Streekplan, Ontwikkelingsbeeld Noord-Holland Noord Ontwikkelen met kwaliteit

■

■

■

■

■

Functies versus

omgeving

Ordenen doe je niet

alleen

Vorm en status

1.1

Inleiding

Verandering en aanpassing. Binnen Noord-Holland Noord zijn sterke maatschappelijke, economische en

demografische ontwikkelingen gaande. Ook door allerlei krachten om ons heen verandert de wenselijke

inrichting van ruimte en het landschap. We willen een antwoord bieden op wat komen gaat. We willen

van het goede kunnen profiteren en gewapend zijn tegen nadelige invloeden. Daarbij hebben het land-

schap en de mensen die er wonen een eigen karakter, een identiteit, een wil. De ruimtelijke ordening

gebruiken we om keuzes te maken in de plaats waar je kan wonen, waar je kan werken, maar ook waar

water de ruimte krijgt en waar natuur het primaat heeft; waar je van ruimte en rust kunt genieten en

waar van stedelijkheid. Functies versus omgeving die de kwaliteit van de ruimte om ons heen bepalen,

in samenhang afgewogen.

Wensen van mensen, oog voor economie en opkomen voor hetgeen wat waarde heeft en daarmee

kwetsbaar is. Daar staan wij voor. Dit bepaal je niet alleen maar doe je met elkaar. Hiertoe hebben we,

met gevoel voor gelijkwaardigheid, zienswijzen die in de regio leven met elkaar uitgewisseld. Wij

hebben samen gewerkt aan oplossingen die vorm geven aan het Ontwikkelingsbeeld Noord-Holland

Noord (verder te noemen ‘Ontwikkelingsbeeld’). Het leverde soms pittige discussies maar ook

wederzijdse bevestiging van voorgestelde ideeën. Deze samenwerking is ons goed bevallen.

Het plan, zoals het nu voorligt heeft een andere inhoud dan een streekplan zoals we dat voorheen

maakten. Echter, de juridische status is dezelfde. Waarom is die inhoud anders? Dat komt omdat we

vinden dat dit document ons – en de partners in de regio – aanleiding moet geven om met elkaar actie te

ondernemen: uitvoering geven aan beleid langs de gezamenlijke lijn onder deze visie. Voorheen was een

streekplan vooral bedoeld om bestemmingsplannen van de gemeenten te toetsen. Toetsing blijft nog

steeds belangrijk, juist ook om te kunnen uitvoeren. Hiermee kunnen we elkaar aanspreken op

afspraken die we maken over onze omgeving. Echter, samen aan de slag gaan binnen deze afspraken

vinden we steeds belangrijker. Daarom ligt het accent op het doen. Dit betekent dat er ruim aandacht is

voor de visie die we voor de toekomst hebben ontwikkeld en de letterlijke grenzen waartussen deze

ontwikkeling moet gaan plaatsvinden. Wij hebben niet de vierkante centimeter aangegeven maar de

hoofdlijn. Hiermee willen we binnen deze grenzen letterlijk de ruimte laten aan de gemeente en andere

partners om dit zelf te kunnen invullen; daarmee willen we ruimte bieden aan ontwikkeling. Het accent

ligt daarbij op mogelijkheden en minder op beperkingen.

Streekplan, Ontwikkelingsbeeld Noord-Holland Noord Ontwikkelen met kwaliteit

■

■

■

■

■

Opgaven van nu en de

toekomst

Ruimtelijke kwaliteit

door samenhang

Beeldkwaliteit

Het valt samen in het

Ontwikkelingsbeeld

Noord-Holland Noord

Veel van het landschap in Noord-Holland Noord is door mensenhanden gemaakt. We rijden nu door

polders die vroeger meren waren. We verbouwen tulpen waar eeuwen geleden haring zwom. Door

bijna onvoorstelbare metamorfoses is dit landschap gevormd, in een continue dynamiek. Deze dyna-

miek gaat door om antwoord te geven op de wensen die er zijn en problemen die de komende decennia

op ons afkomen. Deze problemen hebben we vertaald in regionale problemen. We geven met dit Ont-

wikkelingsbeeld richting en duidelijkheid over de oplossingen van die problemen. In hoofdstuk 2

komen we hier op terug.

Dit Ontwikkelingsbeeld kent meerdere dimensies. Het is niet opgesteld vanuit één blikveld. Natuurlijk

zijn wonen, werken en bereikbaarheid belangrijke thema’s, maar leefbaarheid, identiteit en de aan-

trekkingskracht van de regio heeft ook alles te maken met een gewogen balans tussen welvaarts- en

welzijnselementen. Uiteindelijk bepaalt deze balans de kwaliteit van de omgeving. Iedereen heeft een

andere beleving bij het begrip ruimtelijke kwaliteit. Vandaar dat het ook belangrijk is dit zoveel mogelijk

te objectiveren.

‘Kwaliteit van de ruimte’ loopt als een rode draad door het Ontwikkelingsbeeld. Maar wat versta je

daaronder en hoe realiseer je dit? In de gebieden waar ontwikkeling en ingrepen in de ruimtelijke

ordening worden toegestaan is het maken van een Beeldkwaliteitsplan (BKP) verplicht. In dit, door

gemeenten zelf op te stellen, plan worden uitgangspunten opgenomen voor de kwaliteitsdimensies

waar planontwikkelaars zich aan dienen te houden en die wij zullen beoordelen. Juist het oog hebben

voor bijvoorbeeld bebouwingskarakteristieken, landschappelijke inpassing, woningbouwdifferentiatie,

cultuurhistorie en ruimtelijke verscheidenheid dienen in het BKP te zijn uitgewerkt en bepalend te zijn

voor de uitvoering. Hiervoor gestelde criteria dienen objectief te kunnen worden beoordeeld om onszelf

en planontwikkelaars juridische duidelijkheid te geven.

Wij, als provinciale overheid, zijn bij uitstek ook de overheidslaag om de vaak sectorale beleidslijnen

vanuit het Rijk in samenhang bij elkaar te brengen en hierin een praktische benadering te volgen zodat

de mogelijkheden voor uitvoering groter worden. Hierbij werken wij vanuit de behoefte en wensen die

partners in de regio aangeven. Juist het Ontwikkelingsbeeld is hiermee het integratiekader voor het

brede ruimtelijk relevante beleid. Geen plan waarin alleen de aandacht is gevestigd op ‘bakstenen en

asfalt’, maar waar ruimte is voor bovenstaande dimensies die kwaliteit aan de ruimtelijke inrichting

toekennen. In hoofdstuk 3 vindt de integratie plaats van sectorale beleidslijnen met daarbij een

ruimtelijke vertaling in woord en beeld van de consequenties van die integratie. In hoofdstuk 5 geven

we het beleid weer voor het bestaand stedelijk gebied, de zoekgebieden en de uitsluitingsgebieden.

Ontwikkelen met kwaliteit Ontwerp

Streekplan, Ontwikkelingsbeeld Noord-Holland Noord Ontwikkelen met kwaliteit

Denken en doen

Lange termijn en

korte termijn

Spelregels

In hoofdstuk 6 geven we verschillende beleidslijnen op hoofdlijnen aan per sector. Samen vormen

hoofdstuk 5 en 6 het beleidskader om daarmee de plannen van anderen te kunnen beoordelen.

Ondanks de zorgvuldige en daadkrachtige inzet om binnen anderhalf jaar te onderzoeken, te ver-

kennen, te discussiëren en uiteindelijk beleid en ontwerp vast te stellen, blijven we van mening dat de

‘proof of the pudding’ uiteindelijk in de uitvoering ligt. Want in een mooi plan kun je niet leven. In dit

Ontwikkelingsbeeld zijn geen uitgewerkte uitvoeringsprogramma’s te vinden op gedetailleerd

benoemde projecten. Wel hebben wij in algemene zin aangegeven hoe wij denken dat het traject naar

uitvoering toe vormgegeven zou moeten worden. Daarnaast hebben wij aangegeven over welk type

projecten en rond welke ruimtelijke thema’s dit speelt. Medio 2004, wanneer de behandeling van het

Ontwikkelingsbeeld Noord-Holland Noord door Provinciale Staten plaatsvindt, zal een uitvoerings-

programma voor de regio gereed zijn.

Wij hebben in het Ontwikkelingsbeeld een onderscheid gemaakt tussen de lange termijn visie met als

horizon 2030 die een wenselijke ontwikkeling weergeeft en de juridisch relevante beleidslijnen die

gelden tot 2014. De geldigheidsduur van het Ontwikkelingsbeeld loopt van 2004-2014.

Het Ontwikkelingsbeeld moet zekerheid geven voor belanghebbende partijen. Het moet een basis

leveren waar de partijen ons op kunnen aanspreken en andersom. Hiervoor is een instrumentarium

ontwikkeld. Dit instrumentarium is ingegeven door drie uitgangspunten:

Ruimte geven aan gemeenten om in zoekgebieden ruimtelijke ontwikkelingen mogelijk te maken onder

strikte spelregels.

Niet de kwantiteit als uitgangspunt nemen maar de kwaliteit. Gemeenten zullen bij voorgenomen

ruimtelijke ontwikkelingen in zoekgebieden deze moeten onderbouwen aan de hand van kwaliteits-

criteria opgesteld in een Beeldkwaliteitsplan (BKP). Hierop zullen wij toetsen.

Vrijheid geven aan gemeenten is goed zolang dit niet leidt tot een ‘ieder-voor-zich-beleid’. Regionale

afstemming van de kwantitatieve en kwalitatieve aspecten van woningbouw en bedrijfsvestigingbeleid

is nodig. Aan regio’s wordt een ondergrens voor woningen toebedeeld en een vast aantal hectares

Streekplan, Ontwikkelingsbeeld Noord-Holland Noord Ontwikkelen met kwaliteit

Rekening houden met

trends

bedrijventerrein. Door intergemeentelijke samenwerking liggen er kansen voor de regio om hier een

verdeelsleutel voor te maken. Lukt dit niet dan zullen wij hierover besluiten.

Wij zullen samen met gemeenten dit instrumentarium ter hand nemen. Gemeenten mogen hierbij op

onze hulp rekenen.

1.2

Wijze van totstandkoming

Noord-Holland Noord is geen eiland dat zich af kan sluiten voor maatschappelijke, economische en

geografische ontwikkelingen. Deze hebben zo’n dwingend en sturend karakter dat ze het Ont-

wikkelingsbeeld mede bepalen. Ze moeten bovendien niet als op zich staande factoren worden bekeken,

maar als een combinatie van trends die elkaar onderling ook weer beïnvloeden.

Streekplan, Ontwikkelingsbeeld Noord-Holland Noord Ontwikkelen met kwaliteit

De globalisering zet door. De mondiale dynamiek zal de wereld in 2030 nog kleiner doen lijken; de

economie wordt steeds meer een wereldeconomie; internet legt de digitale verbinding tussen mensen

in de hele wereld; steeds snellere vervoersmiddelen maken afstanden kleiner. Nederlanders worden

wereldburgers en de ‘kleine wereld’ krijgt steeds meer spelers. Niet alleen westerse landen, maar ook

andere betreden het veld. Landbouwsubsidies vanuit de EU zullen afnemen, de hele landbouw krijgt

te maken met toenemende liberalisering en marktwerking.

Als reactie op de internationalisering zullen de karakteristieken van een regio als Noord-Holland

Noord sterker worden gekoesterd. De behoefte aan regionale identiteit is groot. Regio’s profileren

zich krachtiger en maken zich hard voor het ontwikkelen van de eigen streek.

Het bevolkingsaantal blijft toenemen en de mensen worden veeleisender. De consumptie blijft

groeien. Een ‘nieuwe’ wens is de vraag naar ontspanning in de vorm van actieve ontspanning. Een

wens die vraagt om ruimte en om aanpassing van het landschap.

Rekening houden met

bestaand beleid

De integrale toets:

een objectieve

meetlat

Het Ontwikkelingsbeeld bouwt voort op beleid wat eerder geformuleerd is en is goedgekeurd door

Gedeputeerde Staten en Provinciale Staten. Beleid waar we niet makkelijk van willen en kunnen

afwijken. Dit beleid is per thema opgesomd in bijlage 1.

In het Ontwikkelingsbeeld worden ruimtelijke keuzes gemaakt. Om de effecten van de mogelijke keuzes

in beeld te brengen is als hulpmiddel de integrale toets gebruikt. De integrale toets is een nieuwe vorm

van strategische effectrapportage die aansluit op nieuwe Europese regelgeving over effectrapportages

die eind 2004 van kracht zal worden. Om de toets ook een zuiver objectieve meting te laten zijn is de

hulp ingeroepen van de commissie voor de Milieueffectrapportage (MER). De commissie heeft een

werkgroep samengesteld van onafhankelijke deskundigen die de wijze van toetsen en de uitkomsten

van de toets hebben becommentarieerd en van advies voorzien. De toets zelf is uitgevoerd door een

extern bureau. De toets en de begeleidende onafhankelijke adviezen vormen de objectieve meetlat die de

effecten van ruimtelijke keuzes in beeld brengt.

In de aanloop naar dit plan toe zijn twee ruimtelijke scenario’s opgesteld, Ruimte Geven en Ruimte

Sparen. Deze scenario’s lieten twee mogelijke ruimtelijke ontwikkelingsrichtingen zien. De integrale

toets heeft deze twee scenario’s onderzocht op positieve en negatieve effecten op economisch, sociaal

cultureel en milieugebied. De uitkomsten van de toets zijn bij het opstellen van dit Ontwikkelingsbeeld

gebruikt om de juiste keuzes te kunnen maken. In hoofdlijnen doet de toets richtinggevende uitspraken

over:

■

hoe om te gaan met de steeds grotere vergrijzing versus het blijven faciliteren van economische groei;

■

de woon-werkbalans;

■

de bereikbaarheid van het gebied;

■

hoe om te gaan met water;

■

het voorzieningenniveau in kleine kernen.

In de tekst van dit Ontwikkelingsbeeld zal niet elke keer expliciet naar de toets worden verwezen.

De inzichten die door de uitkomsten van de toets zijn ontstaan, zijn onderdeel geworden van de visie en

het beleidskader.

Streekplan, Ontwikkelingsbeeld Noord-Holland Noord Ontwikkelen met kwaliteit

Welvaart en drukte kunnen allerlei nadelige gevolgen hebben. Mensen worden zich daar meer van

bewust en stellen welzijn vaker boven welvaart. Immateriële waarden, zoals rust, ruimte en een

schoon milieu staan centraal.

Een

Ontwikkelingsbeeld in

interactie met de

regio Noord-Holland

Noord

De huidige samenleving vraagt om een zichtbare overheid, transparante besluitvorming en daden in

plaats van woorden. Bij het opstellen van het Ontwikkelingsbeeld hebben we ons de vraag gesteld:

“Hoe organiseren we het beleidsproces zo dat we aan deze drie heldere begrippen vorm en inhoud

kunnen geven. Beleid moet immers weerklank vinden in de samenleving”!

We hebben de sleutel gevonden door het proces van het Ontwikkelingsbeeld op een interactieve wijze

vorm te geven. Met steeds de aantekening daarbij dat het provinciaal bestuur de uiteindelijke beslissing

neemt. Helderheid en geen verwachtingen wekken die we niet kunnen waarmaken maar wel continu

met elkaar in gesprek blijvend.

Het samenwerkingsproces laat zich beschrijven door drie grote communicatieronden.

De eerste ronde is breed opgezet met als doel zoveel mogelijk burgers en partijen te bereiken en te

informeren over de vier ruimtelijke scenario’s die als basis hebben gediend voor het Ontwikkelings-

beeld. Dat heeft ons overigens vele ‘vrienden van Noord-Holland Noord’ opgeleverd (mensen die nog

steeds onze nieuwsbrieven ontvangen en zo op de hoogte blijven van de ontwikkelingen in hun gebied).

De resultaten uit deze bijeenkomsten zijn verwerkt in twee realistische scenario’s ‘Ruimte geven, Ruimte

sparen’ op basis waarvan de tweede gespreksronde is opgezet. Een periode die zich kenmerkte door

vele intensieve overlegmomenten met een grote groep – per beleidsterrein geselecteerd –

vertegenwoordigers van gemeenten, maatschappelijke organisaties, bedrijfsleven, georganiseerde

burgers, dorpsraden en stichtingen/verenigingen.

De bevindingen uit alle bijeenkomsten zijn – waar mogelijk – verwerkt in het concept ontwerp en in een

derde ronde in open dialoog aan alle direct betrokkenen gepresenteerd en besproken.

Naast dit hoofdproces is interactiviteit ook gezocht met andere groepen mensen en op een andere wijze

dan het klassieke overlegcircuit. Creativiteit is gezocht bij scholieren, een foto- en essaywedstrijd. En ook

die bijdragen, hoewel misschien niet direct zichtbaar, zijn een belangrijke inspiratiebron geweest voor

het denken over het Ontwikkelingsbeeld en de toekomst van Noord-Holland Noord.

Het nu voorliggende Ontwikkelingsbeeld is de ‘stille’ getuige van het interactieve en intensieve samen-

werkingsproces. Deze nieuwe manier van werken is ons goed bevallen. Wij hopen u ook!

Streekplan, Ontwikkelingsbeeld Noord-Holland Noord Ontwikkelen met kwaliteit