4.8 Archeologie en cultuurhistorie

 

4.8.1 Archeologie en cultuurhistorie

Op 1 september 2007 is de Wet op de archeologische monumentenzorg (Wamz) in werking getreden. Met de inwerkingtreding hiervan werd ook de Monumentwet 1988 (MW) gewijzigd. Op grond van de MW moet in een ruimtelijk plan (mogelijke) archeologische waarden in de bodem van het plangebied overwogen worden.

 

In Nederland moet op basis van het verdrag van Malta in alle ruimtelijke plannen een archeologische paragraaf worden opgenomen. Als handreiking hiertoe heeft de Provinsje Fryslân een cultuurhistorische waardenkaart opgezet. Op de Friese Archeologische Monumentenkaart Extra (FAMKE), onderdeel van de cultuurhistorische waardenkaart, is informatie opgenomen over archeologische waarden. Op deze kaart is voor vrijwel de gehele provincie per locatie aangegeven wat de archeologische verwachtingswaarden zijn met de bijbehorende adviezen. Daarbij worden twee verschillende perioden onderscheiden; de periode steentijd-bronstijd en de periode ijzertijd-middeleeuwen.

 

Periode steentijd-bronstijd

 

Zowel Hieslum als Gaast kennen voor deze periode een lage verwachtingswaarde. Door de provincie wordt daarom geadviseerd om bij ingrepen groter dan 5000 m2 een quickscan uit te voeren. Het vermoeden bestaat namelijk dat de eventueel aanwezige archeologische resten uit deze periode ernstig verstoord zijn.

 

Periode ijzertijd-middeleeuwen

 

Gaast kent voor een groot gedeelte (grofweg het gedeelte ter oosten van de Dyksfeart) een relatief lage archeologische verwachtingswaarde. Hiervoor geldt dat bij ingrepen groter dan 2500 m2 een karterend archeologisch onderzoek wordt geadviseerd.

Voor de periode ijzertijd-middeleeuwen wordt voor Hieslum grotendeels een Karterend onderzoek 1 in het plangebied geadviseerd. In deze gebieden zijn mogelijk archeologische resten uit de genoemde periode aanwezig. De provincie beveelt aan om bij ingrepen van meer dan 500 m² in het plangebied een karterend archeologisch onderzoek te verrichten.

Tot slot komen in beide kernen gebieden voor met een hoge archeologische verwachtingswaarde. Deze hebben op de FAMKE de waarde 'Streven naar behoud'. In Hieslum betreft dit het gebied rond de kerk. In Gaast heeft de oude kern tussen de IJsselmeerdijk en de Dyksfeart deze hoge verwachtingswaarde. Hiervoor geldt dat bij ingrepen groter dan 50 m2 en dieper dan 40 centimeter een archeologisch onderzoek uitgevoerd moet worden.

 

Conclusie

 

Dit bestemmingsplan is conserverend van aard en maakt in principe geen nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen mogelijk. Nader archeologisch onderzoek is niet noodzakelijk voor dit bestemmingsplan.

 

Voor de zone streven naar behoud geldt een vrijstellingsgrens van maximaal 50 m². Voor ingrepen onder deze oppervlakte is geen onderzoek nodig. Met het bestemmingsplan wordt binnen deze waarde ingrepen groter dan 50 m2 mogelijk gemaakt. Voor deze zone is de dubbelbestemming Waarde - Archeologie 1 opgenomen. De dubbelbestemming wordt gehanteerd voor terreinen of gebieden die op de FAMKE het advies 'streven naar behoud' en 'waarderend onderzoek' hebben meegekregen, dus de bekende archeologisch waardevolle terreinen.

 

Daarnaast kennen beide kernen een middelhoge verwachtingswaarde, waar de onderzoeksplicht geldt vanaf ingrepen groter dan 500 m². Het bestemmingsplan maakt wel ingrepen groter dan 500 m2 mogelijk (bijvoorbeeld binnen de bestemming Agrarisch - Bedrijf). Daarom is de dubbelbestemming Waarde - Archeologie 2 opgenomen.

 

In alle gevallen blijft de archeologische meldingsplicht van kracht. Dit ongeacht de grootte van de ingreep. Concreet houdt dit in dat, wanneer bij graafwerkzaamheden vondsten worden aangetroffen waarvan de vinder redelijkerwijs moet kunnen weten dat het archeologie betreft, dit gemeld moet worden bij het bevoegd gezag, zijnde de gemeente Súdwest Fryslân.

 

4.8.2 Cultuurhistorie

 

Beide kernen kennen een zekere cultuurhistorische waarde. In Hieslum is de oude, doodlopende opvaart richting de Bolswarder Trekvaart nog zichtbaar. In Gaast is de IJsselmeerdijk (de voormalige Zuiderzeedijk) een belangrijk element, dat verbonden is aan de geschiedenis van het dorp. Daarnaast zijn in die kern nog enkele voormalige boerderijpanden en twee kerken aanwezig. De boerderijen zijn nu in gebruik als burgerwoning. Ook één van de kerken is nu in gebruik als woning. De 14e eeuwse kerk aan de zeedijk is nog steeds als kerk in gebruik.

 

Voor de Rijksmonumenten in het plangebied is geen aanvullende regeling opgenomen. Deze worden op basis van de Monumentenwet beschermd. Wel is hiervoor, net als voor de karakteristieke panden, de aanduiding "karakteristiek" opgenomen. Dit is voor de Rijksmonumenten een signaleringsfunctie.