Dommelkwartier

3.2 Provinciaal en regionaal beleid

Structuurvisie Ruimtelijke Ordening, 2010

Op 1 oktober 2010 hebben Provinciale Staten van Noord-Brabant de nieuwe Structuurvisie Ruimtelijke Ordening (SVRO) vastgesteld. De nieuwe structuurvisie geeft de hoofdlijnen van het provinciaal ruimtelijk beleid tot 2025. De provincie kiest daarin voor de verdere ontwikkeling van gevarieerde en aantrekkelijke woon-, werk- en leefmilieus en een kennisinnovatieve economie met als basis een klimaatbestendige en duurzame provincie.

Ruimtelijke keuzes die invulling geven aan de ruimtelijke kwaliteit en van provinciaal belang zijn, zijn onder meer:

• regionale contrasten;
• concentratie van verstedelijking;
• vitaal en divers platteland;
• ruimte voor duurzame energie;
• groene geledingszones tussen steden.

De Structuurvisie benoemt onder andere gebiedspaspoorten waarin aan de hand van de natuurlijke basis, het ontginningslandschap en het moderne landschap ambities worden geformuleerd. Het plangebied Dommelkwartier ligt in gebiedspaspoort ‘Kempen’.

De Kempen wordt gekenmerkt door een kleinschalig mozaïek aan de bovenloop van de beken, rijk aan dennen en eiken. De ambitie voor de Kempen richt zich op het versterken van het groene mozaïeklandschap en het beter verbinden van het landschap met het stedelijk gebied Eindhoven. De geformuleerde landschapsdoelen zijn verwerkt in het ontwerp voor de woongebieden en het Dommeldal. Juridisch is de Structuurvisie vertaald in de Verordening ruimte.

Uitsnede Structurenkaart Structuurvisie met aanduiding plangebied

Uitsnede kaart Gebiedspaspoorten / Ambities Structuurvisie met aanduiding plangebied

Verordening ruimte

In de Wet ruimtelijke ordening is vastgelegd hoe de bevoegdheden voor de ruimtelijke ordening zijn verdeeld tussen gemeenten, provincies en rijk. Zo is bijvoorbeeld opgenomen dat de provincie regels kan opstellen waarmee een gemeente rekening moet houden bij het ontwikkelen van bestemmingsplannen. Dit kan de provincie doen middels het opstellen van een ‘provinciale planologische verordening’. De provincie Noord-Brabant heeft gekozen voor een ‘Verordening ruimte Noord-Brabant’, zoals vastgesteld door Provinciale Staten op 17 december 2010.

Aan de hand van verschillende thema’s uit de Verordening ruimte wordt het beleid van de provincie Noord-Brabant beschreven. Per thema wordt de beoogde ontwikkeling van het plan Dommelkwartier getoetst aan het beleid.

Integratie stad - land

Het plangebied Dommelkwartier is gelegen in ‘Gebied integratie stad – land’. In artikel 3.4 van de Verordening ruimte is aangegeven dat een bestemmingsplan kan voorzien in een stedelijke ontwikkeling mits deze ontwikkeling:

• a. in samenhang en in evenredigheid geschiedt met een groene en blauwe landschapsontwikkeling;
• b. geen betrekking heeft op een te ontwikkelen of een uit te breiden bedrijventerrein of kantorenlocatie.

Uitsnede uit kaart ‘Stedelijke ontwikkeling’ van Verordening ruimte

Sub a. De ontwikkeling van het Dommelkwartier betreft een ontwikkeling van de twee woongebieden Hoppenbrouwers en Weegbree in samenhang met de natuurontwikkeling in het Dommeldal. De natuurontwikkeling voor het Dommeldal richt zich op het toekomstig functioneren van het gebied als Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Er is een visie en een inrichtingsplan opgesteld voor het Dommeldal waarbij gekeken is naar de ruimtelijke, landschappelijke, ecologische en cultuurhistorische mogelijkheden als basis voor een ambitieus plan op lange termijn. De toekomstige inrichting van het Dommeldal wordt bepaald door de doelen en voorwaarden die worden afgeleid uit regionaal en landelijk beleid en de potenties en beperkingen die de huidige inrichting en gebruik met zich meebrengen. Provinciaal beleid vormt een richtinggevend en tegelijkertijd restrictief kader. Belangrijkste doelstelling is om de kansen voor natuur en landschap te vergroten met de ambitie om een uniek landschapspark te creëren. Richtlijnen voor de waterhuishouding vormen een belangrijk uitgangspunt en ten aanzien van de recreatieve ontwikkeling worden vooral keuzes gemaakt die consequent zijn ten opzichte van de ecologische doelstellingen in het plangebied.

In het plan worden bestaande natuurwaarden versterkt en potenties benut. Er worden randvoorwaarden geschapen voor ontwikkeling van natuurdoelen welke zijn geformuleerd in het kader van het Natuurgebiedsplan voor de EHS. Het streefbeeld voor het gebied wordt, met het voorgaande als uitgangspunt, als volgt geformuleerd: “Het Dommeldal tussen Valkenswaard en Dommelen als kleinschalig, halfopen landschap waarin bos, houtwallen, poelen, weiland en hooilandjes in een mozaïekstructuur worden afgewisseld. De Dommel is herkenbaar in het landschap aanwezig”.

De stedenbouwkundige plannen van de woongebieden zijn ook gebaseerd op een integratie van groenelementen vanuit het Dommeldal in de woongebieden. Door deze landschappelijke verbindingen is er een sterke samenhang en beleving van de natuur vanuit de woongebieden. De ontwikkeling van de groene en blauwe landschapsontwikkeling in het Dommeldal dient evenredig te geschieden met de stedelijke ontwikkeling van de woongebieden, zowel in omvang als in ruimtelijke kwaliteit. Het betreft de ontwikkeling van circa 37 ha aan landschap en circa 13 ha stedelijk gebied.

Bij de planontwikkeling is niet alleen gekeken naar de kwantiteit maar ook de kwaliteit van de evenredigheid.

Het bestemmingsplan regelt zowel de stedelijke ontwikkeling als de groene en blauwe landschapsontwikkeling. Het bestemmingsplan legt de ambitie voor de ontwikkeling van het Dommeldal vast door de bestemmingen ‘Natuur’ en ‘Agrarisch met waarde – Natuur’ op te nemen voor het Dommeldal. In de hiermee samenhangende anterieure overeenkomsten en exploitatieplannen worden de realisatie, de fasering en het toekomstig beheer van de gronden veilig gesteld.

Sub b. In de Verordening ruimte is er sprake van een kantorenlocatie wanneer het een aaneengesloten terrein betreft met een bruto oppervlakte van ten minste één hectare. De beoogde kantoorontwikkeling in het deelgebied Hoppenbrouwers vormt een klein onderdeel van het woongebied en betreft individuele kantoorontwikkeling met een bruto terrein van circa 0,5 ha. Er is dan ook geen sprake van een kantorenlocatie in de zin van de Verordening ruimte.

Zorgvuldig ruimtegebruik

Bij een stedelijke ontwikkeling in een gebied integratie stad – land moet sprake zijn van zorgvuldig ruimtegebruik waarbij aangetoond wordt dat er financiële, juridische of feitelijke mogelijkheden ontbreken om de ontwikkeling binnen het bestaand stedelijk gebied te situeren. Binnen de gemeente Valkenswaard ontbreken de mogelijkheden om de beoogde stedelijke ontwikkeling binnen het bestaand stedelijk gebied te kunnen realiseren.

- Toelichting woningbouwopgave Valkenswaard

In de plantoelichting van het voorontwerp bestemmingsplan Dommelkwartier is opgenomen dat de gemeente Valkenswaard qua benodigde plancapaciteit uit gaat van 1.800 woningen voor de periode 2010-2020. De lijst met gemeentelijke bouwlocaties betrof ten tijde van het voorontwerp bestemmingsplan echter een inventarisatie van ideeën in plaats van realistische mogelijkheden. Om beter sturing te kunnen geven op het woningbouwprogramma is in 2009 een lokaal woonbehoeftenonderzoek verricht (rapport: Woningmarktonderzoek Gemeente Valkenswaard, Companen, 17 juni 2009). Hieruit volgde een woningbouwprogramma, afgestemd op de behoeften van de inwoners van Valkenswaard. Dit woningbouwprogramma is door de gemeenteraad vastgesteld (d.d. 23-07-2009) en bevat een woningbouwopgave van 1.040 woningen in de periode 2010-2020.

Het regionale woningbouwprogramma (rapport d.d. 17-12-2009, vastgesteld door de Regioraad van het SRE) sluit aan bij de provinciale prognose 2008 en voorziet in een minimale taakstelling voor het stedelijk gebied. Voor Valkenswaard is in het destijds vastgestelde Regionaal Woningbouwprogramma een minimale taakstelling opgenomen voor het toevoegen van 815 woningen in de periode 2010-2020. In het Regionale Woningbouwprogramma is echter ook opgenomen dat dit programma tussentijds moet worden geactualiseerd, zodat sprake is van een dynamisch programma.

De gemeenteraad van Valkenswaard heeft bezwaar aangetekend tegen het Regionaal Woningbouwprogramma, omdat het een te laag behoeftecijfer aangeeft. Het SRE reageerde op het gemeentelijk bezwaar met de mededeling dat het lokale woningbouwprogramma niet hoeft te 'bijten' met het regionale programma. Er was immers sprake van een minimale taakstelling. Meer bouwen dan de 815 woningen zou mogelijk zijn, mits de reële vraag hiernaar wordt onderbouwd. Die onderbouwing wordt gegeven in het lokale woonbehoeftenonderzoek.

Inmiddels heeft de Provincie Noord-Brabant een nieuwe prognose opgesteld. Uit de Provinciale Prognose 2011 blijkt voor de gemeente Valkenswaard een netto woningbouwbehoefte van 1.125 woningen voor de periode 2012 tot en met 2021. Dit aantal ligt aanzienlijk hoger dan de netto toevoeging van 815 woningen, die in het vastgestelde Regionale Woningbouwprogramma waren opgenomen. Het aantal van 1.125 sluit ook beter aan bij de behoefte zoals die in het lokale woningbouwprogramma is opgenomen.

Het Regionaal Woningbouwprogramma wordt, mede op grond van de verplichting die de Provincie in de Verordening ruimte oplegt, in de loop van 2012 geactualiseerd. Daarbij is de Provinciale Prognose 2011 leidend. De taakstelling voor de gemeente Valkenswaard van netto 1.125 woningen in de periode 2012 – 2021 staat hierbij niet ter discussie in de regio. Naar verwachting wordt het bijgestelde Regionaal Woningbouwprogramma, waarin die 1.125 woningen voor Valkenswaard staan opgenomen, door de Regioraad van het SRE vastgesteld tegen de zomer 2012.

Ten aanzien van de aanbodzijde geldt dat Valkenswaard ruimtelijke plannen heeft voor ca. 1.300 woningen, dus niet voor de 1.800 woningen die nog in het voorontwerp bestemmingsplan werden genoemd. Het aantal van ca.1.300 woningen staat ook vermeld in de planningsmatrix die de gemeente Valkenswaard in april 2011 en april 2012 heeft aangeleverd aan de provincie. Uitgaande van een toevoeging van 1.040 woningen in de periode 2010-2020 is een plancapaciteit nodig van ca. 130%. Dit is een gebruikelijk percentage, omdat niet alle ruimtelijke plannen feitelijk doorgang kunnen vinden. Een plancapaciteit van 130% komt neer op een toevoeging van 1.350 woningen. Bruto (rekening houdend met sloop) ligt dit aantal nog hoger. Uitgaande van een netto toevoeging van 1.125 in de periode 2012-2021 bedraagt de benodigde plancapaciteit 130% en komt daarmee uit op ruim 1.460 woningen. De ruimtelijke plannen voor Valkenswaard, inclusief Hoppenbrouwers en Weegbree, blijven ruimschoots binnen deze marges.

Aanvullend acht de gemeente Valkenswaard het niet altijd realistisch om (een dergelijke hoeveelheid) grondgebonden woningen te realiseren op de aangewezen inbreidingslocaties. Grondgebonden woningen zijn om ruimtelijke en financiële redenen niet altijd geschikt. Gestapelde bouw vormt doorgaans de enige basis voor een financieel 'gezonde' exploitatie. Dit woningtype sluit echter niet goed aan bij de huidige marktbehoefte. Door met name de economische recessie, worden woningbouwplannen doorgeschoven naar volgende jaren, zodat nu al kan worden geconstateerd dat de Valkenswaardse woningbouwproductie in 2012 erg laag zal zijn. Overigens is hetzelfde beeld te herkennen in de regio. De kwaliteit alsmede de exclusiviteit van woningbouwlocaties, bepalen momenteel of woningbouwprojecten doorgang kunnen/zullen hebben. Projecten als Lage Heide, Hoppenbrouwers en Weegbree zijn plannen, waarvan de kwaliteit aansluit bij de marktvraag.

- Stedelijke ontwikkeling aansluitend op bestaand stedelijk gebied

De ontwikkeling van de woongebieden Hoppenbrouwers en De Weegbree sluit aan op het bestaand stedelijk gebied van Valkenswaard. Het betekent een duurzame afronding van de wijk ‘t Gegraaf aan de zuid- en noordzijde waarbij rood en groen met elkaar worden verweven. Uitgangspunt voor de planontwikkeling vormen de (potentiële) kwaliteiten van het landschap van het Dommeldal. Het betreft de ecologische, landschappelijke, cultuurhistorische en waterhuishoudkundige waarden van het gebied. Vanuit het Dommeldal komen het groen en de natuur in een fijnkorrelige opzet de twee woongebieden in. Historisch kwamen op deze plek kleine weilandjes omzoomd door landschappelijke hagen voor en dat gegeven vormt ook de basis van de groene rand. De Dommeldalrand wordt hier gevormd door een fijnmazige structuur van kleinschalige weilanden omzoomd door veldhagen en een bijhorende grillige padenstructuur die aansluit op de wandelpaden in de randen van het Dommeldal.

Het inrichtingsplan voor het Dommeldal is gebaseerd op een geleding van meer extensief gebruik en beheer direct ten oosten en westen van de Dommel en meer intensief recreatief gebruik in een zone bij de wijk ‘t Gegraaf en de woongebieden Hoppenbrouwers en De Weegbree. Daarmee worden de buitenranden van het Dommeldal de meest intensieve recreatie zones terwijl de kerngebieden alle ruimte en rust krijgen om zich te ontwikkelen.

De ontwikkeling van het Dommelkwartier vormt onderdeel van het gemeentelijk beleid zoals ook opgenomen in de StructuurvisiePlus en het ontwerp Structuurplan Valkenswaard (zie paragraaf 3.3).

Zorgplicht voor ruimtelijke kwaliteit

In artikel 2.1 van de Verordening ruimte is aangegeven dat een bestemmingsplan dat voorziet in een ruimtelijke ontwikkeling buiten bestaand stedelijk gebied bij moet dragen aan de zorg voor het behoud en de bevordering van de ruimtelijke kwaliteit van het daarbij betrokken gebied en de naaste omgeving. Aangegeven is dat in ieder geval sprake moet zijn van zorgvuldig ruimtegebruik zoals ook hierboven al aangegeven. Ten behoeve van het behoud en de bevordering van de ruimtelijke kwaliteit dient een bestemmingsplan een verantwoording te bevatten waaruit blijkt dat:

• a. in het bestemmingsplan rekening is gehouden met de gevolgen van de beoogde ruimtelijke ontwikkeling voor de in het plan begrepen gronden en de naaste omgeving, in het bijzonder wat betreft de bodemkwaliteit, de cultuurhistorische waarden, de ecologische waarden, de aardkundige waarden en de landschappelijke waarden;
• b. de omvang van de beoogde ruimtelijke ontwikkeling past in de omgeving;
• c. een op de beoogde ruimtelijke ontwikkeling afgestemde afwikkeling van het personen- en goederenvervoer is verzekerd.

Sub a. en b. De bestaande waarden maar zeker ook de potentiële waarden in het Dommeldal op het gebied van van bodemkwaliteit, cultuurhistorie, ecologie, aardkundig en landschappelijk vormen een essentieel onderdeel voor de planontwikkeling. De ontwikkeling van ‘rood’ in Hoppenbrouwers en De Weegbree gaat samen met de ontwikkeling van ‘groen’ in het Dommeldal. Diverse onderzoeken naar de aanwezige en potentiële waarden in het gebied hebben geleid tot een visie en inrichtingsplan voor het Dommeldal (zie plantoelichting in paragraaf 5.2). Het plan is opgesteld om richting te geven aan een groene inrichting van het Dommeldal, waarbij natuurontwikkeling en functioneren van het gebied als Ecologische Hoofdstructuur (EHS) leidend zijn. Het streefbeeld voor het gebied wordt als volgt geformuleerd: “Het Dommeldal tussen Valkenswaard en Dommelen als kleinschalig, halfopen landschap waarin bos, houtwallen, poelen, weiland en hooilandjes in een mozaïekstructuur worden afgewisseld. De Dommel is herkenbaar in het landschap aanwezig”. Het inrichtingsplan gaat daarbij in op een versterking van de ecologische waarden, de landschappelijke waarden, de waterhuishouding, de cultuurhistorische waarden en de recreatieve mogelijkheden in het gebied voor wandelaars en fietsers. Er wordt dan ook geïnvesteerd in een kwaliteitsverbetering van meerdere landschapsaspecten. Aansluitend aan de EHS-gebieden in het Dommeldal wordt geïnvesteerd in de versterking van de natuur zodat een aaneensluitend natuurgebied ontstaat. In totaal wordt circa 78 ha nieuwe natuur op een goede en duurzame wijze tot ontwikkeling gebracht.

Ook binnen de woongebieden worden de bestaande landschappelijk en cultuurhistorisch waardevolle elementen behouden en versterkt. Het betreft in beide woongebieden het behoud van de bosplantsoenen en waardevolle solitaire bomen en het oude zandpad in De Weegbree. De landschapselementen worden versterkt door het realiseren van diverse houtwallen in de woongebieden die aansluiten op de landschapselementen in het Dommeldal. In het gebied Hoppenbrouwers zorgt het inrichten van de groene wig als doorgaande groenstructuur langs de gehele lengte van het gebied, voor de functie van het gebied als verbindend element tussen het Dommeldal en het bebouwde gebied van Valkenswaard. Deze groenstructuur wordt beheerd als parkzone en wordt beplant met bomen en struweel. De grazige zones worden beheerd als hooiland.

Sub c. De ontsluiting van de woongebieden takt aan op de bestaande infrastructuur van de wijk ‘t Gegraaf. Vanaf de weg de Weegbree, de Lijsterbeslaan en de Waterlaat worden de nieuwe woonstraten aangesloten. Dit geldt ook voor de kantoorlocatie in Hoppenbrouwers die ontsloten wordt vanaf de Waterlaat. De woongebieden zullen ingericht worden als 30 km-zone. Uitgangspunt voor de ontwikkeling van de woongebieden is dat er geen onevenredige negatieve effecten mogen ontstaan voor de verkeerssituatie voor zowel de nieuwe woonbuurt als voor de bestaande wijken. Met name op de hoek Lijsterbeslaan / Nieuwe Waalreseweg / Waterlaat ligt voor de gemeente een verkeersopgave. De gemeente onderzoekt welke maatregelen noodzakelijk en mogelijk zijn om een goede verkeersontsluiting te garanderen. Dit heeft geleid tot een eerste inrichtingsvoorstel zoals opgenomen in paragraaf 5.3. Het kruispunt is volledig opgenomen binnen de bestemmingsplangrenzen, zodat voldoende ruimte is voor een adequate verkeersoplossing.

Waterberging

Het Dommeldal is gelegen in een regionaal waterbergingsgebied en reserveringsgebied waterberging. Waterbergingsgebieden worden ingezet om wateroverlast uit regionale watersystemen (beken, waterlopen) tegen te gaan. Het zijn gebieden die van oudsher al regelmatig inunderen (natuurlijke overstromingsgebieden), gebieden die de afgelopen periode door de waterschappen concreet zijn ingericht voor waterberging en gebieden die concreet in gericht zullen worden. De regelgeving voor de regionale waterberingsgebieden en de reserveringsgebieden waterberging is gericht op het tegengaan van activiteiten die ten koste kunnen gaan van het waterbergend vermogen van het gebied. Het beleid van de Verordening ruimte is gebaseerd op het Provinciaal Waterplan 2010 – 2015 en de Kaderrichtlijn Water.

Uitsnede uit kaart ‘Water’ van Verordening ruimte

- Regionale waterbergingsgebieden

Voor de regionale waterbergingsgebieden worden beperkingen aangegeven die betrekking hebben op het bouwen en voorzien in een vergunningenstelsel voor het ophogen van gronden en aanbrengen of wijzigen van kaden. Bebouwing ten dienste van waterberging is tot een hoogte van maximaal 2 meter toegestaan en overige bebouwing en uitbreiding is toegestaan mits blijkt dat dit niet ten koste gaat van het waterbergend vermogen van het gebied. Bij het verlenen van een omgevingsvergunning zal het betrokken waterschapsbestuur worden geraadpleegd.

In het bestemmingsplan Dommelkwartier is voor de regionale waterbergingsgebieden een dubbelbestemming ‘Waterstaat –Waterbergingsgebied’ opgenomen. In de planregels zijn bepalingen opgenomen voor het behoud van het waterbergend vermogen van het gebied conform het bepaalde in de Verordening ruimte.

- Reserveringsgebieden waterberging

In de reserveringsgebieden waterberging zijn bepaalde activiteiten niet toegestaan omdat deze ten koste kunnen gaan van het waterbergend vermogen van een reserveringsgebied. Er is echter geen sprake van een absoluut verbod: als uit de toelichting op het bestemmingsplan blijkt dat de geschiktheid van het gebied voor waterberging behouden blijft, of bij de inrichting voldoende rekening is gehouden met hogere inundatiekansen, zijn er mogelijkheden.

De reserveringsgebieden waterberging zijn voor het grootste deel gelegen in het Dommeldal. Bij de inrichting van het Dommeldal is rekening gehouden met de waarden van het gebied en het waterbergend vermogen. Voor het grootste deel gelden de bestemmingen ‘Natuur’ en ‘Agrarisch met waarden – Natuur’ waarbij in de planregels is opgenomen dat de gronden mede bestemd zijn voor water en waterhuishoudkundige waarden. Bebouwing in het gebied is slechts toegestaan ter plaatse van de huidige volkstuinen en ter plaatse van enkele dierenweiden. Het betreft in beide gevallen geen nieuwe ontwikkeling maar een voorzetting van het huidige gebruik. De dierenweiden worden verplaatst naar locaties die vanuit landschappelijk en ecologisch oogpunt beter gesitueerd zijn binnen de totale visie voor het Dommeldal. Het handhaven van de huidige volkstuinen en het verplaatsen van de bestaande dierenweiden, inclusief de bijbehorende bebouwing, heeft geen consequenties voor het totale waterbergend vermogen van het gebied.

Een zeer klein deel van de beoogde woonbebouwing in het deelgebied De Weegbree is gelegen in het reserveringsgebied waterberging. Ter plaatse zal het huidige maaiveld worden opgehoogd waarmee de gereserveerde ruimte voor waterberging kleiner wordt. Deze dient te worden gecompenseerd. De hoeveelheid compensatie (m3) is het deel van de ophoging, gelegen tussen het bestaande maaiveld tot aan de waterstand die lokaal kan optreden in een maatgevende situatie (T=100 met het KNMI klimaatscenario W+).

De te verwachten waterstand die lokaal kan optreden bedraagt 21,40 m +NAP. Het deel van het plan De Weegbree dat in het reserveringsgebied valt, ligt voor een groot deel in de huidige situatie boven deze hoogte. Compensatie is enkel nodig voor de ophoging van de delen onder deze hoogte. Uit berekeningen blijkt dat voor het plangebied De Weegbree totaal 24,1 m3 gereserveerde ruimte voor waterberging gecompenseerd dient te worden. Dit betreft 3,5 m3 voor de ophoging tot 21,40 m +NAP en 20,6 m3 voor het te realiseren talud t.b.v. de ophoging (talud breedte 5 meter en helling van 1:3).

In de planontwikkeling voor het Dommeldal is rekening gehouden met afgravingen dan wel verlagingen van delen van het maaiveld waarbij de afgraving nooit lager zal zijn dan de lokale GHG. De te graven compensatie binnen het reserveringsgebied kan hier gezocht worden. Gelet op de integrale aanpak van het plan is de geringe aantasting van het inundatiegebied eenvoudig te compenseren. De planontwikkeling voldoet hiermee aan de bepalingen van de Verordening ruimte en is inmiddels met het waterschap en de provincie besproken.

Natuur en landschap

Het plangebied Dommelkwartier is gelegen in de Groenblauwe mantel. De Dommel en enkele percelen op de oever van de Dommel vormen onderdeel van de Ecologische Hoofdstructuur. Een bredere oeverzone van de Dommel is aangewezen als ‘zoekgebied voor behoud en herstel watersystemen’. Het noordelijk deel van het Dommeldal is aangewezen als beheergebied ehs (ecologische hoofdstructuur). Een zeer klein deel van het woongebied De Weegbree is gelegen in het beheergebied ehs. Het betreft de twee woonblokken die vooruitgeschoven liggen in het groen. Het noordelijk deel van het plangebied is aangewezen als attentiegebied ehs. Het betreft zowel een deel van het Dommeldal als het gehele woongebied De Weegbree.


Uitsnede uit kaart ‘Natuur en landschap’ van Verordening ruimte

- Ecologische waarden Dommeldal

Bij de ontwikkeling van het Dommelkwartier vormt het versterken van de natuur en landschappelijke waarden de belangrijkste doelstelling. Zoals hierboven reeds beschreven, staat het investeren in het landschap centraal. De visie en het inrichtingsplan voor het Dommeldal gaan daarbij in op een versterking van de ecologische waarden, de landschappelijke waarden, de waterhuishouding, de cultuurhistorische waarden en de recreatieve mogelijkheden in het gebied voor wandelaars en fietsers. Aansluitend aan de ehs-gebieden in het Dommeldal wordt geïnvesteerd in de versterking van de natuur zodat een aaneensluitend natuurgebied ontstaat. Deze investering in het landschap is geheel gebaseerd op de aanwezige en potentiële waarden in het gebied zodat een totale kwaliteitsverbetering ontstaat. De ontwikkeling sluit hierbij volledig aan op de bepalingen van de Verordening ruimte.

- Beheergebied ehs in De Weegbree

Het westelijke deel van de woningbouwlocatie De Weegbree is voor een klein deel gelegen binnen de aanduiding ‘beheergebied ehs’. Het betreft het deel van de voorgestelde woningbouw die iets verder richting Dommeldal reikt. Een dergelijke ‘inprikker’ is vanuit landschappelijk en stedenbouwkundig oogpunt voorgesteld om de strakke lijn van de bestaande woonwijk ’t Gegraaf aan de Kornoeljelaan te doorbreken.

De begrenzing van de beheergebieden ehs heeft plaatsgevonden met een nauwkeurigheid van 50 meter. In de Verordening ruimte wordt daarbij verwezen naar het natuurbeheerplan. In het natuurbeheerplan is het betreffende beheergebied ehs aangeduid als ‘botanisch waardevol grasland’.

De waarde van de zone die bebouwd gaat worden is in de huidige situatie echter zeer beperkt. Hier is geen sprake van een botanisch waardevol grasland. Het betreft een overgangssituatie van de hoger gelegen akkers naar de graslanden van het Dommeldal. Iets verderop is dat wel het geval, waar sprake is van een natte, door kwel gevoede ruigte met onder andere bosbies. Daar zijn op korte termijn ook de grootste winsten te behalen en dat gebied zal worden beheerd als hooiland. Potenties zijn er in het gebied, maar die kunnen alleen op lange termijn worden behaald door middel van specifiek beheer. Dat betekent consequent maaien en afvoeren om de bodem te verschralen cq. minder concurrentiekrachtige planten te bevorderen. In potentie zijn alle graslanden in het Dommeldal botanisch waardevol, maar afstromen van (voedselrijke) kwel, nalevering van voedingsstoffen uit de bomen en het gevoerde intensieve agrarische beheer zorgen hier voorlopig nog voor erg voedselrijke omstandigheden. De potenties zijn er door de ligging in een beekdal, maar de hoge waarden zullen nog even op zich laten wachten.

Het plan Dommelkwartier voorziet in de ontwikkeling van twee woongebieden en de versterking van de aanwezige natuurwaarden in het Dommeldal. Het inrichtingsplan voor het Dommeldal is opgesteld om richting te geven aan een groene inrichting van het Dommeldal, waarbij natuurontwikkeling en het functioneren van het gebied als ecologische hoofdstructuur (ehs) leidend zijn. Bij de planontwikkeling en het opstellen van het inrichtingsplan voor het Dommeldal zijn de doelstellingen voor de ehs als uitgangspunt genomen zodat het ecologisch functioneren van het Dommeldal als geheel zal worden verbeterd. De geringe overschrijding van het beheergebied ehs, binnen de nauwkeurigheidsmarge van 50 meter, met woningbouw vindt plaats in een deel waar de huidige waarden zeer beperkt zijn. De potenties kunnen enkel op de lange termijn behaald worden door middel van specifiek beheer. De geringe overschrijding is binnen de totale ontwikkeling van het Dommelkwartier dan ook niet te beschouwen als een beperking voor het beheergebied ehs.

- Attentiegebied ehs in De Weegbree

Het woongebied De Weegbree is gelegen in het attentiegebied ehs. ‘Attentiegebieden ehs’ zijn zones die de hydrologisch afhankelijke delen van de ehs (natte natuurparels) bedekken. De gebieden zijn: “waterafhankelijke delen die behoren tot een samenhangend complex van natuurgebieden en sterk afhankelijk zijn van hoge grondwaterstanden of kwel. Deze gebieden worden sterk beïnvloed door de inrichting en het beheer van de omgeving en daarom is het beleid er op gericht om de waterhuishouding, waterkwaliteit en inrichting af te stemmen op de ecologische doelstellingen”. Om te voorkomen dat de huidige hydrologische situatie van natte natuurparels verslechtert, wordt een beschermingsbeleid gevoerd, waarbij uitgegaan wordt van een hydrologisch stand still. Om het attentiegebied ehs in het plangebied te beschermen is in het bestemmingsplan een gebiedsaanduiding opgenomen. Dit leidt tot verplichtingen bij de aanvraag van de omgevingsvergunning, waarbij overleg met het waterschap benodigd is.

Voor de ontwikkeling van het woongebied is een watertoets uitgevoerd en een rioleringsplan opgesteld (zie toelichting in paragraaf 4.4). De watertoets en het rioleringsplan zijn uitgevoerd om de voorgenomen planontwikkeling hydrologisch neutraal te ontwikkelen waardoor eventuele hydrologische (negatieve) effecten op de omgeving in relatie tot het attentiegebied ehs, het Keurbeschermingsgebied en Keur attentiegebied (natte natuurparel) worden voorkomen.

De gehele planontwikkeling zal t.a.v. het regenwater niet worden aangesloten op het rioleringsstelsel maar worden afgekoppeld en ter plaatse infiltreren in de ondergrond. Uit de watertoets blijkt dat binnen het deelgebied De Weegbree voldoende ruimte is gereserveerd voor de berging van regenwater. Uit de nadere uitwerking van de watertoets in het rioleringsplan blijkt dat door het aanleggen van meerdere infiltratievoorzieningen (kratten bij de woningen, IT-riool onder de wegen en wadi’s in de groenzones) de toename in verhard oppervlak verspreid over het gebied zal worden gecompenseerd en de grondwateraanvulling door het afstromend regenwater in het plangebied nagenoeg gelijk zal blijven ten opzichte van de huidige situatie (grasland en akkerbouw). De voorzieningen die geadviseerd zijn, hebben een buffercapaciteit voor een bui T=100 + 10% gebeurtenis. Er zal daarom geen sprake zijn van versnelde afstroom van regenwater richting riool of open water, waardoor de grondwateraanvulling in de toekomstige situatie gelijk is aan de huidige situatie. De tegendruk van het grondwater blijft hierdoor stabiel, waardoor de infiltratiesnelheid vanuit de natte natuurparel richting de Dommel gelijk blijft. Door het toepassen van meerdere infiltratievoorzieningen worden er in het plangebied geen grote hoeveelheden regenwater centraal vastgehouden, waardoor plaatselijk eventuele verzadiging van de ondergrond en omgeving (wateroverlast) wordt voorkomen. De ontwikkeling van het woongebied De Weegbree voldoet hiermee aan de bepalingen van de Verordening ruimte ten aanzien van het attentiegebied ehs.

Cultuurhistorie

Het plangebied ligt in het cultuurhistorisch landschap van het Dommeldal. Het is een samenhangend en relatief gaaf oud zandlandschap met beekdalen, akkercomplexen, landgoederen, woeste gronden en jonge ontginningen. Voor het gebied is een ontwikkelingsstrategie geformuleerd dat zich richt op:

• het behoud en beter beleefbaar maken van sporen van oud watermanagement in beekdalen, zoals vloeiweides, viskwekerijen en watermolens;
• het versterken van het contrast tussen de oude ontginningen met akkers enerzijds en voormalige woeste gronden anderzijds;
• het versterken van het natte karakter van de beekdalen en (voormalige) vennen;
• de natuurontwikkeling, waterberging, stedelijke uitbreiding en economische dragers afstemmen op de cultuurhistorische identiteit;
• het vergroten van de cultuurhistorische waardering door vergroting van de beleving.

(uit: Cultuurhistorische Waardenkaart, Provincie Noord-Brabant)

Uitsnede uit kaart ‘Cultuurhistorie’ van Verordening ruimte

In de cultuurhistorisch waardevolle gebieden staat het behoud, herstel of de duurzame ontwikkeling van de cultuurhistorische waarden en kenmerken van de onderscheiden gebieden centraal.

Bij het opstellen van de verkavelingsplannen voor de woongebieden Hoppenbrouwers en De Weegbree en van het inrichtingsplan voor het Dommeldal vormden de (cultuurhistorisch waardevolle) landschappelijke kenmerken een belangrijk uitgangspunt. De waarden van het kleinschalige, halfopen landschap waarin bos, houtwallen, poelen, weilandjes en hooilandjes in een mozaïekstructuur worden afgewisseld, wordt behouden en versterkt in het Dommeldal. De voorgestane natuurontwikkeling is gebaseerd op de van origine aanwezige landschapskenmerken en natuurwaarden in het gebied.

Ook binnen de woongebieden worden de bestaande (cultuurhistorisch waardevolle) landschappelijke elementen behouden en versterkt. Het betreft in beide woongebieden het behoud van de bosjes en waardevolle solitaire bomen en het oude zandpad in De Weegbree. Deze landschapselementen worden versterkt door het realiseren van diverse houtwallen in de woongebieden die aansluiten op de landschapselementen in het Dommeldal. De woongebieden zorgen voor een passende overgang naar het landschap waarbij landschap en stad zijn geïntegreerd.

Uitsnede uit Cultuurhistorische waardenkaart Brabant 2006 met een groot deel van het plangebied aangeduid als waardevol cultuurhistorisch gebied

Grenscorridor N69

De provincie streeft samen met 25 betrokken partijen naar een oplossing voor onder andere de bereikbaarheidsproblematiek op en rond de N69 tussen Eindhoven en België. Als initiatiefnemer heeft de provincie in overleg en overeenstemming met betrokken partijen, waaronder de gemeente Valkenswaard, de Notitie Reikwijdte en Detailniveau opgesteld en tot en met 5 oktober 2010 ter inzage gelegd. In deze notitie zijn een aantal pakketten benoemd (varianten voor het verbeteren of de aanleg van nieuwe infrastructuur). De variant ‘Midden 3’ gaat door het Dommeldal, juist waar de gemeente het Dommeldal in wil richten zoals voorgesteld in plan Dommelkwartier.

Inmiddels is een Structuurvisie vastgesteld voor een tracé van de N69. Dit tracé betreft de zogenoemde Westparallel. De Middenvariant wordt in de structuurvisie niet meer meegenomen. De variant ‘Midden 3’ is als onvoldoende geschikt geacht. De discussie omtrent de N69 heeft derhalve geen relatie meer met plan Dommelkwartier.