2.1.1. Prioriteiten     

Om focus aan te brengen hebben wij in de Kadernota Bodem-, Water- en Milieubeleid (2012) vier prioriteiten benoemd. Deze vier prioriteiten zijn sterk verbonden aan de ontwikkelopgaven uit de strategische agenda en dragen zo rechtstreeks bij aan onze kerntaken (economische ontwikkeling, ruimtelijke ontwikkeling, natuur en landschap, bereikbaarheid en cultuurhistorisch erfgoed). De prioriteiten zijn:

1. Waterveiligheid en wateroverlast
2. Schoon en voldoende oppervlaktewater
3. Ondergrond
4. Leefkwaliteit stedelijk gebied

Het beleid voor de vier prioriteiten is uitgewerkt in de hoofdstukken 4, 5, 6 en 7 van dit plan. Wij zoeken daarbij steeds een aanpak en rol waarmee wij waarde kunnen toevoegen aan het oplossen van de problematiek.

2.1.2 Basiskwaliteiten     

Naast prioriteiten hebben wij basiskwaliteiten benoemd voor het Bodem-, Water- en Milieubeleid. Deze zijn bodemkwaliteit, waterkwaliteit, waterkwantiteit, lucht, geluid (incl. geur en licht) en externe veiligheid. De zes basiskwaliteiten zijn voorwaardelijk voor het uitvoeren van onze kerntaken en het realiseren van de ontwikkelopgaven en vormen een stevige basis voor een veilige, gezonde en duurzame woon-, werk- en leefomgeving.

Aan de basiskwaliteiten liggen wettelijke normen ten grondslag waarmee de minimumkwaliteit bepaald is. Waar de basiskwaliteiten in bestaande situaties niet voldoen aan de eisen en wensen van het gebruik, biedt het Bodem-, Water- en Milieubeleid handvaten die het oplossen of verminderen van de problemen ondersteunen.

2.3.1 Maatwerk per gebied     

In grote delen van de provincie is de kwaliteit van de fysieke leefomgeving momenteel (veel) beter dan het wettelijk minimum. Dit draagt in hoge mate bij aan de aantrekkelijkheid van onze provincie. Wij willen deze kwaliteit minimaal behouden en waar mogelijk verbeteren.

Door de bodem-, water- en milieukwaliteiten en de invloed vanuit verschillende bronnen op deze kwaliteiten integraal mee te nemen in gebiedsontwikkelingen, wordt in een vroegtijdig stadium de basis gelegd voor een veilige, gezonde en duurzame leefomgeving. Bestaande knelpunten komen in beeld, het ontstaan van nieuwe knelpunten kan worden voorkomen en kansen om de kwaliteit van de leefomgeving te verbeteren worden gesignaleerd. In een gebiedsgerichte aanpak wegen wij met onze gebiedspartners integraal de diverse opgaven op deze manier af, rekening houdend met de eisen aan en de invloed op de basiskwaliteiten. De rol die wij daar op ons nemen (verbindend, stimulerend of regisserend) is afhankelijk van het gebiedsproces. Met deze aanpak benutten wij de kansen voor duurzaam ruimtegebruik en het verbeteren van de leefbaarheid van onze provincie. Bovendien kan tijdig worden geanticipeerd op wettelijke regelingen en worden de risico’s van vertraging van ruimtelijke ontwikkelingen en gebiedsopgaven op een later tijdstip beperkt.

Wij maken bij de gebiedsgerichte aanpak gebruik van verschillende instrumenten (3.4 Instrumenten), waaronder de milieukwaliteitsprofielen (3.4.3 Milieukwaliteitsprofielen). Dit instrument biedt inzicht in de ruimtelijke kwaliteit die voor verschillende type gebieden wordt nagestreefd en de keuzes die gemaakt kunnen worden. De milieukwaliteitsprofielen zijn er voor zowel stedelijke als landelijke gebieden.

2.3.2 Duurzaam gebruik van de fysieke leefomgeving     

Wij zoeken voor een duurzaam gebruik van de fysieke leefomgeving naar een balans tussen benutten en beschermen van bodem, water en milieu. Door de toenemende drukte wordt dit een steeds grotere uitdaging. Wij benutten bijvoorbeeld de mogelijkheden voor ondiepe bodemenergie in bepaalde delen van de provincie en beschermen grond- en oppervlaktewater ten behoeve van de drinkwaterwinning en voor natuur in andere gebieden. Ook beschermen wij in de bodem aanwezige waarden als aardkundige en archeologische waarden.

Het bodem-, water- en milieusysteem levert ook diensten voor gebruikers, zoals drinkwaterbedrijven. Door goede afspraken kunnen gebruikers van het systeem elkaar in een gebied versterken.

Wij streven naar een robuust bodem- en watersysteem dat ook op de langere termijn goed functioneert en bijvoorbeeld de gevolgen van klimaatverandering kan opvangen. Het verminderen van onze behoefte aan energie en ons energiegebruik uit niet-hernieuwbare bronnen stimuleren wij door besparingen, innovaties en opwekking van duurzame energie, bijvoorbeeld uit afval, biomassa, wind, bodemenergie en zon. Een forse energiebesparing en bij voorkeur een energieneutrale gebouwde omgeving is wenselijk en noodzakelijk zowel vanuit klimaatperspectief (CO₂ reductie) als vanuit economische perspectief (minder afhankelijkheid van fossiele brandstoffen). Dit sluit aan bij de overkoepelende opgave die wij als provincie hebben om, in samenwerking met onze gebiedspartners, het SER-akkoord regionaal uit te werken.

Onze inzet op het duurzaam gebruik van de fysieke leefomgeving is als volgt:

• Op basis van het SER energieakkoord worden de mogelijkheden in beeld gebracht van de doorvertaling van de doelstellingen van het energieakkoord naar vergunningverlening en handhaving. De resultaten hiervan nemen wij mee in ons vergunningen- en handhavingsbeleid.
• Via inbreng in andere beleidsterreinen, zoals bijvoorbeeld in het programma wonen en binnenstedelijke ontwikkeling, wordt het onderwerp energie meegekoppeld.
• Via instrumenten zoals de zonnekaart en de wasstraat duurzaamheid voor woningcorporaties worden particulieren en andere partijen gestimuleerd tot duurzame opwekking van energie.
• Voor het bereiken van klimaatbestendigheid worden met name vanuit het waterspoor adaptieve maatregelen getroffen die inspelen op de gevolgen van klimaatverandering (waterveiligheid, waterberging, wateroverlast).

2.3.3 Gezonde leefomgeving     

Bij plannen en projecten waarin wij betrokken zijn, brengen wij in beeld wat de gevolgen zijn van de voorgenomen ontwikkelingen op de kwaliteit van de leefomgeving. Wij richten ons op milieumaatregelen die op basis van (wetenschappelijke) kennis het meest effectief zijn voor het verbeteren van de gezonde leefomgeving. Conform ons Mobiliteitsprogramma 2015-2018 doorlopen wij de volgende stappen:

• breng alle gevoelige bestemmingen (zoals woningen, scholen, kinderdagverblijven) in beeld in de omgeving van de betreffende ruimtelijke ontwikkeling en/of gebiedsopgave;
• breng in beeld wat de effecten zijn van de voorgenomen ruimtelijke ontwikkeling en gebiedsopgaven voor wat betreft de basiskwaliteiten van het Bodem-, Water- en Milieubeleid;
• breng in beeld wat de belasting is van de gevoelige bestemmingen (actuele en toekomstige situatie);
• geef aan op welke wijze eventuele belasting gecompenseerd of verkleind kan worden;
• geef aan welke mogelijkheden bestaan om extra ambities voor kwaliteit van de leefomgeving toe te voegen, onder voorwaarde van extra financiering.

Wij geven voor het grondgebied van de provincie duidelijke informatie over de actuele situatie en over de effecten van voorgenomen ontwikkelingen op de kwaliteit van de leefomgeving. Dit doen wij bijvoorbeeld aan de hand van de Gezondheidseffectscreeningsmethode (3.4.5 Gezondheidseffectscreeningsmethode (GES). Wij vragen in ons ruimtelijk beleid aan gemeenten om rekening te houden met de gezonde leefomgeving. Deze informatie kan hierbij ingezet worden.

Wij zijn ons bewust van de toenemende aandacht voor een meer op gezondheid gerichte benadering van de kwaliteit van de fysieke leefomgeving en willen hierin een actieve rol spelen. Samen met onze partners gaan wij dit nader uitwerken in een programma Gezonde Leefomgeving.

2.4.1 Provinciale plannen en programma's     

Provinciale Ruimtelijke Structuurvisie 2013 - 2028 (PRS)

In de Provinciale Ruimtelijke Structuurvisie (PRS) beschrijven wij ons ruimtelijk beleid voor de periode tot 2028. De PRS geeft aan welke doelstellingen wij van provinciaal belang achten, welk beleid bij deze doelstellingen hoort én hoe wij uitvoering geven aan dit beleid. Deels geven wij uitvoering aan ons beleid via de Provinciale Ruimtelijke Verordening (PRV) welke tegelijk met de PRS is opgesteld. In de PRS is onder meer vastgelegd dat wij streven naar een gezonde, veilige, duurzame en aantrekkelijke leefomgeving.

De operationele vertaling van de thema’s zoals die zijn benoemd in de PRS vindt plaats in het Ruimtelijk Actieprogramma (RAP).

Mobiliteitsvisie en -programma

In onze Mobiliteitsvisie 2015-2028 benadrukken wij dat een goede bereikbaarheid per fiets, openbaar vervoer en auto in een gezonde omgeving, de provincie Utrecht tot een aantrekkelijkere vestigingsplaats maakt, de economie versterkt en een duurzame leefomgeving bevordert. De negatieve effecten van mobiliteit op de leefomgeving willen wij voorkomen en als dat niet mogelijk is, willen wij die effecten zoveel mogelijk beperken. In de Mobiliteitsvisie brengen wij ook de functie van wegen in relatie tot waterveiligheid aan de orde.

In het Mobiliteitsprogramma 2015-2018 is de trajectaanpak geïntroduceerd. Met behulp van deze trajectaanpak verbeteren wij de bereikbaarheid en de verkeersveiligheid en benutten wij de kansen voor onder andere de verbetering van de kwaliteit van de leefomgeving. Bij de uitvoering van wegenprojecten wordt rekening gehouden met bodem, water en milieu. Bijvoorbeeld door het gebruik van duurzame materialen, bij de verlichting van provinciale wegen en bij wegen met een compartimenterende functie of een functie als evacuatie- en herstelroute bij overstromingen.

Natuur 2.0

In Natuurbeleid 2.0 (2013) kiezen wij op hoofdlijnen voor een type natuur, dat past bij het bodem- en watersysteem. De inzet zal daarna zijn om de bodem-, water- en milieucondities op orde te krijgen en adequaat natuurbeheer uit te voeren. Dat betekent dat wij ons richten op verbetering van de omgevingsfactoren, zodat de randvoorwaarden voor het systeem op orde worden gebracht. De nadruk ligt daarbij op het ecosysteem zelf en minder op individuele soorten: een robuust netwerk met natuurlijke processen. Binnen dit netwerk ontwikkelen wij met andere partners, zoals de waterschappen, de omstandigheden waaronder de natuur zich op een goede manier kan ontwikkelen. De waterschappen zorgen bijvoorbeeld voor de juiste watercondities voor natuur en dragen met een op de natuur gerichte inrichting en beheer bij aan natuurwaarden in het oppervlaktewater, oevers en waterkeringen.

Agenda Vitaal Platteland (AVP)

In dit programma wordt in gebiedsgerichte projecten gewerkt aan het realiseren van provinciale doelen voor natuur, landschap, recreatie, landbouw, water en erfgoed in het landelijk gebied. De uitvoering wordt in opdracht van de provincie, aangestuurd door twee AVP-gebiedscommissies, ‘Utrecht West’ en ‘Vallei en Heuvelrug en Kromme Rijn’. In de gebiedscommissies zijn gemeenten, waterschappen en belangenorganisaties vertegenwoordigd. Het programma Agenda Vitaal Platteland wordt in de loop van 2015 geactualiseerd voor de periode 2016-2019.

Economische visie (2011-2020)

Fossiele brandstoffen worden schaarser en duurder, de klimaatverandering zorgt op sommige plaatsen voor zoetwatertekorten en elders voor problemen met wateroverlast of zelfs waterveiligheid. Vanuit dit besef hebben wij in onze economische visie 2011-2020 binnen het onderwerp duurzaamheidseconomie de volgende speerpunten benoemd:

• Toepasbaarheid: kennis over de invoering van duurzame techniek en financieringsconstructies;
• Klimaat: onderzoek naar de klimaatverandering en haar gevolgen;
• Water: veiligheid en duurzaam gebruik;
• Energie: besparing en duurzame opwekking.

Strategie Utrecht 2040

Op basis van de huidige situatie en de toekomstige trends komt voor onze provincie een beeld naar voren van een aantrekkelijke regio die onder hoge druk staat. Dat vraagt om een langetermijnstrategie. Utrecht kiest voor een strategie van duurzame ontwikkeling en behoud van aantrekkingskracht, versterken waar wij goed in zijn en streven naar uitgebalanceerde groei van de kwaliteit van de regio. De samenhang met het Bodem-, Water- en Milieubeleid ligt vooral in het behoud van de aantrekkingskracht door het bieden van een veilige, gezonde en aantrekkelijke leefomgeving en in de doelstelling uit de strategie om in het jaar 2040 in de provincie klimaatneutraliteit en klimaatbestendigheid te hebben gerealiseerd.

Kadernota en programma Wonen en Binnenstedelijke Ontwikkeling (2012-2028)

Wij werken aan vitale dorpen en steden. Dit is het langetermijndoel voor wonen en binnenstedelijke ontwikkeling, en wordt genoemd als pijler voor ruimtelijke ontwikkeling in de PRS. Door de ontwikkeling van wonen en werken vooral in het bestaande stedelijke gebied te laten plaatsvinden, behouden wij vitale dorpen en steden. Binnen de kadernota is als één van de ambities opgenomen het waarborgen van een toekomstbestendige binnenstedelijke kwaliteit. In de praktijk betekent dat onder andere het meekoppelen van de bodem-, water- en milieudoelstellingen bij binnenstedelijke ontwikkelingen waar wij vanuit het wonen programma bij zijn betrokken.

2.4.2 Plannen en programma's op nationaal en Europees niveau     

Eenvoudig Beter

In het programma Eenvoudig Beter werken Rijksoverheid en decentrale overheden samen met onder andere de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), het Interprovinciaal Overleg (IPO), thematische adviescommissies, universiteiten, koepelorganisaties, koplopermeenten, bedrijven en juridische experts aan een eenvoudiger en samenhangender omgevingsrecht en het ontwerpen van de nieuwe Omgevingswet. De Omgevingswet regelt:

• het versnellen en verbeteren van besluitvorming in het brede fysieke domein
• de integratie van plannen en toetsingskaders
• het vergroten van bestuurlijke afwegingsruimte
• het doelmatig uitvoeren van onderzoek.

SER Energieakkoord

Veel partijen, inclusief de (provinciale) overheid, hebben in september 2013 gezamenlijk het Energieakkoord voor duurzame groei ondertekend. Dit akkoord is gericht op vergroening van onze energievoorziening. In dit kader zullen vooral investeringen gedaan worden in energiebesparing en hernieuwbare energieopwekking. Op basis van het energieakkoord hebben de provincies een stimulerende, faciliterende en regulerende rol om bij te dragen aan de doelstellingen van het energieakkoord. Het gaat daarbij om het ruimtelijk mogelijk maken en stimuleren van de realisatie van duurzame energieopwekking en waar nodig en mogelijk worden burgers ondersteund om zelf duurzame energie op te wekken.

Structuurvisie voor de Ondergrond (STRONG)

Het programma STRONG is een nationaal programma, waarin overheden nauw samenwerken om te komen tot een duurzaam en efficiënt gebruik van de ondergrond, ook in relatie tot de bovengrond, waarbij benutten en beschermen in balans zijn. Binnen het beleidsveld van dit programma spelen naast Rijksbelangen ook belangen van de provincie, de gemeente en het waterschap. Iedere organisatie is verantwoordelijk voor haar eigen belangen. Een belangrijk aspect van het programma STRONG is de goede onderlinge vroegtijdige afstemming om de kansen in een gebied te benutten en om in te spelen op mogelijke beperkingen. In dit programma wordt een beleids- en afsprakenkader, een afwegingssystematiek en een Rijksstructuurvisie opgesteld.

Nationaal Waterplan

Het Nationaal Waterplan (NWP2) beschrijft de hoofdlijnen van het nationale waterbeleid. Op basis van de Wet op de ruimtelijke ordening heeft het NWP2 voor de ruimtelijke aspecten de status van structuurvisie. Het NWP2 is gericht op duurzaam waterbeheer, op de bescherming tegen overstromingen, op voldoende en schoon water en op diverse vormen van watergebruik. Belangrijke onderdelen van het NWP2 zijn o.a. het nieuwe beleid op het gebied van waterveiligheid en de Stroomgebiedbehee­rplannen voor de Rijn, Maas, Schelde en Eems op grond van de Kaderrichtlijn Water. In het NWP2 zijn de vijf Deltabeslissingen van het Deltaprogramma verankerd. Het NWP2 bevat ook een samenvatting van de Overstromingsrisicobeheerplannen (op basis van de Europese Richtlijn Overstromingsrisico’s).

Deltaprogramma

Het nationale Deltaprogramma heeft tot doel het op orde krijgen en houden van de waterveiligheid en het op orde houden van de zoetwatervoorziening. Bij de daarvoor te nemen maatregelen spelen veel aspecten een rol, denk aan leefomgeving, economie, natuur, landbouw en recreatie. Vijf (nationale) Deltabeslissingen geven richting aan de maatregelen die Nederland hiervoor inzet, op korte en lange termijn. De Deltabeslissingen zijn verankerd in het Nationaal Waterplan.

Europese Kaderrichtlijn Water (KRW)

De KRW geeft een kader voor de bescherming van de kwaliteit van oppervlaktewater en grondwater. Met kwaliteit wordt hier zowel de ecologische als de chemische kwaliteit bedoeld. Voor grondwater stelt de KRW bovendien eisen aan de kwantiteit. De KRW gaat uit van een stroomgebiedsgerichte benadering, legt de ecologische doelen voor oppervlaktewater vast, geeft een impuls aan het grondwaterbeleid en gaat uit van afrekenbaarheid.

Het Rijk neemt de Stroomgebiedbeheerplannen van Rijn, Maas, Schelde en Eems op in het Nationaal Waterplan (NWP2). Voor de provincie Utrecht is het Stroomgebiedbeheerplan Rijndelta van belang. In dit Bodem-, Water- en Milieuplan verankeren wij de KRW-doelen van de afzonderlijke waterlichamen en de onderbouwing van de gemaakte keuzes (aanwijzing, status en hoogte van de doelen van de waterlichamen, maatregelen).

3.4.1 Vergunningverlening en handhaving     

Wij zijn wettelijk bevoegd voor het uitvoeren van de volgende vergunningverlenings-, toezichts- en handhavings- (hierna VTH) taken:

• Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (o.a. Besluit omgevingsrecht);
• Wet milieubeheer (Activiteitenbesluit, onderdelen Informatie Gestuurd Handhaven, ketentoezicht en ketenhandhaving en Systeem- / en afgestemd toezicht);
• Consignatiedienst milieuklachten (24-uurs bereikbaarheid);
• Wet bodembescherming (Onderdeel bodemsaneringen);
• Ontgrondingenwet;
• Wet geluidhinder;
• Vuurwerkbesluit;
• Wet luchtvaart;
• Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden;
• Waterwet;
• Provinciale Milieu Verordening;
• Provinciale Waterverordening;
• Natuurbeschermingswet 1998;
• Flora- en faunawet en Verordening schadebestrijding dieren;
• Boswet;
• Natuurschoonwet (alleen vergunningverlening);
• Provinciale Landschapsverordening;
• Provinciale Stikstofverordening.

Het Besluit omgevingsrecht geeft procedureel vrij nauwgezet aan langs welke weg en met behulp van welke wettelijke instrumenten wij de VTH-taken in de praktijk moet uitvoeren. De volgende documenten/werkwijze zijn wettelijk verplicht: jaarverslag, risicoanalyse, (meerjarige) beleidsdoelen, prioriteitstelling, meerjarig VTH-beleidsplan, jaarlijks uitvoeringsprogramma, nalevingsstrategie, handhavingssamenwerking en tussentijdse resultaatmonitoring.

Wettelijk verplichte werkmethode

Landelijk wordt inmiddels op grote schaal gewerkt op basis van de beleidscyclusgedachte ( de zogeheten ‘big eight’) zoals die hieronder is afgebeeld. Doel van deze werkwijze is om transparant te maken welke keuzes worden gemaakt en op grond waarvan dat gebeurt.

Rode draad van de ‘big-eight’ is de trits: ‘plan-do-check-act’. De ‘big-eight’ bestaat uit twee werktrajecten. De bovenste cirkel is de beleidscirkel. De onderste cirkel is de uitvoeringscirkel. Beleidsplannen VTH zitten in de bovenste cirkel en bevatten de prioriteiten en doelen en de nalevingsstrategie. Op basis daarvan wordt (in de onderste cirkel) het Jaarprogramma VTH opgesteld en uitgevoerd. De resultaten worden (ook in de onderste cirkel) via monitoring van de uitvoering beschreven in het Jaarverslag VTH. Dat evaluatieresultaat is vervolgens voor de bovenste cirkel weer input voor het al dan niet wijzigen van beleidsdoelen en -prioriteiten met bijbehorende consequenties voor het volgende Jaarprogramma. Daarmee is de beleidscirkel rond en begint het traject weer van voren af aan.

Het Beleidsplan als geheel wordt in beginsel om de 4 jaar geactualiseerd op basis van Jaarverslagen, actuele ontwikkelingen en het nieuwe Collegeprogramma. In 2015 wordt, in samenspraak met de Regionale Uitvoeringsdienst (RUD) Utrecht, het eerstvolgende meerjarige Beleidsplan VTH 2016-2019 opgesteld.

3.4.2 Verordeningen     

Voor ons Bodem-, Water- en Milieubeleid zijn de volgende drie verordeningen van groot belang:

• Provinciale Ruimtelijke Verordening 2013 (PRV). Deze bevat algemene regels die gemeenten in acht moeten nemen bij het opstellen van hun ruimtelijke plannen. In de PRV staan geen regels die direct doorwerken naar de burgers. In de PRV zijn alleen de algemene regels opgenomen, die noodzakelijk zijn voor het waarborgen van de provinciale belangen. In 2014 hebben Gedeputeerde Staten van Utrecht een eerste en tweede partiële herziening PRV2013 vastgesteld.
• Provinciale Milieuverordening (PMV). Op grond van de Wet milieubeheer (Wm) zijn wij verplicht een verordening ter bescherming van het milieu vast te stellen. Wij geven invulling aan deze verplichting via de Provinciale Milieuverordening Utrecht 2013 (PMV). De PMV wijst grondwaterbeschermingszones en stiltegebieden aan. In de verordening zijn regels opgenomen ter bescherming van de grondwaterkwaliteit met het oog op de drinkwaterwinning. Daarnaast zijn regels opgenomen voor het behoud en de bescherming van stiltegebieden.
• Waterverordeningen. Met deze verordeningen wordt uitvoering gegeven aan de Waterwet. Er is een waterverordening per waterschap (dat zijn er in Utrecht vier). Elk van die verordeningen is samen met de betrokken buurprovincies vastgesteld. Daarin zijn de waterschapsgerelateerde onderwerpen geregeld. Dat zijn normen voor regionale waterkeringen en wateroverlast en regels voor het beheerplan, de legger, het peilbesluit en grondwaterbeheer. Daarnaast is er de Waterverordening provincie Utrecht 2009 waarin de onderwerpen zijn geregeld die zich naar hun aard richten op het gehele gebied van de provincie. Dat zijn regels voor het provinciaal waterplan, de regionale vaarwegen en de grondwateronttrekkingen waarvoor wij bevoegd gezag zijn.

3.4.3 Milieukwaliteitsprofielen     

Het begrip ruimtelijke kwaliteit is voor de bodem-, water- en milieuthema’s uitgewerkt in milieukwaliteitsprofielen. Door de milieukwaliteiten en de invloed daarop vanuit verschillende bronnen integraal mee te nemen in gebiedsontwikkelingen wordt in een vroegtijdig stadium de basis gelegd voor een gezonde, veilige en aantrekkelijke leefomgeving. De profielen zijn er voor zowel stedelijke als landelijke gebieden. De profielen passen wij toe in combinatie met een digitale ontwerptafel waarmee wij interactieve planvorming faciliteren. Dit innovatieve instrument bevordert de communicatie tussen de verschillende partijen en draagt daarmee bij aan de integraliteit en de kwaliteit van de planontwikkeling.

De gebiedsambities zoals benoemd in de milieukwaliteitsprofielen actualiseren wij periodiek als onderdeel van de Leidraad duurzame gebiedsontwikkeling.

3.4.4 Bodemwijzer     

De bodemwijzer bundelt kennis over bodem en grondwater die nodig is om als provincie ruimtelijke ontwikkelingen meer duurzaam te plannen door rekening te houden met de eigenschappen van het bodem- en watersysteem. Deze informatie, al dan niet verwerkt in andere instrumenten, kan ook andere partijen aan wie wij vragen om hier aandacht aan te besteden, helpen om aan deze vraag te voldoen.

3.4.5 Gezondheidseffectscreeningsmethode (GES)     

De gezondheidseffectscreeningsmethode zet de milieubelasting om in gezondheidseffectcontouren. Met behulp hiervan ontstaat inzicht in de situatie op verschillende locaties. Er kan gezocht worden naar de beste plek voor de ontwikkeling van gevoelige bestemmingen. Ook kunnen knelpunten in de huidige situatie worden geïdentificeerd. Deze informatie, beschikbaar via de provinciale website en de Atlas leefomgeving, is een hulpmiddel bij de vraag in de PRS aan gemeenten om bij ruimtelijke ontwikkelingen aandacht te besteden aan de leefomgevingskwaliteit, waaronder gezondheid.

4.1.1 C-keringen     

Beleid

De functie en status van de C-keringen langs Amsterdam-Rijnkanaal, Lekkanaal en gekanaliseerde Hollandsche IJssel wordt heroverwogen.

Toelichting

Primaire waterkeringen van de categorie C, ook wel C-keringen genoemd, zijn waterkeringen die indirect tegen buitenwater, zoals de Neder-Rijn en Lek, beschermen.

In ‘Centraal Holland’ is bij de Derde Toetsing Waterkeringen een groot deel van de C-keringen en de kunstwerken langs de gekanaliseerde Hollandsche IJssel en het Amsterdam-Rijnkanaal afgekeurd. Deze tekortkomingen leiden ertoe dat een overstroming vanuit de Neder-Rijn en Lek zich kan uitstrekken tot diep in de Randstad. Om de C-keringen tussen dijkringen 14, 15 en 44 hun functie te laten vervullen zijn grootschalige dijkverbeteringen noodzakelijk. Deze verbeteringen zijn zeer kostbaar en reduceren slechts voor een beperkt deel van het effectgebied het overstromingsrisico. Bovendien hebben dergelijke maatregelen een zeer grote maatschappelijke impact over het ca. 120 km lange traject. Uit eerdere studies blijken investeringen in de noordelijke Lekdijken kosteneffectiever en beter inpasbaar. In het Deltaprogramma is daarom de strategische keuze gemaakt om de functie en status van de C-keringen in Centraal Holland te herzien en in plaats daarvan in te zetten op een risico gestuurde aanpak van de noordelijke Lekdijken tussen Amerongen en Schoonhoven. De uitwerking van deze hoofdkeuze is binnen het Hoogwaterbeschermingsprogramma gestart met de Project Overstijgende Verkenning Centraal Holland. De looptijd van deze verkenning is van januari 2014 tot december 2017.

De herziening van de status en de norm van de C-keringen vergt wettelijke verankering op nationaal en provinciaal niveau. Wettelijke verankering is voorzien in 2017.

Voor de C-kering Diefdijk is vooralsnog niet voorzien in aanpassing van de wettelijke status. Hierover komt definitief duidelijkheid in het voorjaar van 2015 na afronding van een landelijke studie naar de toekomstige status van C-keringen.

Realisatie

4.2.1 Regionale waterkeringen en normering     

Beleid

Wij hebben veiligheidsnormen vastgesteld voor de regionale waterkeringen in beheer bij de waterschappen. Zij zijn vastgelegd in de door ons vastgestelde Waterverordeningen van de waterschappen. Deze normen zijn gebaseerd op de economische waarde van het gebied dat ze beschermen.

Toelichting

De veiligheidsnormen voor de keringen in het westen van onze provincie zijn samen met de provincies Zuid-Holland en Noord-Holland en in nauw overleg met de waterschappen vastgesteld. De keringen in de Gelderse Vallei en de Eempolders zijn door de provincies Utrecht en Gelderland vastgelegd, in nauw overleg met Waterschap Vallei en Veluwe.

Als uitwerking van de waterverordeningen is in uitvoeringsbesluiten vastgesteld wanneer de regionale keringen getoetst moeten worden en wanneer deze moeten voldoen aan de veiligheidsnormen. De regionale waterkeringen moeten in 2020 voldoen aan de veiligheidsnorm. Op basis van een gemotiveerd verzoek van de waterbeheerder kunnen Gedeputeerde Staten uitloop toestaan.

In 2018 gaan wij in nauwe samenwerking met de betrokken waterschappen het vooronderzoek doen voor eventuele aanpassing van de normen voor de regionale waterkeringen. Hierbij wordt gekeken naar het instrumentarium, de (verwachte) ruimtelijke ontwikkelingen, de uitkomsten van het Deltaprogramma, de nieuwe normen en normeringssystematiek van de primaire keringen, nieuwe inzichten op basis van overstromingsmodellen, afstemming met de normering voor regionale wateroverlast etc. Deze werkzaamheden kunnen aanleiding zijn om bestaande afspraken te herzien.

Wij gaan een doelmatigheidsonderzoek uitvoeren voor het wel of niet normeren van voorlandkeringen in de uiterwaarden van de Neder-Rijn en Lek.

Realisatie

4.2.2 Vrijwaringszones regionale waterkeringen (toelichtend)     

Toelichting

Wij voorzien voor de regionale waterkeringen in een vrijwaringszone aan beide zijden van de waterkering, zodat reconstructies of versterkingen mogelijk zijn. De geometrische plaatsbepaling van de vrijwaringszone versterking regionale waterkering is bepaald op basis van de legger van de waterbeheerders. Daar waar geen exacte plaatsbepaling kan worden aangegeven is een indicatieve zone aangegeven. Een indicatieve vrijwaringszone van 30 meter biedt in algemene zin voldoende ruimte voor versterking of reconstructie van de regionale waterkering.

De regionale waterbeheerders zijn verantwoordelijk voor het opnemen van deze keringen in de keur, de legger en het beheerregister. Ook zijn zij verantwoordelijk voor het toetsen en, indien nodig, verbeteren van deze keringen.

Realisatie

4.2.3 Vrijwaringszones regionale waterkeringen in Rijksbeheer (toelichtend)     

Toelichting

Het Rijk is verantwoordelijk voor het aanwijzen en normeren van de regionale waterkeringen langs het Amsterdam-Rijnkanaal. Zij neemt daartoe bepalingen op in de legger (waaronder kern- en beschermingszones). In de Provinciale Ruimtelijke Structuurvisie hebben wij op basis van deze legger vrijwaringzones opgenomen voor deze keringen. Wij zetten ons er voor in dat ook deze keringen op korte termijn getoetst worden en, indien nodig, verbeterd worden.

Realisatie

4.3.1 Overstroombaar gebied - buitendijks     

Beleid

Wij verplichten initiatiefnemers om bij nieuwe kleinschalige bouwlocaties en nieuw grondgebruik in het buitendijks gebied, in het ruimtelijk plan aan te geven hoe rekening gehouden wordt met randvoorwaarden vanuit waterveiligheid. De focus ligt hierbij op vitale en kwetsbare objecten en infrastructuur.

Toelichting

Een deel van het overstroombaar gebied in Utrecht ligt buitendijks, bij de Neder-Rijn, Lek en het Eemmeer. Door een goed doordachte locatiekeuze en inrichting kunnen de gevolgen van een overstroming aanzienlijk beperkt worden. Bij het bouwen in buitendijks gebied wordt aangegeven op welke wijze rekening is gehouden met overstromingsgevaar en welke maatregelen zijn genomen. Dit vloeit voort uit “een goede ruimtelijke ordening”.

Dit geldt in het buitendijks gebied voor zowel nieuw te bouwen grootschalige als kleinschalige woonwijken en bedrijventerreinen en voor vitale en kwetsbare objecten.

Realisatie

4.4.1 Normering wateroverlast (toelichtend)     

Toelichting

Bij hevige regenval kan het afwateringssysteem onvoldoende zijn en kunnen gebieden deels onder water komen te staan. Dit leidt tot schade en overlast. Wij hebben met het oog op de bergings- en afvoercapaciteit waarop regionale wateren moeten zijn ingericht normen vastgesteld. Deze normen variëren per landgebruiksfuncties: voor stedelijk gebied gelden strengere normen dan voor grasland. Deze normen voor wateroverlast zijn vastgelegd in de Waterverordeningen van de waterschappen. De waterschappen zijn verantwoordelijk voor het op orde brengen en houden van het watersysteem.

Daarnaast hebben wij tijdstippen vastgelegd waarop het systeem moet voldoen aan deze normen. In 2015 hebben wij de normering voor wateroverlast samen met de waterschappen en betrokken buurprovincies geëvalueerd. Aanleiding is dat waterschappen in de praktijk ervaren dat het soms lastig is het watersysteem tijdig op orde te krijgen tegen maatschappelijk verantwoorde kosten. Tevens worden andere ontwikkelingen meegenomen.

Realisatie

4.4.2 Waterbergingsgebieden (toelichtend)     

Toelichting

Bij hevige regenval kan het afwateringssysteem onvoldoende zijn en kunnen gebieden deels onder water komen te staan. Om dit te voorkomen zijn normen vastgesteld voor de bergings- en afvoercapaciteit van de regionale wateren (4.4.1 Normering wateroverlast (toelichtend)). In het grootste deel van de provincie gebeurt dit onder water raken (inundatie) op kleine schaal. In delen van de Gelderse Vallei gebeurt dit grootschaliger, waarbij het te moeilijk/kostbaar bleek dit te voorkomen. Daarom hebben wij deze gebieden aangewezen als waterbergingsgebieden. Deze functie kan, binnen grenzen, gecombineerd worden met andere gebruiksfuncties, zoals grondgebonden landbouw, extensieve recreatie en natuur. Ruimtelijke ontwikkelingen die plaatsvinden op basis van bestaande uitbreidingsrechten van ter plaatse al aanwezige functies zijn in de waterbergingsgebieden toegestaan. Nieuwe bestemmingen die ontwikkelingen toestaan die in strijd zijn met de waterbergingsfunctie staan wij niet toe.

Realisatie

5.1.1 Verdringingsreeks zoetwatervoorziening (toelichtend)     

Toelichting

Het beheer van de regionale watersystemen is er onder andere op gericht alle watervragers zoveel mogelijk te voorzien van voldoende water van die kwaliteit die voor bepaalde behoefte nodig is. In tijden van watertekort (wanneer de vraag naar water vanuit de verschillende maatschappelijke en economische behoeften groter is dan het aanbod) is dit echter niet meer mogelijk. De gevolgen voor waterverbruikers kunnen dan aanzienlijk zijn. De regionale verdringingsreeks biedt helderheid over welke behoeften in een situatie van watertekort voorgaan boven de andere. De verdringingsreeks draagt hiermee bij aan een slagvaardig en eenduidig optreden van de waterbeheerder in situaties van watertekorten.

Artikel 2.1 van het Waterbesluit legt de landelijke verdringingsreeks vast. Deze is bindend. De landelijke verdringingsreeks bepaalt de prioriteitsrangorde van de waterbehoeften waarvoor water mag worden benut in geval van watertekort. De landelijke verdringingsreeks is opgebouwd in vier categorieën van gebruikers, welke onderling zijn geprioriteerd. Provincies hebben de mogelijkheid om in een provinciale verordening de nadere prioritering binnen categorie drie (kleinschalig hoogwaardig gebruik) en categorie vier (overige behoeften) vast te leggen. Wij hebben daar voor de regio’s Amstelland, Gelderse Vallei en het Eemgebied gebruik van gemaakt. De inzet van de regionale verdringingsreeksen wordt mede bepaald door de keuzes voor de waterverdeling op landelijk niveau.

In de verdringingsreeks Amstelland zijn ook afspraken gemaakt over toepassing van de verdringingsreeks met betrekking tot de zogenoemde Kleinschalige Water Aanvoer (5.1.2 Kleinschalige Water Aanvoer (KWA)). Wanneer één van de verdringingsreeksen voor het eerst wordt toegepast, wordt daarna een evaluatie uitgevoerd.

Voor Waterschap Rivierenland hebben wij geen nadere prioritering vastgelegd.

Realisatie

5.1.2 Kleinschalige Water Aanvoer (KWA)     

Beleid

Langdurige en extreme droogte kan leiden tot een tekort aan water van voldoende kwaliteit. Dit betekent dat onvoldoende kwalitatief goed water beschikbaar is of kan worden aangevoerd om alle functies volledig te kunnen voorzien. De Kleinschalige Water Aanvoer (KWA) biedt de mogelijkheid om buiten de normale aanvoerroutes om extra water aan te voeren vanuit het hoofdwatersysteem naar het westen van de provincie Utrecht en naar Zuid-Holland. Als uitwerking van het Deltaprogramma wordt de KWA de komende jaren uitgebreid en robuuster aangelegd. Wij zetten bij deze werkzaamheden in op het zo optimaal benutten van meekoppelkansen op het gebied van o.a. natuur en recreatie en op het waarborgen van veiligheid van de regionale waterkeringen.

Toelichting

De KWA is een bestaande afspraak tussen waterschappen en Rijkswaterstaat voor de (nood)watervoorziening van (Midden-)West-Nederland via het Amsterdam-Rijnkanaal en de Lek, als door droogte en verzilting de normale waterinlaat vanuit de Hollandse IJssel bij Gouda moet worden stilgelegd. Door 13 m³/s aan het hoofdwatersysteem te onttrekken kan dan 6,9 m³/s via Lopikerwaard, de Leidsche Rijn/Oude Rijn en gekanaliseerde Hollandse IJssel naar West-Nederland worden doorgevoerd.

Door klimaatverandering en een groeiende watervraag in West-Nederland zal een uitgebreide KWA vaker en langer ingezet moeten worden. Om goed te kunnen anticiperen op de veranderende vraag is in het Deltaprogramma zoetwater gekozen voor een adaptieve strategie. De uitbreiding van de KWA zal daarom gefaseerd, flexibel en naar behoefte plaatsvinden. Ten behoeve van de zoetwateraanvoer na 2021 zal in de planperiode 2016-2021 een Joint Fact Finding plaatsvinden.

De inzet van de KWA voor de landbouw, natuur, het tegengaan van bodemdaling etc. betekent dat via een aantal watergangen extra water wordt doorgevoerd. Deze extra doorvoer kan een negatieve invloed hebben op de recreatie, veiligheid en de scheepvaart op en rond de watergangen. Bij de uitwerking van de KWA zetten wij ons in voor de waarborging van de Utrechtse belangen en zetten wij in op het optimaal meenemen van meekoppelkansen. Wanneer nodig wordt hierbij provinciaal instrumentarium, zoals PRS/PRV, ingezet.

Realisatie

5.2.1 Oppervlaktewater en de Kaderrichtlijn Water (KRW)     

Voor het oppervlaktewater worden in dit plan de volgende zaken juridisch verankerd:

• De onderbouwing van de gemaakte keuzes wat betreft de begrenzing van oppervlaktewaterlichamen, de status van de oppervlaktewaterlichamen, de hoogte van de doelen per waterlichaam en de onderbouwing waarom de maatregelen niet allemaal voor 2021 kunnen worden uitgevoerd.
• De KRW-doelen op het gebied van de waterkwaliteit voor de afzonderlijke en oppervlaktewaterlichamen.

Er liggen inhoudelijke en beleidsmatige keuzes ten grondslag aan de wijze waarop wij invulling geven aan de KRW. Deze keuzes zijn deels op deelstroomgebied door de waterbeheerders gezamenlijk gemaakt, vastgelegd in twee KRW-nota’s (KRW Adviesnota Schoon Water Rijn-West, juni 2014, Blijven werken aan schoon water, KRW Agenda Rijn-Oost 2016 - 2021, april 2014).

Een pragmatische strategie vormt daarbij ons uitgangspunt. Dat wil zeggen dat haalbare doelen moeten worden vastgesteld die betaalbaar zijn voor waterbeherende organisaties, betrokken partijen, instanties en de burger.

Alle KRW-relevante informatie over de oppervlaktewaterlichamen, zoals de doelen, de toestand, de geplande maatregelen en de uitvoering daarvan, wordt door de waterschappen, provincies en Rijkswaterstaat per waterlichaam samengebracht in een factsheet. De informatie uit de factsheets wordt door het Ministerie van Infrastructuur en Milieu samengevoegd in het Stroomgebiedbeheerplan Rijn 2016-2021.

In Bijlage 2: Kaderrichtlijn Water is een uitgebreide toelichting over de Kaderrichtlijn Water opgenomen.

De Kaderrichtlijn Water gaat ook over het grondwater. Dit is uitgewerkt in 6.1 Grondwater en de Kaderrichtlijn Water.

5.2.2 Oppervlaktewater niet-KRW     

Beleid

Wij vinden het van belang dat ook voor oppervlaktewateren die niet als KRW-waterlichaam zijn vastgesteld (‘overige wateren’) chemische en ecologische doelen gelden.

Voor de chemische doelen sluiten wij aan bij de normen voor de chemie uit het Besluit kwaliteitseisen en monitoring water (Bkmw 2009). Voor zowel de KRW-waterlichamen als overige wateren kunnen de in het Besluit kwaliteitseisen en monitoring water (Bkmw) en de onderliggende Ministeriële regeling monitoring opgenomen stoffen en de daar vermelde getalswaarden als vertrekpunt dienen voor afwegingen.

Wij verwachten dat de waterschappen deze normen met ingang van 2016 als uitgangspunt voor afwegingen toepassen op alle oppervlaktewateren in de provincie Utrecht.

In deze planperiode willen wij, in samenwerking met de waterschappen, de gemeenten en de betrokken buurprovincies, komen tot de vaststelling van ecologische doelen voor overige wateren. Uitgangspunt is dat in de hele provincie Utrecht de doelen op dezelfde wijze worden bepaald via de landelijk afgesproken methodiek. Hierbij maken wij gebruik van de “Handleiding doelafleiding overige wateren”, zoals vastgesteld door de Stuurgroep Water (november 2013). Wij sluiten aan bij de KRW voor wat betreft systematiek, rollen en verantwoordelijkheden.

Met waterschappen, gemeenten en buurprovincies werken wij uit voor welke wateren wij ecologische doelen bepalen. Bij deze afweging speelt voor ons het volgende een rol:

• het effect op de KRW wateren;
• prioriteitstelling op basis van de KRW en overig beleid in een gebied.

Toelichting

Met de vaststelling van het Nationaal Waterplan in 2009 is het nationale kader van normen voor alle oppervlaktewateren komen te vervallen. Hierdoor ligt de nadruk op dit moment sterk op de oppervlaktewaterlichamen, zoals aangewezen voor de Kaderrichtlijn Water. Onder deze waterlichamen vallen alle grotere wateren. De zeer grote groep aan kleinere wateren dreigt hierdoor op de achtergrond te raken, terwijl juist deze wateren lokaal nog hoge ecologische waarden bevatten en gezamenlijk een groot deel (95%) van het Utrechtse oppervlaktewater beslaan. Daarnaast zijn veel van deze kleine wateren onlosmakelijk verbonden met de waterlichamen en bepalen deze ‘overige wateren’ mede de kwaliteit van de KRW-waterlichamen. In de overige wateren kunnen ook effectieve maatregelen worden genomen die naast een lokaal effect ook positief doorwerken in de rest van het stroomgebied. De overige wateren vormen daarmee een belangrijk onderdeel van het stroomgebiedsuitgangspunt zoals opgenomen in de KRW en zijn van groot belang in het watersysteem als geheel.

De waterschappen hebben behoefte aan chemische en ecologische doelen voor de overige wateren als juridisch toetsingskader voor het inschatten van de directe of indirecte invloed (afwenteling) van de overige wateren op de kwaliteitstoestand van een KRW oppervlaktewaterlichaam. Het principe van ‘geen achteruitgang’ van oppervlaktewater kan hierdoor worden getoetst (vergunning en handhaving). Daarnaast kunnen de doelen dienen voor de bescherming van de waterkwaliteit, als toetsingskader voor nieuwe ontwikkelingen en als handreiking voor inrichting, beheer en onderhoud.

De waterschappen hebben aangegeven vooral behoefte te hebben aan een uniforme landelijke systematiek voor de overige wateren aan de hand waarvan regionaal beleidsdoelen kunnen worden ontwikkeld. Deze systematiek moet aansluiten bij de methodiek van de KRW. Op deze manier kan goed worden gecommuniceerd met aangrenzende waterbeheerders en met andere belangen in een gebied en kan landelijk uniform worden gerapporteerd. Ook wordt het belangrijk gevonden voor de beleidsafstemming tussen overige wateren en de KRW-waterlichamen. De landelijke methodiek om doelen voor overige wateren mee te kunnen afleiden kent de volgende uitgangspunten:

• De methodiek leidt niet tot nieuwe regelgeving en resultaatsverplichting.
• Geen extra monitoringsinspanning, e.e.a. sluit aan bij de huidige monitoringsmeetnetten van waterschappen.
• Regio's/deelstroomgebieden (waterschappen/provincies i.s.m. partijen) zijn vrij in het opstellen van doelen. Er wordt niet opgelegd om doelen voor overige wateren af te leiden. Indien men wel doelen gaat afleiden dan wel via deze standaard IPO/UvW methodiek.

Realisatie

5.2.3 Zwemwater     

Beleid

• Wij willen de aanwezige officiële zwemwaterlocaties in oppervlaktewater (zomer 2014: 23 locaties) behouden dan wel uitbreiden tegen maatschappelijk verantwoorde kosten.
• Wij zien toe op de veiligheid en waterkwaliteit van de aangewezen zwemwaterlocaties. Wij streven naar gezond en veilig zwemwater met de resultaatsverplichting voor de waterbeheerder en houder van de zwemlocatie om voor alle aangewezen zwemlocaties de classificatie ‘aanvaardbaar’ tenminste te behouden en zo mogelijk de classificatie ‘goed’ of ‘uitstekend’ te bereiken.
• Indien bij een structureel slechte waterkwaliteit de classificatie ‘aanvaardbaar’ onhaalbaar of onevenredig duur is, leggen wij een permanent zwemverbod op en trekken de aanwijzing met functie zwemwater in.
• Wij communiceren over de aangewezen zwemlocaties (website, folder).

Toelichting

Bestaande zwemwaterlocaties

Veilig en schoon zwemwater draagt bij aan een positieve beleving van water. Ieder zomerseizoen kan het publiek weer veilig zwemmen op de 23 officiële locaties in oppervlaktewater die door ons zijn aangewezen.

De ambitie voor bestaande zwemwaterlocaties, zoals verankerd in de Visie Recreatie en Toerisme 2020, richt zich op het verbeteren van zwemwaterlocaties rondom de steden Utrecht en Amersfoort. Onze ambitie is hierbij dat de bestaande locaties behouden blijven en tenminste van de classificatie ‘aanvaardbaar’ zijn. Tevens spannen wij ons in om de classificatie ‘goed’ of ‘uitstekend’ te halen. Dit alles wel tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten. De werkzaamheden hiervoor zijn vastgelegd in de Wet- en het Besluit hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden (Whvbz/Bhvbz). Daarmee voldoen wij ook aan de verplichtingen die de EU Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG) stelt.

Wij zijn in dit kader onder meer verantwoordelijk voor een beleidskader en de strategische doelen op regionaal niveau. Andere belangrijke verantwoordelijkheden vanuit de Whvbz zijn de functietoekenning zwemwater voor regionale wateren (Rijkswaterstaat doet dat voor rijkswateren), het jaarlijkse aanwijzingsbesluit zwemwater en het opleggen van een zwemverbod of afgeven van een negatief zwemadvies. Tevens hebben wij verschillende taken op het gebied van publieksparticipatie en publieksvoorlichting. De uitvoering van diverse taken gaat in nauwe samenwerking met diverse partners waaronder de mede-overheden. De waterschappen en Rijkswaterstaat zijn verantwoordelijk voor het operationele beheer van respectievelijk regionale wateren en rijkswateren. Belangrijke taken van de beheerder zijn het opstellen van zwemwaterprofielen, het zwemwateronderzoek en het in stand houden en waar nodig het verbeteren van de waterkwaliteit. De zwemwateren zijn ook beschermde gebieden zoals beschreven in de Kader Richtlijn Water.

Participatie en communicatie

In navolging van de EU zwemwaterrichtlijn worden jaarlijks, vóór aanvang van het zwemseizoen, zwemlocaties aangewezen door Gedeputeerde Staten van de provincie. Hierbij wordt gebruik gemaakt van publieksparticipatie. Na aanwijzing van de zwemwateren maken wij een zwemwaterfolder om het publiek te informeren over de zwemwateren waar gedurende het betreffende zwemseizoen kan worden gezwommen. Tijdens het zwemseizoen informeren wij het publiek over de actuele kwaliteit en veiligheid van het zwemwater. Centrale plaats van communicatie is www.zwemwater.nl. Wij informeren nadrukkelijk bij een zwemverbod of negatief zwemadvies.

Nieuwe zwemwaterlocaties

Wij constateren een toenemende vraag naar nieuwe zwemlocaties. De ambitie voor nieuwe locaties, zoals verankerd in de Visie Recreatie en Toerisme 2020, richt zich in eerste instantie op de steden Utrecht en Amersfoort. Hiervoor hebben wij planologische ruimte verankerd in de PRS in zogenoemde recreatiezones. Hierbij moet het initiatief in eerste aanzet bij deze gemeenten liggen. In het ruimtelijk spoor bekijken wij vroegtijdig wat de mogelijkheden zijn voor de ontwikkeling van een zwemwaterfunctie.

Realisatie

5.3.1 Beperken bodemdaling     

Beleid

In veengebieden die kwetsbaar zijn voor oxidatie bij bodembewerking geldt een maximale drooglegging van 60 cm (gemiddeld per peilvak). Dit behoudens eerder gemaakte afspraken in het kader van de landinrichtingsprojecten Lopikerwaard en Eemland.

Wij vragen de waterbeheerder aandacht te hebben voor het beperken van de bodemdaling en het tegengaan van versnippering. In veengebieden willen wij geen vergroting van de drooglegging tenzij dit noodzakelijk is voor het duurzaam uitoefenen van de functie. Wij vragen de waterbeheerder bij nieuwe peilbesluiten er naar te streven waar mogelijk de drooglegging te beperken tot 60 cm.

Toelichting

Veengebieden zijn gebieden met in de bovenste 80 cm van het bodemprofiel 40 cm of meer veen (definitie Stiboka). De kaart is gebaseerd op de Bodemkaart Veengebieden provincie Utrecht (februari 2008). Voor meer detail wordt naar deze Bodemkaart verwezen (link toevoegen).

De provincie Utrecht heeft een aanzienlijk areaal veenbodem. Afhankelijk van het aandeel veen of klei in de bodem daalt het maaiveld met een bepaalde snelheid. Ook wateronttrekking, grondwaterpeil, oxidatie van veen en druk van buitenaf beïnvloeden de snelheid van bodemdaling. Sommige delen van het landschap dalen daarentegen bijna niet. Ook deze ongelijke maaivelddaling kan problemen veroorzaken voor het bodem- en watersysteem. Knelpunten zijn versnippering van het watersysteem, slechte waterkwaliteit (droge perioden), wateroverlast (natte perioden) en verzilting door zoute kwel uit de ondergrond (diepe droogmakerijen). Doordat deze knelpunten in de loop der tijd versterken, wordt de waterhuishouding in de veengebieden slechter beheersbaar en kostbaarder. Ook kunnen er meer verzakkingen van gebouwen en wegen optreden en kunnen de gevolgen bij overstromingen groter worden.

Onze langetermijndoelstelling voor de bodemdalingsgevoelige gronden, zoals vastgelegd in de Provinciale Ruimtelijke Structuurvisie (PRS), is de gevolgen van daling van het maaiveld beperken, zodat er een robuust en klimaatbestendig bodem- en watersysteem bestaat tegen aanvaardbare maatschappelijke kosten. Daarbij houden wij rekening met de (landschappelijke) kernkwaliteiten van het gebied en met een economisch vitaal platteland.

In de landbouwgebieden met veengronden die kwetsbaar zijn voor oxidatie bij bodembewerking, sluiten wij in de Provinciale Ruimtelijke Verordening (PRV) bodembewerkingen die tot gevolg hebben dat veen aan de oppervlakte wordt gebracht uit. Door dit Bodem-, Water- en Milieuplan beperken wij de drooglegging. Het scheuren voor graslandverbetering is wel toegestaan. Dit behoudens eerder gemaakte afspraken in het kader van de landinrichtingsprojecten Lopikerwaard en Eemland, waarbij een grotere drooglegging dan 60 cm is afgesproken.

Wij zien bij voorkeur geen nieuwe bouwlocaties in veengebieden. Mocht bouwen toch nodig zijn, dan is het in deze gebieden extra belangrijk rekening te houden met de eisen die de eigenschappen van het bodem- en watersysteem ter plaatse stellen. Wij vragen gemeenten hierover vroegtijdig met ons in overleg te treden.

Realisatie

5.3.2 Beleidsvorming bodemdaling (toelichtend)     

Toelichting

Voor het gehele veengebied wordt onderzocht of beleidsdifferentiatie gewenst is.

Het beheer van het veenweidegebied is complex. Er zijn veel tegengestelde belangen, die lastig verenigbaar zijn. Bovendien daalt door ontwatering de veenbodem, wat leidt tot toenemende kosten. Recente inzichten hebben aangetoond dat een uniform beleid niet overal past op dit complexe watersysteem.

Een langetermijnbeeld van de gevolgen van bodemdaling is noodzakelijk. Daarom hebben wij samen met Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden en provincie Zuid-Holland in 2012 de studie ”Toekomstverkenning bodemdalingsgevoelig gebied” gestart. Dit project is onderdeel van het Ruimtelijk Actieprogramma 2012-2015 (RAP2) en is tevens een kernproject van de Stuurgroep Groene Hart. De inzichten uit de eerste fase van de toekomstverkenning roepen de vraag op of het uniform remmen van bodemdaling overal de juiste beleidsstrategie is. Op locaties waar op lange termijn de kosten sterk stijgen en ongewenste landschappelijke of ecologische effecten optreden, zouden nog strengere restricties voor het waterbeheer en het landgebruik moeten gelden. Op andere locaties ontstaan op termijn wellicht helemaal geen knelpunten en valt te overwegen alle nu geldende restricties voor het remmen van de bodemdaling op te heffen.

In 2014 is de tweede fase van dit proces opgestart. Hierbij is opgeschaald naar het niveau van het Groene Hart. Daarnaast zoomen wij in deze fase in op knelpuntgebieden.

Rondom Kockengen zijn wij in het kader van het omgaan met bodemdaling een gebiedsproces gestart waarbij wij met de gebruikers van het gebied een duurzaam toekomstperspectief proberen te realiseren. Als een dergelijk gebiedsproces tot goede resultaten leidt kan dit later in meer gebieden worden toegepast. Wij initiëren een grootschalige proef naar de effecten van onderwaterdrainage (Zegveld en Groot Wilnis-Vinkeveen). Wij participeren in diverse studies naar innovaties in de landbouw gerelateerd aan dit bodemdalingsvraagstuk. Op basis van de uitkomsten van deze studies en gebiedspilots is de verwachting dat in de planperiode 2016-2021 de differentiatie van het bodemdalingsbeleid zal worden uitgewerkt en verankerd.

Realisatie

6.1.1 Grondwaterlichamen     

De toestand van een grondwaterlichaam moet voldoen aan de KRW vereisten. De KRW-opgave is dat het grondwaterlichaam, inclusief de grondwaterafhankelijke terrestrische ecosystemen en het grondwaterafhankelijke oppervlaktewater in een goede toestand verkeren en blijven. Om de KRW-opgave voor grondwater te realiseren voeren wij KRW-maatregelen uit (zie 6.1 Grondwater en de Kaderrichtlijn Water), monitoren wij de kwantiteit en kwaliteit van het grondwater en rapporteren wij over de voortgang. De karakterisering van het grondwaterlichaam, de beoordeling van de toestand en de maatregelen zijn opgenomen in de factsheets voor het tweede Stroomgebiedbeheerplan (SGBP) Rijndelta, te raadplegen in het Waterkwaliteitsportaal van het Informatiehuis Water via www.waterkwaliteitsportaal.nl onder het kopje ‘Rapportage’. Als u hier de meest recente link met factsheets aanklikt komt u in het overzicht met alle grondwaterlichamen (en oppervlaktewaterlichamen).

De beoordeling van de toestand van de grondwaterafhankelijke terrestrische systemen en van de drinkwaterwinningen heeft in 2014 op een andere wijze plaats gevonden dan in het referentiejaar 2009. De vergelijking met de vorige planperiode laat daarom soms een schijnbare achteruitgang zien terwijl in de praktijk geen sprake is van een achteruitgang.

De KRW biedt ruimte om af te wijken van de doelen. Fasering is mogelijk als verwacht wordt dat de toestand voor 2021 niet “goed” is.

6.1.2 Grondwaterafhankelijke Natura 2000-gebieden     

Beleid

Voor de Utrechtse Natura 2000-gebieden zorgen wij voor de uitvoering van de hydrologische maatregelen die getroffen moeten worden om het gewenste hydrologische herstel te realiseren. Ook maatregelen die de effecten van bodemverontreiniging in deze gebieden tegengaan dragen bij aan het bereiken van de natuurdoelen.

Toelichting

De begrenzing van de Natura 2000-gebieden is door het Rijk vastgesteld in het Stroomgebiedsbeheerplan Rijn (door het Register Beschermde gebieden).

De beleidsdoelstelling vanuit de Kaderrichtlijn Water (KRW) is dat het grondwater in de grondwaterafhankelijke natuurgebieden (Natura 2000-gebieden) geschikt is voor de natuurdoelen.

In totaal zijn er in Utrecht acht Natura 2000-gebieden aangewezen, waarvan er vijf met habitattypen die afhankelijk zijn van grondwater. Dit zijn Noorderpark (onderdeel van de Oostelijke Vechtplassen), Hel en Blauwe Hel (onderdeel van het Binnenveld), Botshol, Kolland en Overlangbroek, en de Schraallanden van de Meije (onderdeel van Nieuwkoopse Plassen en de Haeck). Voor Botshol, Kolland en Overlangbroek, en de Schraallanden van de Meije zijn inmiddels maatregelen genomen of gepland om de hydrologische omstandigheden afgestemd te krijgen op de aanwezige natuurdoelen. Voor het Noorderpark en Hel en Blauwe Hel zijn hiervoor nog maatregelen in voorbereiding resp. in ontwikkeling.

Nauw verbonden aan de Natura 2000 beheerplannen zijn afspraken gemaakt in het kader van de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS). Voor een deel zijn dat hydrologische maatregelen en voor een deel zijn dat maatregelen of afspraken over uitstoot en depositie van stikstof.

Wat betreft het beleid voor bodemverontreinigingen geldt de aanpak van spoedlocaties op grond van de Wet bodembescherming (Wbb). Toepassing van het Wbb-instrument gebiedsgericht grondwaterbeheer staan wij niet toe in Natura 2000-gebieden wanneer zich hierbinnen geen grootschalige of complexe grondwaterverontreinigingen bevinden (6.2 Bodemverontreiniging).

Realisatie

6.1.3 Strategische grondwatervoorraad     

Beleid

Om de mogelijkheden voor de winning van grondwater voor de openbare drinkwatervoorziening in de toekomst te behouden wijzen wij een strategische grondwatervoorraad aan.

Het heeft de voorkeur dat eventuele toekomstige drinkwaterwinningen uit het tweede en derde watervoerende pakket onttrekken. Daarom beschermen wij de grondwaterkwaliteit en -kwantiteit van het tweede en derde watervoerende pakket.

Wij zullen in de PRS/PRV ruimtelijke bescherming van de strategische grondwatervoorraad opnemen, om ontwikkelingen te voorkomen die een risico vormen voor de grondwaterkwaliteit met het oog op toekomstige openbare drinkwaterwinningen. Bij activiteiten waarvoor wij zelf geen initiatiefnemer of bevoegd gezag zijn, vragen wij anderen rekening te houden met het belang van de strategische grondwatervoorraad.

Bij vergunningverlening voor een nieuwe drinkwaterwinning in dit gebied, op een locatie in de nabijheid van de rode contour of ontwikkellocaties vastgesteld in de PRS, houden wij rekening met vergunde WKO-systemen en ongebruikte potenties voor WKO binnen de rode contour en genoemde ontwikkellocaties.

Toelichting

In de provincie Utrecht zijn er gebieden met goede mogelijkheden voor het winnen van grondwater voor drinkwater. Daarnaast zijn er gebieden in de provincie Utrecht die, om diverse redenen, niet in aanmerking komen voor drinkwaterwinning. Het is ongewenst dat wij nu ontwikkelingen en activiteiten toestaan, die het in de toekomst onmogelijk maken om in de eerstgenoemde gebieden openbare drinkwaterwinningen te starten. Daarom wijzen wij een “strategische grondwatervoorraad” aan. Deze strategische grondwatervoorraad is ruim voldoende om in de (verre) toekomst aan de vraag naar drinkwater te kunnen voldoen. De omvang en ligging van de strategische grondwatervoorraad is bovendien zodanig, dat in alle regio’s binnen de provincie voldoende mogelijkheid is om hieruit drinkwater te winnen.

Het meest geschikt voor winning van grondwater voor de bereiding van drinkwater binnen de strategische grondwatervoorraad zijn het tweede en derde watervoerende pakket omdat:

• De kwaliteit van het te winnen grondwater beter te beschermen is. De natuurlijke geohydrologische bescherming is beter dan bij winningen uit het eerste watervoerende pakket. Indien een drinkwaterwinning wordt gerealiseerd, kan worden volstaan met minder regels.
• De effecten van grondwaterwinning op de omgeving kleiner zijn dan bij een ondiepe winning. Eventuele verdrogingseffecten op natuur en landbouw zijn minder groot, evenals bijvoorbeeld het risico van zetting.

De indeling van de watervoerende pakketten is gebaseerd op REGIS II en is toegelicht in Bijlage 4: Naamgeving en toelichting op watervoerende pakketten



De risico’s voor de kwaliteit en kwantiteit van het grondwater kunnen gelegen zijn in activiteiten in de watervoerende pakketten zelf, maar ook in activiteiten en bestemmingen aan maaiveld, of juist op grotere diepte. Ruimtelijke bescherming moet ervoor zorgen dat ruimtelijke ontwikkelingen die een risico vormen voor de grondwaterkwaliteit in de strategische grondwatervoorraad zoveel mogelijk voorkomen worden, zodat drinkwaterwinning in de toekomst mogelijk blijft. Hiertoe nemen wij de strategische grondwatervoorraad op als provinciaal ruimtelijk belang in de PRS. Voor die delen van de strategische grondwatervoorraad waar de natuurlijke bescherming onvoldoende is nemen wij regels op in de PRV. De benodigde mate van bescherming is onder andere afhankelijk van de bodemopbouw ter plaatse. Bij de aanpassing van de PRV werken wij dit verder uit.

Verdere bescherming vanuit het milieubeleid achten wij vooralsnog niet nodig, omdat er al veel generiek beleid is dat er voor zorgt dat nieuwe verontreinigingen van het grondwater voorkomen worden. Bestaande, ongewenste activiteiten zullen zo nodig beëindigd worden, mocht het daadwerkelijk tot een drinkwaterwinning komen.

Buiten dit gebied wordt meer ruimte geboden voor ander gebruik van de ondergrond, met name voor open bodemenergie. Desondanks blijven nieuwe drinkwaterwinningen hier in de toekomst wel mogelijk. Maar gelet op ons beleid zal een aanvraag daartoe slechts gehonoreerd worden in geval een geschikte locatie binnen de strategische grondwatervoorraad aantoonbaar niet voorhanden blijkt.

Een concreet initiatief voor een nieuwe drinkwaterwinning binnen de strategische grondwatervoorraad, in de nabijheid van de rode contour of ontwikkellocaties zoals vastgesteld in de PRS, zou een bestaand WKO-systeem of een concreet initiatief voor een WKO-systemen kunnen beïnvloeden en omgekeerd. Indien deze situatie zich voordoet, zullen wij in een maatwerkbeoordeling de afweging maken tussen het belang van duurzame bodemenergie en dat van de openbare drinkwatervoorziening. In afwijking van onze algemene beleidslijnen (6 en 8) geven wij hierbij niet op voorhand voorrang aan het drinkwaterbelang, mede vanwege de ruime mogelijkheden die er zijn voor nieuwe drinkwaterwinningen uit de strategische grondwatervoorraad.

Realisatie

6.1.4 Infiltratiegebied Utrechtse Heuvelrug (toelichtend)     

Met het oog op de waterwinningen voor drinkwater en de kwelstromen naar omliggende natuurgebieden beschermen wij de grondwaterkwaliteit in het infiltratiegebied Utrechtse Heuvelrug. Wij vragen gemeenten om te voorkomen dat binnen dit gebied ruimtelijke plannen een verslechtering van de grondwaterkwaliteit veroorzaken. Dit beleid is reeds vastgelegd in de PRS en de PRV. Het beleid met betrekking tot het infiltratiegebied Utrechtse Heuvelrug wordt geëvalueerd in relatie tot het de strategische grondwatervoorraad en de provinciale Natuurvisie. Hierbij wordt gekeken naar nut en noodzaak van de bescherming in het infiltratiegebied als aanvulling op de bescherming van de strategische grondwatervoorraad.

De Utrechtse Heuvelrug is voor de provincie Utrecht een belangrijk gebied voor de aanvulling van grondwater. Deze grondwatervoorraad is van belang voor drinkwaterbereiding en voor de grondwaterafhankelijke natuur aan de flanken van de Utrechtse Heuvelrug. Ruimtelijke ontwikkelingen mogen daarom geen bedreiging vormen voor de grondwaterkwaliteit. Als op basis van een integrale afweging toch voor een functie wordt gekozen die risico’s met zich meebrengt voor de grondwaterkwaliteit, zijn maatregelen nodig om emissie naar het grondwater te voorkomen.

Realisatie

6.1.5 Winningen voor menselijke consumptie     

6.1.6 Ondiepe bodemenergie     

Beleid

Wij stimuleren de toepassing van ondiepe bodemenergie, met open WKO als meest voorkomende vorm.

Toelichting

Gebruik van ondiepe bodemenergie levert een bijdrage aan de klimaat- en energiedoelstellingen. Daarom stimuleren wij de duurzame toepassing ervan. Hierbij zoeken wij de koppeling met onze kerntaken en ontwikkelopgaven.

Onder ondiepe bodemenergie vallen bodemenergiesystemen die worden toegepast tot een diepte van 500 m beneden maaiveld. Tot deze diepte zijn wij voor open systemen op grond van de Waterwet bevoegd gezag voor het verlenen van onttrekkingsvergunningen en het handhaven daarvan. Voor de toepassing van bodemenergie dieper dan 500 m beneden maaiveld is het ministerie van Economische Zaken bevoegd gezag op grond van de Mijnbouwwet. De indeling van de watervoerende pakketten is gebaseerd op REGIS II en is toegelicht in Bijlage 4: Naamgeving en toelichting op watervoerende pakketten.

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de verschillende typen ondiepe bodemenergiesystemen.

Tabel: Ondiepe bodemenergiesystemen: onderscheiden typen, bevoegd gezag en infiltratietemperatuur. (WKO=warmtekoude opslag, MTO= middelhoge temperatuuropslag, HTO= hoge temperatuuropslag, OGT= ondiepe geothermie)

Realisatie

6.4.1 Conventionele winning van koolwaterstoffen     

Voor conventionele winning van koolwaterstoffen maken wij onderscheid in onderstaande soorten gebieden. De invulling is gebaseerd op de belangen waar wij als provincie voor verantwoordelijk zijn.

• rood: strijdig met provinciaal belang(en) en daarom niet acceptabel
• geel: strijdig met provinciaal belang(en), maar onder aanvullende voorwaarden mogelijk acceptabel
• wit: niet strijdig met provinciaal belang

Wij vinden het belangrijk dat de natuurlijke scheiding van de watervoerende pakketten niet wordt aangetast en dat voorkomen wordt dat het grondwater verontreinigd raakt met stoffen vanuit de boorbuis. Wij vinden hoge eisen aan de afdichting van het boorgat daarom van groot belang.

Een verdere motivatie voor de keuzes bij de verschillende gebieden en belangen wordt gegeven in Bijlage 5: Mijnbouwactiviteiten

Realisatie

6.4.2 Onconventionele winning van koolwaterstoffen (zoals schaliegas)     

Onconventionele winning van koolwaterstoffen (zoals schaliegas) vindt in Nederland (nog) niet plaats. Dit betekent dat de kennis over de te gebruiken technieken en de bijbehorende risico’s beperkt is. De technieken zelf zijn ook nog in ontwikkeling. Met name over de risico’s en effecten van onconventionele winning van koolwaterstoffen is (inter)nationaal veel discussie. Het beschermen van de provinciale belangen ligt ten grondslag aan de gemaakte beleidskeuzes. Als de effecten en risico’s van de onconventionele winning van koolwaterstoffen in de toekomst dusdanig wordt beperkt, dat duidelijk wordt dat de provinciale belangen niet (meer) in gevaar komen, kan het te beschermen gebied worden verkleind.

Voor onconventionele winning van koolwaterstoffen maken wij onderscheid in onderstaande soorten gebieden. De invulling is gebaseerd op de belangen waar wij als provincie voor verantwoordelijk zijn.

• rood: strijdig met provinciaal belang(en) en daarom niet acceptabel
• geel: strijdig met provinciaal belang(en), maar onder aanvullende voorwaarden mogelijk acceptabel
• wit: niet strijdig met provinciaal belang

Wij vinden het belangrijk de natuurlijke scheiding van de watervoerende pakketten niet aan te tasten en te voorkomen dat het grondwater verontreinigd raakt met stoffen vanuit de boorbuis. Wij vinden hoge eisen aan de afdichting van het boorgat daarom van groot belang.

Een verdere motivatie voor de keuzes bij de verschillende gebieden en belangen wordt gegeven in Bijlage 5: Mijnbouwactiviteiten

Realisatie

6.4.3 Opslag in de ondergrond     

Peleid

Wij kiezen, vanwege het ontbreken van voldoende kennis over de risico’s van ondergrondse opslag, voor het beschermen van de gehele provincie. Ondergrondse opslag in de provincie Utrecht vinden wij niet acceptabel.

Toelichting

Opslag in de ondergrond omvat zowel de opslag van radioactief afval en verbruikte splijtstoffen als andere stoffen zoals CO₂.

Op basis van de Richtlijn 2011/70/Euratom is iedere lidstaat verantwoordelijk voor het eigen radioactieve afval en verbruikte splijtstoffen. Het Nationaal Programma voor radioactief afval en verbruikte splijtstoffen (planning augustus 2015) richt zich op veilig en verantwoord beheer van radioactief afval, nu en in de toekomst. Momenteel vindt een onderzoek plaats naar de randvoorwaarden van de ondergrondse opslag van radioactief afval.

De ondergrond van de provincie is druk. Naast gebruik van de ondergrond voor drinkwater willen wij de ondergrond met name gebruiken voor het winnen van geothermie, wat niet te combineren is met ondergrondse opslag. Het beschermen van de gehele provincie tegen ondergrondse opslag stemt overeen met het standpunt van het Interprovinciaal Overleg (IPO).

Na het gereed komen van het Nationaal Programma is meer informatie bekend waarmee overwogen zal worden of ons standpunt ongewijzigd blijft of moet worden aangepast.

Realisatie

6.4.4 Diepe geothermie     

In ons ruimtelijk beleid hebben wij de ambitie uitgesproken om in 2040 het grondgebied van de provincie Utrecht klimaatneutraal georganiseerd te hebben. Wij willen daarom ruimte bieden voor het duurzaam opwekken van energie. Diepe geothermie is een nieuwe techniek, die nog niet in de provincie wordt toegepast. Het is een techniek voor grote warmtevragers en biedt veel potentie voor energiebesparing. De kansen voor diepe geothermie zijn echter gezien de bodemopbouw in de provincie Utrecht erg beperkt.

Voor diepe geothermie maken wij onderscheid in onderstaande soorten gebieden. De invulling is gebaseerd op de belangen waar wij als provincie voor verantwoordelijk zijn.

• rood: strijdig met provinciaal belang(en) en daarom niet acceptabel
• geel: strijdig met provinciaal belang(en), maar onder aanvullende voorwaarden mogelijk acceptabel
• wit: niet strijdig met provinciaal belang

Wij vinden het belangrijk de natuurlijke scheiding van de watervoerende pakketten niet aan te tasten en te voorkomen dat het grondwater verontreinigd raakt met stoffen vanuit de boorbuis. Wij vinden hoge eisen aan de afdichting van het boorgat daarom van groot belang.

Een verdere motivatie voor de keuzes bij de verschillende gebieden en belangen wordt gegeven in Bijlage 5: Mijnbouwactiviteiten.

Realisatie

6.5.1 Aardkundige waarden     

Beleid

Ons beleid op het gebied van aardkundige waarden hebben wij vastgelegd in de PRS.

Toelichting

Voor een toelichting op ons beleid voor aardkundige waarden verwijzen wij naar artikel 6.4 PRS.

Realisatie

6.5.2 Aardkundige monumenten     

Beleid

Waar mogelijk dragen wij bij aan de recreatieve en educatieve rol van aardkundige monumenten.

Toelichting

Wij hebben zeven aardkundige monumenten benoemd. Dit zijn bijzondere aardkundige waarden die een goed beeld geven van het ontstaan van de provincie Utrecht. De aardkundige monumenten vervullen een recreatieve en educatieve rol. Waar mogelijk zetten wij ons in om die rol te versterken.

Realisatie

6.6.1 Archeologie - Cultuurhistorische hoofdstructuur     

Beleid

Ons beleid op het gebied van archeologie hebben wij vastgelegd in de PRS.

Toelichting

Voor een toelichting op ons beleid voor archeologie verwijzen wij naar artikel 4.3.4. PRS.

Realisatie

6.6.2 Archeologie - Archeologische monumentenkaart     

Beleid

De provincie Utrecht kent een groot aantal archeologische vindplaatsen. Deze zijn opgenomen op de Archeologische Monumentenkaart. In deze gebieden willen wij:

• dat de vindplaatsen worden geborgd in ruimtelijk gemeentelijk beleid,
• dat de vindplaatsen worden gemonitord en beheerd,
• dat er aandacht is voor de educatieve rol.

Toelichting

De Archeologische Monumentenkaart (AMK) maakt deel uit van de Cultuurhistorische Atlas van de Provincie Utrecht (CHAT) en geeft een overzicht van de bekende archeologische vindplaatsen. In de PRS is opgenomen dat de CHAT gebruikt kan worden als achtergrond document voor het beleid op het gebied van Cultuurhistorie.

Realisatie

7.1.1 Beperken geluidhinder provinciale wegen     

Beleid

Ons beleid is om de geluidsoverlast van provinciale wegen zoveel mogelijk te beperken, waarbij 61 dB Lden als plandrempel wordt gebruikt om de doelmatigheid van geluidsmaatregelen te bepalen en zo mogelijk maatregelen te treffen. Bij de aanleg van nieuwe wegen streven wij naar het voldoen aan de voorkeursgrenswaarde.

Toelichting

Wij zijn als wegbeheerder verantwoordelijk voor de aanpak van geluid van verkeer op provinciale wegen. Bij provinciale wegen willen wij, waar mogelijk en kosteneffectief, hoge geluidsbelastingen van woningen en andere geluidsgevoelige bestemmingen aanpakken. Op basis van de nog vast te stellen Omgevingswet stellen wij bij de inwerkingtreding hiervan geluidproductieplafonds vast voor provinciale wegen. Op referentiepunten worden de plafonds vastgelegd. Bij overschrijding van deze waarden (geluidsproductieplafonds) is de wegbeheerder verplicht maatregelen te treffen. De inwerkingtreding van geluidproductieplafonds (handhavingsinstrument) is geen reden om het beleid op provinciale wegen - het zoveel mogelijk voorkomen van overschrijding van 61 dB Lden langs provinciale wegen - te wijzigen.

Wij voeren het Actieplan omgevingslawaai provinciale wegen provincie Utrecht 2013-2018 uit. Hierin leggen wij de prioriteit bij de bescherming van woningen en andere geluidsgevoelige objecten langs of in de buurt van provinciale wegen. De belangrijkste maatregel voor het aanpakken van geluidsoverlast is de aanleg van geluidreducerend asfalt. In ons provinciale Mobiliteitsprogramma is een afwegingsmethode vastgesteld, waarmee wij streven naar een zo groot mogelijk rendement van de extra kosten voor geluidreducerend asfalt in relatie tot de verbetering van de woon- en leefomgeving voor zoveel mogelijk bewoners. Bij reconstructies zal in voorkomende gevallen de sanering van hoogbelaste woningen, waarbij sprake is van een toename van de geluidsbelasting als gevolg van de reconstructie, ter hand worden genomen.

In 2017 wordt door Gedeputeerde Staten een nieuwe geluidskaart vastgesteld, gevolgd door het nieuwe Actieplan omgevingslawaai in 2018. Hierin zal het beleid worden geëvalueerd.

Realisatie

7.1.2 Beperking geluidhinder overige wegen     

Beleid

Daar waar een provinciaal belang aan de orde is leveren wij inbreng in rijksinfraprojecten en in gemeentelijke infraprojecten, en brengen daar geluidhinder onder de aandacht.

Toelichting

Wij vinden het belangrijk dat het in de provincie Utrecht prettig wonen, werken, en recreëren is. Een veilige, gezonde en duurzame leefomgeving draagt bij aan een goed verblijfs- en vestigingsklimaat. Na het voldoen aan de wettelijk vastgelegde eisen, kan er desondanks een situatie ontstaan waarbij de aanwezige geluidbelasting relatief veel hinder veroorzaakt. Dit kan bijvoorbeeld het gevolg zijn van een stapeling van geluidbelasting van wegen met geluid van andere bronnen. In deze situaties stimuleren wij het treffen van aanvullende maatregelen om de totaalbelasting op een aanvaardbaar niveau te brengen.

Door in een vroegtijdig stadium de consequenties van de aanleg en aanpassing van wegen voor de geluidbelasting van bestaande of toekomstige geluidgevoelige bestemmingen mee te wegen, kan een verbetering van het (toekomstige) leefklimaat worden bereikt. Hierbij hebben wij ook aandacht voor de effecten op stiltegebieden en natuurgebieden. Een hulpmiddel hierbij is het gebruik van het instrument Milieukwaliteitsprofielen (3.4.3).

Realisatie

7.1.3 Beperking geluidhinder in stiltegebieden     

Beleid

Het provinciale stiltegebiedenbeleid is conserverend van aard. Het heeft als doel het beschermen van het geluidkarakter van een gebied en het waarborgen van stilte/rust in de toekomst. Wij beschermen de stilte in de stiltegebieden via het milieuspoor en het ruimtelijke spoor. Nieuwe luidruchtige activiteiten, gedragingen en functies zijn in een stiltegebied verboden. Hierbij blijven buiten beschouwing de geluiden die het gevolg zijn van in het stiltegebied passende activiteiten, zoals landbouw en stille recreatie.

Toelichting

Het intensieve gebruik van onze leefomgeving zorgt voor steeds meer geluidsbelasting, terwijl de behoefte aan rust en ontspanning groot is. Stiltegebieden vervullen in die behoefte een rol. Behalve voor de rustzoekende recreant, is stilte ook van belang voor de beleving van het landschap en natuur.

Op grond van de Wet milieubeheer wijzen wij in de Provinciale Milieuverordening (PMV) stiltegebieden aan en stellen regels op ter bescherming van de stilte.

Algemene uitgangspunten bij de uitvoering van het stiltegebiedenbeleid zijn: een stiltegebied moet stil blijven, het gebied leeft en mag worden beleefd, en in een stiltegebied hoor je gebiedseigen geluiden. Binnen een stiltegebied maken wij onderscheid in de stille kern, waar het gemiddelde achtergrondgeluidsniveau ten hoogste 40 dB(A) bedraagt, en een bufferzone daar omheen.

De Provinciale Milieuverordening bevat de milieuregels voor stiltegebieden. Dit betreft een speciale zorgplicht, verbodsbepalingen voor activiteiten en richtwaarden waarmee rekening moet worden gehouden bij overheidsbesluiten. Zo nodig stellen Gedeputeerde Staten hiervoor beleidsregels op.

Binnen het milieuspoor ter bescherming van de stilte richten wij ons zowel op structurele bedreigingen, zoals een bedrijf, als op incidentele bedreigingen, zoals een evenement. Bedrijven en recreatie-inrichtingen die al in het gebied gevestigd zijn, mogen hun (verstorende) activiteiten waarvoor ze een vergunning hebben, blijven verrichten. Hieronder worden ook verstaan bedrijven die meldingsplichtig zijn op grond van de Wabo. Uitbreiding van activiteiten is slechts mogelijk als dit geen significante extra verstoring oplevert of de verstoring doet afnemen. Eenzelfde lijn volgen wij voor functies en bestemmingen zoals wegen.

Niet alleen activiteiten en functies binnen het stiltegebied kunnen de stilte in het gebied aantasten. Ook het geluid vanwege activiteiten en functies buiten het stiltegebied kan leiden tot aantasting van de akoestische kwaliteit in het stiltegebied. Tot op welke afstand deze negatieve beïnvloeding optreedt is afhankelijk van de geluidemissie van de betreffende geluidsbron. Wij houden hier rekening mee bij onze besluiten en vragen dit ook van andere overheden.

Het ruimtelijke spoor richt zich op het scheiden van het stiltegebied en locaties met een bestemming of functie die gepaard gaat of kan gaan met verstoring van de stilte. In de Provinciale Ruimtelijke Structuurvisie (PRS) zijn stiltegebieden aangewezen als provinciaal ruimtelijk belang. Via de Provinciale Ruimtelijke Verordening dragen wij zorg voor de doorwerking in gemeentelijk ruimtelijk beleid.

Wij stimuleren op beperkte schaal derden om de kwaliteit van de stiltegebieden uit te dragen. Dit doen wij bijvoorbeeld in samenwerking met natuur- en milieu (educatie) organisaties.

Realisatie

7.1.4 Beperking geluidhinder bedrijven     

Beleid

Door vergunningverlening dragen wij bij aan het voorkomen of zo veel mogelijk beperken van geluidhinder veroorzaakt door bedrijven die onder het bevoegd gezag van de provincie vallen. Hierbij sluiten wij aan bij de landelijke regelgeving en richtlijnen, waarbij wij zo nodig gebruik maken van de mogelijkheid voor maatwerk.

Toelichting

In vergelijking met wegverkeerslawaai, zijn er in onze provincie relatief weinig gehinderden door geluid veroorzaakt door bedrijven (industrielawaai). Lokaal kan echter wel degelijk (ernstige) geluidhinder optreden. Via vergunningverlening en handhaving in het kader van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht, de Wet milieubeheer en het Activiteitenbesluit werken wij aan het beperken van de geluidsbelasting veroorzaakt door bedrijven. Hierbij sluiten wij aan op het landelijke wettelijke kader en gemeentelijk geluidbeleid (indien dit is vastgesteld door een betreffende gemeente en met ons is afgestemd). Zo nodig maken wij gebruik van de mogelijkheden voor maatwerk. Voor het merendeel van de bedrijven is overigens de gemeente het bevoegd gezag.

Realisatie

7.1.5 Beperking geluidhinder grote luchtvaart     

Beleid

Vanuit het belang van een duurzame en gezonde leefomgeving blijven wij bij de rijksoverheid en de gebruikers van Schiphol bepleiten dat vermijdbare hinder door overvliegende vliegtuigen wordt voorkomen en dat vliegtuigen niet over stiltegebieden vliegen.

Toelichting

Als gevolg van het sluiten van de vliegbasis Soesterberg maken steeds meer vliegtuigen van en naar Schiphol gebruik van het luchtruim boven Utrecht. Daarnaast zijn de effecten van de vliegvelden Lelystad en Hilversum merkbaar. Om de geluidhinder veroorzaakt door dit vliegverkeer in de provincie Utrecht zoveel mogelijk te beperken, treden wij in overleg met de verantwoordelijke overheden. Vanwege de ligging van het vliegveld Hilversum in de nabijheid van het recreatiepark Noorderpark en het stiltegebied Westbroek en omgeving is een wijziging van het gebruik van het vliegveld die de geluidbelasting van deze gebieden negatief beïnvloedt niet acceptabel.

De ontwikkelingen van Lelystad als “zesde baan” van Schiphol met ingang van het jaar 2018 volgen wij nauwgezet, met het oog op mogelijk negatieve effecten op de leefkwaliteit in de provincie Utrecht.

Realisatie

7.1.6 Beperking geluidhinder kleine luchtvaart     

Beleid

Op basis van de Luchtvaartnota provincie Utrecht van 5 augustus 2012 worden initiatieven voor gemotoriseerde luchtvaart (incl. helihavens) niet toegestaan binnen 500 meter van woningen, tenzij aangetoond kan worden dat er geen negatief effect ontstaat op de leefomgevingskwaliteit. Er mogen geen woningen gelegen zijn binnen de geluids- en/of externe veiligheidscontour. Ook in en nabij gevoelige natuurgebieden (EHS, Natura 2000) en stiltegebieden is het starten en landen van gemotoriseerd luchtverkeer niet toegestaan. In verband met de mogelijke verstoring van broedvogels die op kan treden als gevolg van de ongemotoriseerde luchtvaart, zoals ballonvaart, zweefvliegen etc. is het niet gewenst deze luchtvaart toe te staan gedurende het broedseizoen in waardevolle natuurgebieden, tenzij de aanvrager kan aantonen dat er geen strijdigheid is met de Flora- en Faunawet.

Toelichting

Binnen de provincie Utrecht vinden diverse lichte vormen van luchtvaart plaats. De economische effecten van kleine en recreatieve luchtvaart zijn beperkt, evenals het ruimtebeslag. Met name het geluid van de gemotoriseerde luchtvaart leidt tot een significant negatief effect op de omgeving waar mensen wonen en verblijven. Significante negatieve effecten kunnen eveneens optreden ten aanzien van bepaalde soorten vogels en het behoud van soorten en habitats.

Aanvragen voor luchthavenbesluiten en luchthavenregelingen, die hinder voor de omgeving opleveren, beoordelen wij kritisch. Ons streven is de hinder voor de omgeving (mens en dier) zo beperkt mogelijk te houden. Dit betekent dat - indien verzoeken worden gedaan om vliegactiviteiten mogelijk te maken - nut en noodzaak van deze activiteiten moet worden aangetoond.

Realisatie

7.2.1 Uitvoeren en naleven EU-richtlijn luchtkwaliteit     

Beleid

Wij zetten samen met de medeoverheden in op de uitvoering en naleving van de EU richtlijn luchtkwaliteit. Dit betekent dat langs alle wegen in de provincie Utrecht tijdig moet worden voldaan aan de normen uit de EU richtlijn luchtkwaliteit.

Toelichting

Hoewel de luchtkwaliteit de afgelopen jaren aanzienlijk is verbeterd in de provincie Utrecht, is er nog een aantal locaties in de provincie waar de Europese normen voor fijn stof of stikstofdioxide wordt overschreden. Wij werken samen met gemeenten en Rijk aan het tijdig oplossen van deze knelpunten. Voor fijn stof moet al aan de Europese normen worden voldaan, de normen voor stikstofdioxide gaan in per 1 januari 2015.

Onder regie van het Rijk is het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) ontwikkeld. Wij zijn één van de NSL-partners. Het belangrijkste doel van het NSL is om gezondheidsschade voor mensen te verminderen door overschrijdingen van de normen weg te nemen en nieuwe knelpunten te voorkomen (https://www.nsl-monitoring.nl).

Het NSL is opgebouwd uit regionale programma’s, waaronder het Regionaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit Utrecht (RSLU). Wij zijn coördinator voor de uitvoering van het RSLU.

De maatregelen uit het RSLU zijn vooral gericht op verminderen van (blootstelling aan) de emissies van het wegverkeer omdat verkeer en vervoer de belangrijkste bron van luchtverontreiniging in de provincie Utrecht is. In het RSLU zijn ook provinciale maatregelen opgenomen zoals het stimuleren van schoon rijden op elektriciteit of groen gas. Veehouderijen kunnen lokaal een significante bijdrage leveren aan de concentraties fijn stof. Dit zorgt bij een zeer beperkt aantal veehouderijen voor een overschrijding van een grenswaarde. De NSL-partners werken samen aan het oplossen van de knelpunten via vergunningverlening (gemeenten), aanpassen wettelijk kader (Rijk) en subsidies voor maatregelen (Rijk).

De uitkomsten van de berekeningen van de verwachte luchtkwaliteit kennen een aanzienlijke onzekerheid, bijvoorbeeld door tegenvallende resultaten van maatregelen, de economische recessie of ongunstige meteorologische omstandigheden. Daarom nemen wij bij het toetsen van de uitkomsten aan de luchtkwaliteitsnormen een veilige marge in acht. Hiermee worden eventuele afwijkingen tussen de berekende en feitelijke concentraties opgevangen.

Realisatie

7.2.2 Verder met verbeteren luchtkwaliteit     

Beleid

Wij streven er samen met onze partners naar dat de lucht in de provincie Utrecht op lange termijn schoon is, vanwege de belangen van een duurzame leefomgeving en van de natuur.

Toelichting

Hoewel de luchtkwaliteit de afgelopen jaren aanzienlijk is verbeterd in de provincie Utrecht, heeft luchtverontreiniging nog steeds een behoorlijke impact op de gezonde leefomgeving.

Uit wetenschappelijke studies is aanvullend bewijs gekomen voor de effecten op de gezondheid door blootstelling aan fijn stof (fijn stof, ultrafijn stof en roet) en ozon. Ook voor stikstofoxide (NO₂) zijn er gezondheidseffecten gevonden. NO₂ werd tot nu toe vooral als een indicator voor verkeersgerelateerde luchtverontreiniging gezien, zonder dat het zelf erg schadelijk was. De gezondheidseffecten voor fijn stof, ozon en stikstofdioxide treden ook op bij concentraties die lager zijn dan de huidige Europese grenswaarden.

Dit is mede de aanleiding voor twee belangrijke ontwikkelingen:

1. In het door de Europese Commissie gepresenteerde beleidspakket Schone Lucht voor Europa (Europese Commissie, december 2013) wordt voorgesteld om voor de lange termijn te streven naar een zodanige luchtkwaliteit dat de concentraties verontreinigende stoffen in de lucht voor de gehele EU onder de advieswaarde van de World Health Organization (WHO) liggen, en er binnen de EU geen overschrijdingen van de kritische natuurwaarden meer voorkomen.
2. Het Rijk geeft in de “Aanpak Modernisering Milieubeleid” (Ministerie van Infrastructuur en Milieu, maart 2014) aan gezondheid en samenwerken in nieuwe coalities centraal te stellen in het milieubeleid. Voor de gezondheid is blijvende aandacht voor luchtkwaliteit belangrijk.

Met het oog op deze ontwikkelingen blijven wij werken aan het verbeteren van de luchtkwaliteit in de provincie Utrecht. Wij benadrukken bij het Rijk dat samenwerking op alle niveaus (zoals in het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit) van belang is voor het bereiken van een goede luchtkwaliteit en dat maatregelen getroffen moeten worden op het niveau waar deze het meeste effect hebben.

Wij onderzoeken de mogelijkheden voor het nemen van bronmaatregelen door het inzetten op schone brandstoffen. Voor het openbaar busvervoer streven wij naar zero emissie in 2028.

Scheepvaart is een belangrijke bron van luchtverontreiniging die tot nu toe onderbelicht is geweest. Wij onderzoeken de mogelijkheden om de bijdrage van de scheepvaart aan de luchtverontreiniging te beperken en de achtergrondwaarden te verlagen.

Op basis van de roetkaart van het RIVM doen wij in 2015 en 2016 een vervolgstudie naar de mogelijkheden om het ultrafijnstofprobleem op een aantal urgente locaties aan te pakken en brengen daarbij de kosten en de baten in beeld.

Omdat luchtverontreiniging niet alleen effect heeft op de gezondheid, maar ook op natuur (stikstofdepositie) en klimaat (roet en ozon zijn broeikasgassen), worden mogelijke luchtkwaliteitsmaatregelen ook beoordeeld op de effecten op natuur en klimaat.

Realisatie