het achterland. Dit geldt speciaal voor de historische waterwerken, deze brengen het gebied tot leven en verdienen bijzondere aandacht.
• 2. Openheid: het landschap groots en open houden. Grote grazers blijven inzetten om dichtgroei van het Volkerak-Zoommeer te voorkomen. Het kunnen genieten van de openheid binnen- en buitendijks. Verlaging van de vooroevers tot net onder waterniveau overwegen.
• 3. Zeekarakteristiek: behouden en versterken. Alleen ingrepen doen die bij de zee passen, schelpen/stoere dijken, de karakteristieken van de zeedijkprofielen en de zeedijkhoogte behouden. Indien gekozen wordt voor de herintroductie van een kleine getijdendynamiek zou dat de belevingswaarde vergroten.
• 4. Historische ontwikkeling: leesbaar maken van de verschillende tijdlagen. Veranderingen horen bij het gebied. De verschillende lagen van de geschiedenis laten zien door het verschil in dijktypen te koesteren.
• 5. Toegankelijkheid/beleving en betere ontsluiting van de dijken. Dit geldt zowel voor de trajecten waar geen ingrepen voorzien zijn, als voor de aan te passen trajecten. Op strategische plekken worden banken, steigers en trappen etc. realiseren. Daarnaast beleving vergroten door uitleg zowel via moderne technieken, via de mobiele telefoon, als fysiek, met behulp van borden.
• 6. Natuur inclusief ontwerp: beschouw Volkerak-Zoommeer als schakel tussen het rivierengebied en het Deltagebied. Gezonde populaties natuurlijke organismen vergen migratiemogelijkheden. Dit zoveel mogelijk en zo precies mogelijk faciliteren.
• 7. Robuuste detaillering en materialisering: de robuuste vormgeving veronderstelt simpele en doeltreffende oplossingen.

Deze kernkwaliteiten vormen het hart van de visie en zijn verder uitgewerkt in het Ruimtelijk Ontwerp (juli 2011).

Ruimtelijk beeld technische maatregelen

De dijken en dammen langs het Volkerak Zoommeer zijn getoetst op stabiliteit van de dijk en de sterkte van de bekleding. De hoogte van de dijken en dammen is overal ruim voldoende. (zie ook paragraaf 2.3.2)

Stabiliteit

Een stabiliteitsprobleem betekent veelal extra gewicht (grond of stortsteen) aanbrengen op de teen van de dijk, of een verbreding van de basis van de dijk. Contragewicht of dijkverbreding voorkomen namelijk afglijden van de dijk. Het afschrapen van de top van de dijk is geen optie omdat daarmee het kenmerkende zeedijkprofiel teniet wordt gedaan.

Langs het Volkerak-Zoommeer is in de loop van de tijd een veelheid aan dijkvormen ontstaan. Gezien de visie van openheid en toegankelijkheid, is gekozen voor een getrapte dijk en wordt gestreefd naar eenheid in dwarsprofiel. Daarbij wordt aangesloten op het kenmerkende profiel van de oude zeedijk met bermen.

Bekleding

De bekleding is eveneens getoetst en blijkt op sommige plaatsen zwak. Verbetering hiervan is over een aantal trajecten noodzakelijk. Het meest gebeurt aan de West-Brabantse dijken, vooral het stuk tussen Dintelmond en Beneden-Sas.

Langs het Volkerak-Zoommeer zijn veel verschillende soorten dijkbekledingen te vinden. De ingreep voor het bergen van water maakt het mogelijk om meer samenhang in profiel en bekleding aan te brengen. Bij de aanpassing van de dijkbekledingen wordt de nieuwe bekleding afgestemd met de ligging van de dijk: direct aan open water of met voorland.