2.3 Bestaande ruimtelijke situatie Tiel West

Uit voorgaande paragraaf blijkt dat onderhavig plangebied, het stadsdeel Tiel West, voor een groot deel in de jaren ’60 en ’70 van de vorige eeuw is gebouwd. De kenmerkende bouwstijlen en verkavelingen van die tijd bepalen dan ook voor een groot deel het beeld. De verkavelingen uit de jaren ’60 en ’70 zijn rationeel en ruim van opzet, het woningaanbod bestaat voor een groot deel uit (sociale) huur, waarvan een deel in de vorm van portiekflats. Rond het station en de oude stad is sprake van een pluriformer bebouwingsbeeld. De afbeelding op de volgende pagina geeft inzicht in de ontwikkeling van het plangebied.

 

Voor de beschrijving van de bestaande situatie in Tiel West, die ten grondslag ligt aan onderhavig bestemmingsplan, wordt onderscheid gemaakt in de bebouwingsstructuur, groenstructuur, verkeersstructuur en functionele structuur.

 

Ontwikkeling Tiel West bron: Gebiedsvisie Tiel- West, SAB Arnhem B.V.

 

2.3.1 bebouwingsstructuur

Ten behoeve van de beschrijving van de bebouwingsstructuur, met bijbehorende kwaliteit van de openbare ruimte, is het plangebied Tiel West verdeeld in een aantal uniforme ruimtelijke eenheden. De begrenzing van die eenheden wordt bepaald door harde grenzen, zoals infrastructuur, functionele begrenzingen en de bouwperiode. Onderstaande afbeelding geeft inzicht in deze verdeling.

 

deelgebieden Tiel West bron: Gebiedsvisie Tiel-West, SAB Arnhem B.V.

Hierna volgt per deelgebied een korte toelichting, waarin de belangrijkste kenmerken van de bebouwingsstructuur staan beschreven.

 

2.3.1.1 Schil

 

Rond het oude historische centrum van Tiel ligt een schil met bebouwing uit diverse perioden, hetgeen een gevarieerd beeld tot gevolg heeft. De grotendeels lage bebouwing omvat hoofdzakelijk één of twee bouwlagen met een kap. De bebouwing ontstond in eerste instantie rond de uitvalswegen van Tiel, met name langs de Stationsstraat en de Lingedijk/Molenstraat, Veemarkt, Voor de Kijkuit, Walburgbuitensingel, Nieuweweg, Heiligestraat, Hucht, Brugstraat en de Nieuwe Tielseweg.

Rond het stadspark de Kleine Plantage in het zuidoosten van dit deelgebied werden tijdens de industriële revolutie (vanaf circa 1840) verschillende fabrieken gebouwd. De arbeiderswoningen (‘Tielse huisjes’) zijn gesitueerd in het gebied tussen de Waltgerlaan en dit stadspark. Fabrieken zijn destijds eveneens gerealiseerd ten noorden van de Nieuwe Tielseweg. Het Rio-terrein is hiervan een voorbeeld. De clustering van bedrijven en woningen is karakteristiek voor de centrumschil.

In het noordwesten van het deelgebied, ten oosten van de Heiligestraat, is sprake van vooroorlogse bebouwing in de vorm van tuindorpen. Het betreft een zorgvuldige ruimtelijke compositie van bouwblokken en de openbare ruimte.

Overigens is de bedrijfsvoering op het Rio-terrein reeds enige tijd gestaakt, waardoor het terrein tot voor kort braak lag. De gemeente heeft besloten ter plaatse een eigentijds woongebied te realiseren, in de vorm van circa 49 eengezinswoningen en circa 100 appartementen. Hiertoe is reeds een planologische procedure doorlopen. De bouw van de eerste fase, in de vorm van 6 blokken met eengezinswoningen, is inmiddels gestart. Qua architectuur wordt aangesloten op de directe omgeving. Evenwichtigheid en versterking van de bestaande bouw zijn uitgangspunten voor het ontwerp, net als het creëren van een veilige en kindvriendelijke woonomgeving. De bouw van de tweede fase, in de vorm van circa 100 appartementen, wordt over enkele jaren gestart.

De kwaliteit van dit deelgebied zit in een aantal aspecten. Het gebied kent een grote variatie, variatie in het bebouwingsbeeld maar ook in dichtheden en functies. Dit zorgt voor mooie ruimtelijke contrasten en levendigheid. De kleinschaligheid van grote delen van het gebied is een kwaliteit, deze gebieden hebben een intieme en geborgen sfeer. Enkele fraaie gebouwen en ensembles dragen bij aan de architectonische kwaliteit van het gebied.

Een aandachtspunt voor de schil rond het centrum is de parkeerproblematiek. Door de kleinschalige dimensionering is de openbare ruimte niet meer berekend op de aantallen auto’s die tegenwoordig een plek moeten krijgen. Het beheer van de openbare ruimte is een ander aandachtspunt. Door de functiemenging en een verkeerde oriëntatie van de bebouwing is er sprake van een grote druk op de openbare ruimte en komt het voor dat er achterkanten naar de straat zijn gekeerd.

 

2.3.1.2 Spoorzone

De zone langs het spoor laat een mix zien van bedrijvigheid en wonen. De spoorzone is in drie delen opgedeeld, namelijk de delen industrie, stationsomgeving en lingehoven.

 

 

 

Spoorzone ‘industrie’

Tussen de Provincialeweg (N834) en het NS-station wordt hoofdzakelijk ruimte geboden aan bedrijvigheid en industrie. Deze bedrijfsmatige ontwikkeling is reeds voor de Tweede Wereldoorlog in gang gezet. Wat destijds is begonnen als een industriegebied aan de rand van de stad, ligt nu midden in Tiel. Het gebied is verouderd, zowel de bebouwing als de openbare ruimte, en in zichzelf gekeerd. Er is gewoekerd met beschikbare ruimte en daardoor doet het gebied leeg en statisch aan. De bouwvolumes worden gekenmerkt door eenvoud in vormgeving, sobere afwerking en wisselend formaat. Als een groene enclave ligt midden in het bedrijventerrein de Algemene Begraafplaats.

 

Spoorzone ‘stationsomgeving’

Tussen de oude stad en het station ligt een kleine woonwijk tussen de Mr. Thorbeckestraat, de Stationsstraat en de Prinses Beatrixlaan. Het wijkje heeft een fraaie formele stedenbouwkundige structuur met een centrale ligging voor het stationsgebouw. De wegen Stationsstraat, Stationsweg en Lingedijk vormen daarbij historische routes met statige individuele panden. Tussen de Stationsweg en de Dr. Schaepmanstraat is sprake van linten lage, aaneengebouwde arbeiderswoningen uit de periode rond 1900 (‘Tielse huisjes’). De bebouwing tussen de Pinses Beatrixlaan en de Dr. Schaepmanstraat omvat doorgaans twee lagen met een kap, waarbij de vormgeving van de bouwblokken als eenvoudig en sober is te karakteriseren.

De kwaliteit van het gebied is dat het een goed vormgegeven verbinding tussen het station en het stadscentrum vormt. Dit is te danken aan de stedenbouwkundige structuur en de vormgeving van de openbare ruimte en bebouwing.

 

Spoorzone ‘lingehoven’

Het gebied Lingehoven, tussen de Stationsstraat en de Kijkuit, kenmerkt zich door een pluriforme uitstraling. Centraal in het gebied ligt de oude stroom de Doode Linge. De randen van dit deelgebied worden gevormd door de lintbebouwing langs de uitvalswegen de Lingedijk en de Kijkuit, waarbinnen voornoemde Tielse huisjes zijn terug te vinden. Het middengebied is een samenspel van kleine bedrijfjes, woningbouw, begraafplaatsen en weiden. De verdichting van de lintbebouwing is hier nooit helemaal voltooid. Door de ontwikkelingsgeschiedenis van het gebied heeft het een gefragmenteerde structuur zonder doorlopende verbindingen. Het gebied is in zichzelf gekeerd. Door de ligging nabij het centrum, het aanwezige groen (Doode Linge en een joodse begraafplaats) en waardevolle bebouwing is de potentie van het gebied echter hoog.

 

2.3.1.3 Bloemenbuurt - Burgemeesterswijk

De Bloemenbuurt is ontwikkeld vanaf de jaren ’30 tot circa 1960 en ligt ten noorden van de Burgemeester Cambier van Nootenlaan. Centraal in de buurt ligt het Leliepark. Dit park draagt in hoge mate bij aan de kwaliteit van de buurt. Andere kwaliteiten zijn het kleinschalige karakter, het aanwezige groen in een deel van de straten, de nabijheid van scholen en voorzieningen en enkele karakteristieke gebouwensembles. In het noorden van de Bloemenbuurt, langs de Papesteeg, is sprake van een historische lintbebouwing. Een deel van de straten, zoals de Dahlia- en Tulpstraat, heeft daarentegen juist een stenig karakter door het ontbreken van voortuinen en beplanting. De bebouwing heeft de kenmerken van een eenvoudige blokverkaveling bestaande uit doorgaans twee lagen met een kap. Het parkeren is een aandachtspunt in deze straten.

De Burgemeesterswijk, ten zuiden van de Burgemeester Cambier van Nootenlaan, is gebouwd in de jaren ’60. Het is een klein wijkje bestaand uit met name rijwoningen en portiekflats. De stedenbouwkundige structuur heeft kenmerkende elementen uit de jaren ’60, zoals het gebruik van een stempelverkaveling en het grote aandeel openbaar (snipper)groen. Het straatprofiel heeft hier baat bij, de functionaliteit van het openbaar groen is echter niet groot. De architectonische kwaliteit van de woningen is beperkt. Dit geldt met name voor de portiekflats.

 

Tussen Bloemenbuurt/Burgemeesterswijk en Teisterbantlaan ligt een cluster met kantoren, scholen en voorzieningen. Het gebied is gedurende een langere periode tot ontwikkeling gekomen. De gebouwen zijn als losse objecten in de ruimte geplaatst. Er is dan ook geen sprake van een duidelijke structuur. De maat en schaal van de bebouwing varieert en wijkt sterk af van zijn omgeving. Stedenbouwkundig is er nauwelijks aansluiting bij de omringende wijken of de Teisterbantlaan.

 

2.3.1.4 Hertogenwijk

De Hertogenwijk is in de jaren ´60 gebouwd. De Hertogenwijk ligt tussen de Nieuwe Tielseweg en de Ophemertsedijk. De wijk heeft, met name in het westen, een hoog aandeel huurwoningen in de vorm van rijwoningen of flats. De woningen hebben een eenvoudige hoofdmassa en zijn veelal sober voor wat betreft detaillering en materiaal- en kleurkeuze. Kenmerkend voor de wijk is de grote variëteit aan culturen. De Hertogenwijk heeft een aantal buurtvoorzieningen, zoals een klein buurtcentrum, een supermarkt en een Moluks religieus centrum. Een deel van de Hertogenwijk functioneert als Molukse buurt. Het gaat daarbij om het gebied tussen de Diderik Vijghstraat en de Jelis van Riemsdijklaan. Tussen de Hertog Reinaldlaan en de Jonge Schutskooilaan wordt momenteel gebouwd. Deze zone kent een gemengd programma, zoals wonen, scholen, maatschappelijke functies, deels in hogere bouw.

 

De kwaliteit van de Hertogenwijk wordt met name bepaald door de ligging. De wijk ligt immers vlakbij het centrum van Tiel en de groene uitloopgebieden langs de Waal en het Inundatiekanaal. De stedenbouwkundige structuur van de wijk met straten die uitkomen op de brede groene dijkzone is waardevol. Daarnaast biedt de wijk ruimte aan het stadspark Kleine Plantage en zijn er verspreid diverse voorzieningen aanwezig. Er is tevens een aantal aandachtspunten te benoemen voor de wijk. Het betreft onder andere de redelijk eenzijdige woningvoorraad en de veelal lage architectonische kwaliteit. Daarnaast zijn veel van de woningen verouderd en verkeert de openbare ruimte op veel plekken in een slechte staat.

 

2.3.1.5 Omgeving Tielerwaardlaan

Tussen de Nieuwe Tielseweg, Teisterbantlaan en het industriegebied Spoorzone ligt een woonwijk, gebouwd in de jaren ’70 van de vorige eeuw. De buurt wordt gekenmerkt door relatief veel huurwoningen en woningen in flats en heeft een eenzijdig woningaanbod. De stedenbouwkundige structuur is rationeel.

De heldere stedenbouwkundige structuur en de ligging tussen groen en water zijn de pluspunten van deze wijk. Recentelijk is de buurt gerenoveerd. Het gaat daarbij om het opknappen, slopen en herbouwen van woningen en de aanpak van de openbare ruimte.

 

2.3.1.6 Wadenoijenlaan Oost en West

 

Deze wijken bevinden zich tussen het Inundatiekanaal, de Nieuwe Tielse Weg en het spoor en zijn overwegend gebouwd in de jaren ’70. Er is sprake van een relatief groot aandeel huurwoningen, deels in de vorm van flats. De Wadenoijenlaan is de ruggegraat van de wijk en de route richting het centrum van Tiel. De fietsroute langs het Inundatiekanaal is ook een belangrijke verbinding richting het centrum. De nabijheid van grote groen- en waterstructuren is een kwaliteit van dit gebied. In de directe woonomgeving is veel groen en in de meeste straten staan laanbomen. Daarnaast zijn er veel voorzieningen in de wijk, zoals sport- en winkelvoorzieningen en scholen. Naast kwaliteitspunten is er tevens een aantal aandachtspunten te benoemen voor deze wijk. Zo kan de ruimtelijke relatie tussen de woonwijk en de kanaalzone worden verbeterd en verdient het opheffen van de geïsoleerde ligging, als gevolg van grote infrastructurele elementen, van met name het westelijk deel van de woonwijk aandacht. Daarnaast zijn delen van de woningvoorraad en de openbare ruimte bouwkundig en functioneel verouderd.

 

2.3.2 Groen- en waterstructuur

Groen en water zijn belangrijk voor de leefbaarheid van de stad. Daarnaast is een goed waterbeheer van belang. De aanwezigheid en kwaliteit van groen en water in Tiel West varieert. De meest relevante groen- en waterstructuren en -elementen zijn in onderstaande afbeelding aangeduid. Er is onderscheid te maken in groen en water op een diverse schaalniveaus.

 

Tiel West heeft allereerst een aantal groen- en waterstructuren met een essentieel belang voor het hogere schaalniveau. Het gaat daarbij in ieder geval om de Waal en het Inundatiekanaal, die de zuidelijke begrenzing van de Tiel West vormen. Het Inundatiekanaal is aan het eind van de 19e eeuw aangelegd. Het Inundatiekanaal had daarbij als doel het voeden van de Hollandse waterlinie in tijden van oorlog. Het kanaal is vanwege de cultuurhistorische waarde als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie aangewezen als rijksmonument. Het kanaal heeft nu met name kwaliteit als een lineaire structuur in oost-west richting. De aangrenzende wijken profiteren nog onvoldoende van de aanwezigheid en schoonheid van deze structuur en van de Waal. Daarnaast is in dit kader de Doode Linge van belang. De Doode Linge is in het verleden van groot belang geweest voor de ontwikkeling van Tiel. In de bloeiperiode van Tiel lag de koopliedenwijk aan de Doode Linge. In de loop der tijden is de Doode Linge verworden tot een kleine stroom en met name tijdens de eerste stadsuitbreidingen (tussen 1944 en 1960) heeft de Doode Linge een ondergeschikte rol gekregen. Dit is terug te zien in het gebied tussen de Lingedijk en de Kijkuit, waar de waterloop met name aan achterkanten en parkeerplaatsen grenst.

 

In het plangebied Tiel West zijn daarnaast groen- en waterelementen met een belang op wijkniveau te benoemen. Het betreft allereerst het stadspark Kleine Plantage in het oosten van het plangebied. Het park en haar omgeving kennen een lange historie, waarbij het park gedeeltelijk is bebouwd. Het overgebleven gebied is daardoor enigszins versnipperd en grenst veelal aan achterkanten van bebouwing. Daarnaast zijn drie grote begraafplaatsen in het plangebied aanwezig, aan de Papesteeg, ten westen van de Lingedijk en de Joodse begraafplaats nabij Oostendorp. Deze begraafplaatsen vormen grote, groene ruimten in de stad en omvatten veelal volwassen beplanting.

 

Tevens vormen sportvelden groene locaties in de wijk. Het betreft het sportveld van het RSG Lingecollege, tussen de Nieuwe Tielseweg en de Bloemenbuurt, en het sportpark de Ridderweide in de oksel van het Inundatiekanaal en de spoorlijn. De sportlocaties beslaan veelal een grote ruimte. Door het ontbreken van een openbaar karakter hebben de locaties niet direct een groene functie voor de wijk. Voorts bepaalt de begeleiding met groen en water langs de belangrijke stads- en wijkontsluitingswegen voor velen het aangezicht van Tiel West. Het betreft onder andere de Nieuwe Tielseweg en de Teisterbantlaan. Deze lange wegen laten zich op verschillende manieren zien, bepaald door het al dan niet aanwezig zijn van waterlopen en beplanting. Het profiel van de wegen is op diverse locaties voor verbetering vatbaar.

 

Tot slot zijn er nog relevante groen- en waterelementen te onderscheiden met een belang op hoofdzakelijk het lokale buurtniveau. Het betreft allereerst het buurtpark Leliepark tussen de Anjerstraat en de Leliestraat. Dit park ligt zeer centraal tussen de Bloemenbuurt en de Burgemeesterswijk en is van hoge waarde voor de stedenbouwkundige structuur van deze buurten.

 

Daarnaast kenmerken de uitbreidingswijken uit de jaren ’60, ’70 en ’80 zich door een groene woonomgeving. Er zijn destijds nieuwe verkavelingen geïntroduceerd, waarbij getracht is het groen op een speelse manier door de wijken te halen. De gebruiksmogelijkheden van dit groen zijn door de versnippering beperkt. Ter hoogte van de bocht in de Provincialeweg (N834) is recentelijk een waterpark aangelegd.

 

bestaande en gewenste groen en waterstructuren in Tiel West

bron: Gebiedsvisie Tiel -West, SAB Arnhem B.V.

 

2.3.3 Verkeersstructuur

Routes en verkeersverbindingen zijn belangrijk voor het functioneren van de stad. Ze zijn bepalend voor de bereikbaarheid en de samenhang in een gebied. Daarnaast zijn de routes van belang voor de beleving van de stad. Routes kunnen zowel voor autoverkeer als langzaam verkeer zijn. Routes voor doorgaand verkeer hebben invloed op hun omgeving. Door een goede inpassing moeten eventuele negatieve effecten voorkomen worden.

 

De meest relevante routes in Tiel West zijn de volgende:

• Teisterbantlaan - Papesteeg - Prinses Beatrixlaan. Een belangrijke ontsluiting van het centrum. De Teisterbantlaan maakt daarbij onderdeel uit van een route voor het vervoer van gevaarlijke stoffen.

• De Provincialeweg - Nieuwe Tielseweg. Een belangrijke ontsluiting van het centrum van Tiel en één van in totaal slechts twee uitvalswegen richting de snelweg A15.

• De Wadenoijenlaan. Deze weg vormt de ruggegraat voor de woonwijken ten zuiden van de Nieuwe Tielseweg. De Wadenoijenlaan loopt aan beide uiteinden dood. In het deelgebied Wadenoijenlaan West stopt de route bij het sportpark Ridderweide. In het deelgebied Hertogenwijk is ervoor gekozen de doorgaande route richting het centrum te knippen.

• De fietsroute die langs het Inundatiekanaal en over de Ophemertsedijk richting het centrum loopt.

• De Brugstraat als één van de belangrijkste ontsluitingen van het centrum van Tiel voor langzaam verkeer.

 

Opvallend is dat deze relevante routes allen routes in oost-west richting naar het centrum betreffen. Om het netwerk optimaal te kunnen benutten zijn uiteraard ook noord-zuid verbindingen van belang. De volgende noord-zuid verbindingen vervullen deze rol en verdienen veelal aandacht voor wat betreft verbetering van hun profiel:

• Heiligestraat-Hertog Reinaldlaan. Deze route verbindt de Hertogenwijk met het station en aan deze route liggen een school (RSG Lingecollege) en maatschappelijke en sociale voorzieningen langs de Hertog Reinaldlaan.

• Teisterbantlaan. De Teisterbantlaan is een belangrijke route naar het station en ontsluit het scholencluster. De Teisterbantlaan is geen doorgaande route, het verbindt de Nieuwe Tielseweg met de Papesteeg.

• (Verlengde) Waardenburglaan; De Waardenburglaan verbindt Tiel West met de nieuwe wijk Passewaay en is een belangrijke ontsluiting voor het woongebied Tielerwaardlaan e.o.

Voornoemde relevante routes en verbindingswegen zijn op onderstaande afbeelding aangeduid.

 

bestaande en gewenste wegenstructuur Tiel West

bron: Gebiedsvisie Tiel-West, SAB Arnhem B.V.