Plan: Duivecate-Reggedal

De occupatie geeft de patronen aan die voortkomen uit het menselijk gebruik van de ondergrond en de netwerken. De ruimtelijke inrichting is vooral ook het gevolg van de manier waarop het grondgebruik is georganiseerd. De navolgende afbeeldingen van de (historische) topografische kaarten geven een duidelijk inzicht in de historische ontwikkeling van het gebied en omgeving.

 

Woonbebouwing

Hellendoorn

Rond 1850 bestond Hellendoorn uit boerderijen, in een losse structuur gegroepeerd rondom de Hervormde kerk. Een belangrijk onderdeel was de centraal in het dorpsgebied gelegen open ruimte de 'Geuren'. Het gebied, dat kerkelijk bezit was, bestond uit (moes)tuinen en fruitbomen. Na 1850 kwam er enige uitbreiding langs de uitvalswegen naar Ommen (Ommerweg) en Nijverdal (Ninaberlaan).Tussen 1908 en 1935 was Hellendoorn het beginpunt van de Lokaalspoorweg Maatschappij Neede-Hellendoorn. Het station stond aan de westzijde van het dorp aan de Johanna van Burenstraat, ter hoogte van het huidige hotel. Het stationsgebouw is in 1965 afgebroken (Gemeente Hellendoorn, 1977). Een parkeerplaats met enkele oude bomen herinnert nog aan het vroegere 'stationsplein'.

 

Historische ontwikkeling Nijverdal

Circa 1850 Circa 1900

 

 

Circa 1950 Circa 2000

 

Het tracé van de voormalige spoorlijn is in het dorpsgebied van Hellendoorn niet meer herkenbaar; ten zuiden van het dorp en in Nijverdal is dit wel het geval.

De Pastoor Rientjesstraat en de Meester Pontsteenlaan volgen beide het oude spoortracé.

 

Nijverdal

Nijverdal is rond 1831 ontstaan op de kruising van de straatweg Zwolle-Almelo met de toen nog redelijk bevaarbare rivier de Regge. In die tijd werd bij veel boerenbedrijven en in woningen het weven van textiel als nevenactiviteit beoefend.

 

Voor het opslaan, verzenden en verpakken van de thuis vervaardigde producten werd op deze kruising hiervoor een magazijn gebouwd. Door de Nederlandse Handelsmaatschappij (NHM) werd de handweverij 'etablissement Ainsworth' opgericht welke later de naam Nijverdal kreeg. De eerste woningen van Nijverdal (wevershuisjes) werden gebouwd langs de Hoge Dijk (Freïe, 2004).

 

Voor de ontwikkeling van Nijverdal is anderzijds het esdorp Noetsele in hoge mate bepalend geweest. Voor 1830, toen Nijverdal nog niet bestond, was Noetsele een nederzetting van betekenis. Noetsele bestond in die tijd uit dertig boerderijen, verbonden met zandwegen en paden. In het Reggedal lagen de gemeenschappelijke weidegronden en hooilanden.

 

In 1852 werd de handweverij Ainsworth omgebouwd tot de Koninklijke Stoomweverij.

Parallel aan de Straatweg Almelo-Zwolle werd eind 1880 een spoorlijn

aangelegd. Langs de Regge werd rond die tijd de Koninklijke Stoombleekerij opgericht met gebouwen ten noorden van de Stoomweverij en gebouwen ten zuiden van Nijverdal. Ten behoeve van de groeiende textielnijverheid en het benodigde personeel werden complexen van arbeiderswoningen opgericht zoals 'De Blokken' langs de Blokkendijk en 'De Verdeling' langs de Grotestraat (Almelo-Zwolle). Vanaf 1945 werd de ontwikkeling van Nijverdal planmatig aangepakt.

Noetsele en Nijverdal zijn aan elkaar gegroeid. De uitbreiding van Nijverdal heeft sinds 1950, na het opvullen van de vele open ruimtes, voornamelijk aan de zuidkant plaatsgevonden, ter weerszijden van de Rijssensestraat. Ook aan de zuidoostkant en aan de overzijde van de Regge hebben forse woonuitbreidingen plaatsgevonden alsmede de inrichting van het bedrijventerrein 't Lochter. Slechts enkele open ruimtes in het beekdal zijn gespaard (Freïe, 2004).

 

Hulsen/Kruidenwijk

Het 'dorp' Hulsen is een geconcentreerde verzameling huizen en boerderijen met een eigen identiteit. Net als het dorp Hellendoorn is Hulsen gebouwd op de hogere delen langs de Regge en het hoogveen. Tot de jaren 80 kende het gebied een landelijk karakter, echter met de verdere groei van de bevolking in Nijverdal ontstond ook de vraag naar meer woningen. In het structuurplan van 1976 is afgewogen waar er nog voldoende ruimte is om een woonwijk van minimaal 3.000 woningen. De gemeente Hellendoorn is verder voornemens om in een periode van 10 jaar ten zuiden van Kruidenwijk 450 woningen te bouwen. Ten behoeve van de ontwikkeling van de woonwijk 'Kruidenwijk-zuid' is in 2003 een Structuurschets inclusief een tracéstudie voor de noord-zuidverbinding opgesteld. Naast deze verdere ontwikkeling van de Kruidenwijk spelen een aantal ontwikkelingen in de directe nabijheid van de Kruidenwijk die invloed hebben op het gehele planproces. Zo is het Waterschap voornemens de waterhuishouding in het Reggedal aan te pakken, gaat Rijkswaterstaat aan de slag met de spoorlijn en de N35 en streeft Landschap Overijssel ernaar de oorspronkelijk natte hoogveensituatie van het Wierdense Veld zoveel mogelijk te herstellen. Ter mitigatie en compensatie van zowel de aanleg van de randweg als de verbreding van de RW35 is 'de Groene Mal' opgesteld. In dit plan wordt een voorstel gedaan voor een samenhangende natuurlijke inrichting van het Reggedalgebied van Nijverdal.

Daarnaast wordt een nieuwe noord-zuidverbinding aangelegd ter ontlasting van de doorgaande routes door de kernen en stedelijke centrumgebieden. Onderdeel hiervan is de aanleg van een randweg vanaf de N35 via de rotonde aan de Helmkruidlaan. Vanaf deze rotonde is een verder tracé in noordelijke richting onderwerp van studie.

 

Binnenstedelijk gebied

Op de historische kaart van 1850 is te zien hoe weinig bebouwing het gebied kende in vergelijking met nu. De grootste concentraties zijn te vinden op de Jipkesbelt en langs de Ninaberlaan en Vrugteveenseweg. Verder vallen de landgoederen Duivecate en Eversberg op met hun herkenbare (lanen)structuren. Na de tweede wereldoorlog zijn er verschillende (vakantie)woningen in het gebied gebouwd. Sneller dan het buitengebied is de agrarische functie hier verdrongen door woon- en recreatieve functies. Op dit moment zijn nog slechts twee agrarische bedrijven actief in het gebied. De woonfunctie is dominant al dan niet gecombineerd met kleinschalige agrarische activiteiten, zoals het houden van paarden, koeien en schapen op hobbymatige schaal.

 

Landgoederen

 

Duivecate

Tussen Nijverdal en Hellendoorn ligt halverwege het bosrijke landgoed Duivecate. Halverwege de Joncheerelaan is de belangrijkste toegang in de vorm van een oude laan naar het huis.

De naam is afkomstig van het eeuwenoude 'duvelscotte', zoals het al wordt genoemd in 1339 waar het als erf voorkomt.

 

Het huis 'Duivecate' is rond 1630 in het bezit gekomen van het beroemde Burgemeestersgeslacht Van Duren uit Deventer. Het afgebrande Duivecate is herhaaldelijk verbouwd. Het landhuis is in 1931 afgebrand en vervangen door een moderner gebouw. Het 'oorspronkelijke' tuinkoepeltje bestaat nog wel.

 

De karakteristieke Duivecatelaan De vleermuizenkelder

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Eversberg

Op kaarten uit het einde van de 19e eeuw is te zien dat direct ten westen van het plangebied een oude Dekzandrug (Eversberg) ligt. De zandige eerdgronden van de Eversberg waren door hun hogere ligging zeer geschikt als vestigingsplaats voor mensen en het ontwikkelen van een bos.

Hier is Havezate gesticht met bijbehorende landgoedbossen, lanen en paden.

In 1943 is het landgoed, behoudens een gedeelte van de kelder, door brand geheel verwoest. De kelder doet op dit moment dienst als huisvesting voor vleermuizen.

 

Bedrijvigheid

Zoals reeds vermeld is de textielindustrie bepalend geweest voor Nijverdal. De fabrieken van Koninklijke Ten Cate (KTC) zijn hiervan nog het bewijs. Deze fabrieken staan net buiten het plangebied maar hebben een grote invloed op de beleving van het plangebied. Sinds 1900 zijn er op die locatie aan de Regge al industriële activiteiten aanwezig. Een aantal bedrijfsonderdelen van KTC zijn op dit moment op de industrieterrein gevestigd. Hierbij moet gedacht worden aan een weverij, textielveredeling, garenspinnerij, kunstgras en geavanceerde kunststofproductie. Langs de Regge is een rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) gevestigd. Ook dit is een bedrijf dat buiten het plangebied valt, maar wel heel duidelijk zijn (in)directe invloed op het plangebied heeft. De installatie is ontsloten via de Helmkruidlaan en G.H. Kappertstraat. De overige bedrijvigheid bestaat uit onder andere agrarisch bedrijven, een kwekerij en een tuincentrum voor vijverbenodigdheden.

 

Plaatsgebonden recreatief gebruik

Het gebied wordt intensief gebruikt voor dagrecreatie in de vorm van fietsen en wandelen door en in het Reggedal. Ook op het gebied van plaatsgebonden dagrecreatie is in het plangebied volkstuinencomplex Jipkesbelt, de atletiekbaan, Manege 't Oale Spoor en Scoutinggebouw 't Lemenschoer aanwezig.

 

Volkstuinencomplex Jipkesbelt

Het volkstuinencomplex Jipkesbelt ligt, zoals de naam al doet vermoeden, aan de Jipkesbeltweg op een hoger gelegen zandkop. Het gebruik van het volkstuinencomplex is als extensief te kenmerken; de aanwezigheid van mensen concentreert zich voornamelijk in de weekenden.

 

Manege 't Oale Spoor

Sinds begin jaren zeventig wordt het huidige manegeterrein aan de Pastoor Rientjesstraat gebruikt voor de Ruitersport. In de loop der jaren is de Menvereniging 'De Helderse Voerluu' als nieuwe activiteit aan de stichting toegevoegd. Deze vereniging vergt veel ruimte voor haar activiteiten. Het ruimtebeslag buiten het eigenlijke manegeterrein is mede om die reden de afgelopen jaren dan ook beduidend toegenomen. Uitbreiding van het complex wordt overwogen. Voorwaarden hiervoor is dat overlast beperkt wordt, activiteiten op het eigen terrein plaatsvinden en de inrichting van het terrein bijdraagt aan een structurele verbetering voor het gebied en de gehele ontwikkeling bijdraagt aan de versterking van de ruimtelijke kwaliteit ter plaatse.

 

Atletiekbaan

Sinds november 1997 heeft de Atletiekvereniging Atletics de beschikking gekregen over een atletiekbaan aan de van Heerdtweg. Direct aan de baan ligt ook een clubgebouw dat voorzien is van diverse faciliteiten. A.V. Atletics is uitgegroeid tot een vereniging met zo'n 250 leden. Ook voor veel jaarlijkse evenementen functioneert het clubgebouw met atletiekbaan als uitvalbasis. Bij de aanleg van de atletiekbaan is een stuk van een oude Reggearm hersteld, daarnaast is er een oeverzwaluwenwal gerealiseerd aan de westzijde van het complex.

 

Scoutinggebouw 't Lemenschoer

Het scoutinggebouw is in gebruik door 'De Reggegroep'. Deze afdeling van Scouting Nederland is opgericht in 1945. In 1966 kreeg de Reggegroep een eigen gebouw, 't Lemenschoer. De aanvankelijke blokhut is in de loop van de jaren omgebouwd tot een stenen gebouw. De aanwezige scouting gebruikt het pand en de omgeving nadrukkelijk bij hun activiteiten.

 

Waardering De occupatie in het gebied was vroeger meer gericht op bedrijvigheid: waar werk was wilde men wonen. Eerst dicht bij de vruchtbare landbouwgronden later bij de textielfabriek in Nijverdal. Het binnenstedelijk gebied is mede door de aanwezigheid van de landgoederen altijd gespaard gebleven voor sterke verstedelijking. Het gebied kent veel verschillende sportieve en dagrecreatieve mogelijkheden, waardoor het gebied een duidelijke functie heeft in het (dagelijkse) gebruik door de inwoners van de omliggende kernen. De landbouw is bijna helemaal verdwenen uit het plangebied.   Kansen en bedreigingen De trend op dit moment laat zien dat een aantrekkelijke woon/leefomgeving één van de belangrijkste redenen is voor de woningkeuze. Tengevolge van deze trend neemt de vraag naar woningen in het binnenstedelijk gebied toe. Het toestaan van woningen is in principe niet gewenst tenzij het onderdeel is van een ontwikkeling die een groot maatschappelijk belang dient en tevens een verregaande versterking van de ruimtelijke kwaliteit ter plaatste voorstaat. De diverse ontwikkelingen die in het gebied spelen hebben de bescherming van de bestaande waarden als grondslag. Door het verdwijnen van de landbouw uit het gebied dreigt een sterke versnippering van de landbouwgronden, waardoor de landschappelijke structuren kunnen worden aangetast.