Plan: Nijverdal Noordoost Kruidenwijk-Hulsen

2.1 Cultuurhistorie

De cultuurhistorische ontwikkeling van Nijverdal wordt in deze paragraaf omschreven aan de hand van de topografische kaartenreeks van circa 1850, 1900, 1950 en 2000.

SITUATIE TOT 1850

Nijverdal is rond 1831 ontstaan op de kruising van de straatweg Zwolle-Almelo met de toen nog redelijk bevaarbare rivier de Regge.

In die tijd werd bij veel boerenbedrijven en in woningen het weven van textiel als nevenactiviteit beoefend. Voor het opslaan, verzenden en verpakken van de thuis vervaardigde producten werd op deze kruising een magazijn gebouwd. Door de Nederlandse Handelsmaatschappij (NHM) werd de handweverij 'etablissement Ainsworth' opgericht welke later de naam Nijverdal kreeg. De eerste woningen van Nijverdal (wevershuisjes) werden gebouwd langs de Hoge Dijk.

Voor de ontwikkeling van Nijverdal is het esdorp Noetsele in hoge mate bepalend geweest. Voor 1830, toen Nijverdal nog niet bestond, was Noetsele een nederzetting van betekenis. Noetsele bestond in die tijd uit 30 boerderijen, verbonden met zandwegen en paden.

In het Reggedal lagen de gemeenschappelijke weidegronden en hooilanden. Om vanuit Noetsele de hooilanden te bereiken, werden oost-westlopende dijkjes en wegen aangelegd, zoals de Blokkendijk, de Nijkerkerdijk en de Hoge Dijk. Dit wegenpartroon is nog duidelijk herkenbaar in het zuidelijke dorpsdeel.

De landgoederen Boomcate, Eversberg en Duivecate waren in 1850 al aanwezig. Rond landgoed de Eversberg (ten oosten van de Regge, ter hoogte van het plangebied) lag een kleinschalig bouwlandgebied, ontsloten door een grillig wegenpatroon met veel bomenrijen en bosjes. De structuren van de landgoederen zijn nu nog goed herkenbaar en cultuurhistorisch en ecologisch waardevol.

1850-1900

In 1852 werd de handweverij Ainsworth omgebouwd tot de Koninklijke Stoomweverij. Parallel aan de straatweg Almelo-Zwolle werd eind 1880 een spoorlijn aangelegd. Langs de Regge werd rond die tijd de Koninklijke Stoombleekerij opgericht met gebouwen ten noorden en ten zuiden van de oost-westverbinding. Een van de fabrieken werd direct oostelijk van het plangebied aan de Regge gebouwd.

Ten behoeve van de groeiende textielnijverheid en het benodigde personeel werden complexen van arbeiderswoningen opgericht, zoals 'De Blokken' langs de Blokkendijk en 'De Verdeling' langs de Grotestraat (Almelo-Zwolle). Later breidde de bebouwing van Nijverdal uit langs de Grotestraat, de Wilhelminastraat en de Rijssensestraat.

In het onderhavige plangebied bleef het gebied tot 1900 nog open, alleen nabij de fabriek en langs de grotere toegangswegen in Nijverdal, stond rond 1900 al enige bebouwing.

1900 - 1950

In 1910 werd de spoorlijn Hellendoorn-Neede aangelegd. Al spoedig bleek dat de lijn voor personenvervoer niet rendabel was, maar het spoor heeft nog jaren dienst gedaan voor de aanvoer van goederen naar de fabrieken. Rond 1950 waren alle grote bedrijfsgebouwen van de textielindustrie op het spoor aangesloten (zie de historische kaarten van 1900 en 1950). Het tracé heeft grote invloed gehad op het stratenpatroon van Nijverdal en is op verscheidene plaatsen nog steeds herkenbaar, bijvoorbeeld in de vorm van bomenrijen die vroeger langs de spoorberm stonden. De voormalige spoorlijn (thans de Meester Ponsteenlaan/Oranjestraat/Parallelweg) ligt midden in dit plangebied. In de jaren twintig zijn belangrijke uitbreidingen van fabriekscomplexen tot stand gekomen.

Tot 1930 groeide de bevolking tot circa 6.500 inwoners.

Met uitzondering van de nederzetting Noetsele heeft nagenoeg langs alle wegen een verdichting van de bebouwing plaatsgevonden. Het essenpatroon westelijk van Nijverdal is in 1950 over de gehele lengte nog goed herkenbaar. Tot 1950 waren tussen de verschillende straten nog veel open ruimtes aanwezig.

1950 - 2000

Vooral vanaf 1945 werd de ontwikkeling van Nijverdal planmatig aangepakt. Noetsele en Nijverdal zijn aan elkaar gegroeid. De uitbreiding van Nijverdal heeft sinds 1950, na het opvullen van de vele open ruimtes, voornamelijk aan de zuidkant plaatsgevonden, ter weerszijden van de Rijssensestraat. Ook aan de zuidoostkant en aan de overzijde van de Regge hebben forse woonuitbreidingen plaatsgevonden, alsmede de inrichting van het bedrijventerrein 't Lochter.

De laatste belangrijke ontwikkeling is de Kruidenwijk: een omvangrijke nieuwbouwwijk los van de bestaande kernen, ten oosten van Hulsen. Naast de eerste fases ten oosten en noorden van het wijkwinkelcentrum in Kruidenwijk centrum is met de zogenoemde fase Kruidenwijk west de nieuwbouwwijk tegen het dorp Hulsen aangebouwd. Met de ontwikkeling van de Kruidenwijk is het waardevolle binnenstedelijk gebied (groene hart) is daarbij gespaard.

2.2 Bevolking en woningvoorraad

BEVOLKING

Tussen 1998 en december 2011 nam de gemeentelijke bevolking als geheel toe van 35.544 naar 35.796 inwoners (stijging van 0,6%). Deze toename zette zich door tot 2009. In de afgelopen 3 jaren is er sprake van een lichte daling.

Tussen 2001 en december 2011 nam de gemeentelijke bevolking in de kern Nijverdal toe van 23.944 naar 24.925. Dat betekent een toename van 945 inwoners in de afgelopen tien jaren, een groei van 3,9%.

Per 1 januari 2012 heeft de Kruidenwijk (excl. de Heemtuin) 6337 inwoners. Hiervan neemt het deelgebied kruidenwijk oost 2722 inwoners voor haar rekening. Kruidenwijk centrum telt 283 inwoners en kruidenwijk noord en west respectievelijk 1827 en 1505. In Hulsen dorp bedroeg het aantal inwoners 342 per 1 januari 2012. Het totale gebied Kruidenwijk (excl. Heemtuin) en Hulsen komt daarmee totaal op 6679 inwoners, ofwel 18,6% van de totale gemeentelijke bevolking.

De leeftijdsopbouw van de Kruidenwijk (excl. Heemtuin) wijkt in enige mate af van het gemeentelijk gemiddelde. Zoals we vaker zien in nieuwbouwwijk zien we een groter aandeel jongeren en een kleiner senioren aandeel dan gemiddeld. Het percentage 0 - 19 jarigen (31,5%) ligt een circa 7% boven het gemeentelijke niveau, De groep 20 - 64 jarigen (61%) is ongeveer vergelijkbaar en het percentage ouderen boven de 64 jaar is met 6,6% ruim 10% lager.

De leeftijdsopbouw in Hulsen dorp laat als historisch bebouwd gebied een traditioneler beeld zien dat meer bij de cijfers op gemeentelijk niveau aansluit, te weten 26% voor de 0 - 19 jarigen, 59% voor de 20 tot 64 jarigen en voor de 65 jarigen en ouder 15%.

WONINGVOORRAAD

Op 1 januari 2000 was de woningvoorraad 13.219 in de gemeente. Het aantal steeg tot 14.022 op 1 januari 2010. Dat betekent gemiddeld een jaarlijkse groei van ruim 80 woningen. Na een periode waar relatief beperkt is gebouwd heeft de afgelopen twee jaar met plannen als Nieuw Dunant en Buursink in het centrum en Kruidenwijk zuid en Hellendoorn Noord een inhaalslag plaats gevonden . Per 1 januari 2012 is de woningvoorraad gegroeid naar 14.795 woningen, waarvan nog 595 in aanbouw waren.

WONINGBEZETTING

In de gemeente als geheel is de gemiddelde woningbezetting gedaald van 2,70 personen per woning in 2000 tot 2,57 personen per woning in 2010.

Verwacht wordt dat de daling van de gemiddelde woningbezetting de komende jaren zal voortzetten, zowel in de hele gemeente, als in het plangebied.